بخش هفتم احکام عزادارى شبیه خوانى
پرسش 73. در حسینیه ها و مساجد بیشتر مناطق به خصوص روستاها مراسم شبیه خوانى به اعتبار اینکه از سنت هاى قدیمى است برگزار مى شود که گاهى اثر مثبتى در نفوس مردم دارد، این مراسم چه حکمى دارد؟
همه مراجع: اگر مراسم شبیه خوانى مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشد و با توجه به مقتضیات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشود، اشکال ندارد؛ ولى در عین حال بهتر است به جاى آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصایب حسینى و مرثیه خوانى برپا شود.[1] آیه اللّه صافى: اگر مراسم تعزیه و شبیه خوانى مشتمل بر محرمات نباشد، اشکال ندارد.[2] عَلَم عزادارى
پرسش 74. استفاده از عَلَم در مراسم عزادارى سیدالشهدا علیه السلام یا قرار دادن آن در مجلس عزا و یا حمل آن در دسته عزادارى چه حکمى دارد؟
آیات عظام امام، تبریزى، فاضل، مکارم و سیستانى: اشکال ندارد.[3] آیه اللّه خامنه اى: فى نفسه اشکال ندارد، ولى نباید این امور جزء دین شمرده شود.[4] آیه اللّه صافى: حمل عَلَم بعید نیست از تعظیم شعائر محسوب شود و بى اشکال باشد.[5] آیه اللّه نورى:استفاده از آن در حد متعارف اشکال ندارد.[6]

موسیقى در عزادارى
پرسش 75. استفاده از آلات لهو و موسیقى در مراسم عزادارى چه حکمى دارد؟
همه مراجع (به جز بهجت و صافى): اگر از آلاتى است که به لهو و حرام اختصاص دارد. نواختن آن (در هر حال) جایز نیست ولى اگر از آلات مشترک باشد استفاده از آن به منظور مشروع اشکال ندارد. تفاوتى بین مراسم عزادارى و جشن در حکم موسیقى نیست.[7] آیات عظام بهجت و صافى: به طور کلى نواختن با آلات موسیقى (آلات لهو) در هر حال حرام است. تفاوتى بین مراسم عزادارى و جشن در حکم موسیقى نیست.[8]

پرسش 76. آیا نواختن شیپور، نى و فلوت در تعزیه اشکال دارد؟
آیات عظام امام، خامنه اى و فاضل: نواختن آلات موسیقى به صورت «مطرب» و «لهوى» و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانى، حرام است.[9] آیات عظام بهجت و صافى: آرى، در هر حال اشکال دارد.[10] آیات عظام تبریزى، سیستانى، مکارم، نورى و وحید: نواختن آلات موسیقى به صورت «لهوى» و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانى، حرام است.[11] تبصره. بنابر نظر مراجع [به جز صافى و بهجت] تفاوتى میان مراسم جشن و عزادارى نیست؛ لذا اگر نواختن به صورت لهوى باشد حرام است، اما اگر به صورت غیرلهوى باشد اشکال ندارد.

پرسش 77. استفاده از طبل و سنج در مراسم عزادارى و غیر آن چه حکمى دارد؟
همه مراجع (به جز صافى و بهجت): اگر به نحو متعارف و غیرلهوى نواخته شود، اشکال ندارد.[12] آیات عظام بهجت و صافى: استفاده از آن اشکال دارد.[13] تبصره: هر چند در کلام برخى از مراجع جواز استفاده از ابزارهاى یاد شده مقید به «غیرلهوى» نشده، ولى تردیدى نیست که عبارت مطلق، منظورشان نیست و با استفاده از مسائل دیگر، قید به «غیرلهوى» به دست مى آید.

قمه زنى
پرسش 78. آیا قمه زنى جایز است؟
آیات عظام امام، خامنه اى و فاضل: با توجه به اینکه قمه زدن در زمان حاضر، به علت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچ گونه توجیه قابل فهم، باعث وهن و بدنام شدن مذهب مى شود، باید از آن خوددارى گردد.[14] آیه اللّه تبریزى: عزادارى خامس آل عبا از مهم ترین شعائر دینى و رمز بقاى تشیع مى باشد؛ ولى بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایى که موجب وهن مذهب و سوء استفاده دشمنان اسلام و اهل بیت علیهم السلام مى شود، اجتناب کنند.[15] آیه اللّه صافى: اگر ضرر قابل توجهى براى بدن نداشته باشد. در عزاى سیدالشهدا علیه السلاممانعى ندارد.[16] آیه اللّه مکارم: عزادارى خامس آل عبا از مهم ترین شعائر دینى و رمز بقاى
تشیع مى باشد؛ ولى بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایى که موجب وهن مذهب مى گردد و یا آسیبى به بدن آنها وارد مى کند، خوددارى کنند.[17] آیه اللّه نورى: قمه زنى اشکال دارد.[18]

پرسش 79. آیا قمه زنى به طور مخفى جایز است؟ چنانچه در این مورد نذرى وجود داشته باشد، وظیفه چیست؟
آیه اللّه خامنه اى: قمه زنى علاوه بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمى شود و سابقه اى در عصر ائمه علیهم السلام و زمان هاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم علیه السلام در مورد آن نرسیده است در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مى شود بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست. و چنانچه در این مورد نذرى وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحّت و انعقاد نیست.[19]

زنجیرزنى
پرسش 80. زنجیرزدن به بدن ـ همان گونه که برخى از مسلمانان انجام مى دهند ـ چه حکمى دارد؟
آیه اللّه خامنه اى: اگر به نحو متعارف و به گونه اى باشد که از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه در عزادارى محسوب شود، اشکال ندارد.[20]

پرسش 81. استفاده از زنجیرهایى که داراى تیغ هستند، چه حکمى دارد؟
آیات عظام امام، خامنه اى، تبریزى، مکارم و فاضل: اگر استفاده از زنجیرهاى مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جایز نیست.[21] آیه اللّه صافى: اگر ضرر قابل توجهى براى بدن نداشته باشد. در عزاى سیدالشهدا علیه السلام اشکال ندارد.[22] آیه اللّه نورى: عزادارى براى امام حسین علیه السلام طبق سنت متعارف و معمول بین شیعیان اشکال ندارد.[23]

سینه زنى
پرسش 82. برهنه شدن در هنگام عزادارى چه حکمى دارد؟
نظر اکثر مراجع: اشکال ندارد، مگر اینکه موجب مفسده شود.
آیه اللّه مکارم: بنابراحتیاط واجب جایز نیست.[24]

پرسش 83. آیا جایز است در مراسم عزادارى امام حسین علیه السلام مردان با حضور زنان لخت شده و عزادارى کنند؟
آیات عظام امام و فاضل: اگر باعث مفسده نباشد، اشکال ندارد و بر زنان
واجب است از نگاه کردن به بدن نامحرم اجتناب کنند.[25] آیه اللّه بهجت: بنابراحتیاط واجب باید بدن خود را از نامحرم بپوشاند.[26] آیه اللّه تبریزى: اشکال ندارد.[27] آیه اللّه صافى: اگر در معرض دید زنان نامحرم نباشد، اشکال ندارد.[28] آیه اللّه مکارم: احتیاط واجب آن است که مردان از این کار خوددارى کنند.[29]

هروله در عزاداری
پرسش 84. بالا و پایین پریدن در هنگام سینه زنى (هروله) چه حکمى دارد؟
آیه اللّه خامنه اى: شایسته است مؤمنان از هر کارى که مناسب با مجالس عزادارى حضرت سیدالشهدا علیه السلام نمى باشد، خوددارى کنند و حرکات مذکور هم اگر موجب وهن مراسم عزادارى نشود، اشکال ندارد.[30]

مرثیه خوانى
پرسش 85. در برخى موارد مرثیه خوانى و یا مداحى زنان در مجلس خودشان، به گونه اى است که صداى آنان با بلندگو به گوش مردان رهگذر مى رسد، آیا این عمل جایز است؟
همه مراجع (به جز مکارم): اگر صداى آنان در معرض ریبه، تلذّذ و تهییج
شهوت باشد، جایز نیست.[31] آیه اللّه مکارم: خیر، جایز نیست.[32] عزادارى و نماز
پرسش 86. اگر بعضى از واجبات به سبب شرکت شخص در مجالس عزادارى از او فوت شود (مثلاً نماز صبح قضا شود) آیا بهتر است بعد از این در این مجالس شرکت نکند یا اینکه عدم شرکت او باعث دورى از اهل بیت علیهم السلام مى شود؟
همه مراجع: بدیهى است که نمازِ واجب، مقدم بر فضیلت شرکت در مجالس عزادارى اهل بیت علیهم السلام است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزادارى امام حسین علیه السلام جایز نیست؛ ولى شرکت در عزادارى به گونه اى که مزاحم نماز نباشد ممکن و از مستحبات مؤکّد است.

پرسش 87. آیا نمازجماعت اول وقت مهم تراست یا ادامه عزادارى امام حسین علیه السلام؟
همه مراجع: نماز جماعت مقدم است؛ همان طورى که امام حسین علیه السلام در روز عاشورا هنگام ظهر نماز را اقامه کردند. از این رو باید پیروان اهل بیت در همه حالات سعى کنند تا آنجا که ممکن است، نمازها را اول وقت و به جماعت بخوانند؛ چون هدف عمده از مجاهدت ها و زحمات و حتى شهادت ائمه معصومین علیهم السلام و فرزندان و اصحاب آنان، اقامه دین بوده که در رأس آنها بعد از معرفت خدا، نماز است.[33]

پرسش 88. از ساختمان مسجد و حسینیه صداى قرائت قرآن و مراسم عزادارى بسیار بلند پخش مى شود، به طورى که این امر منجر به سلب آسایش همسایگان مى شود! ولى مسؤولان و سخنرانان حسینیه، اصرار به ادامه آن دارند؛ تکلیف در این زمینه چیست؟
همه مراجع: اگر چه اقامه مراسم و شعائر دینى در زمان هاى مناسب، از بهترین کارها و جزو مستحبات مذکور است؛ ولى واجب است برگزار کنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذیت و ایجاد مزاحمت براى همسایگان بپرهیزند (هر چند با کم کردن صداى بلندگو باشد).[34]

نذر در عاشورا
پرسش 89. کسى که نذر کرده در روز عاشورا، به مردم حلیم بدهد، آیا مى تواند به جاى آن خوراکى دیگرى بدهد؟ یا حلیم را در روزهاى دیگر ماه محرم به مصرف برساند؟
همه مراجع: اگر نذر طبق صیغه معتبر شرعى بوده، باید به همان صورتى که نذر کرده عمل کند و اگر صیغه نداشته، اختیار با او است.[35]

آرایش در محرم
پرسش 90. آیا در ماه محرم اعمالى مثل بندانداختن و رنگ کردن موها و
آرایش زن اشکالى ارد؟
همه مراجع: اگر توأم با معصیت و یا هتک حرمت ایام عزادارى حضرت سیدالشهدا علیه السلام نباشد، اشکال ندارد؛ ولى سزاوار است که مسلمانان غیرتمند، سعى کنند این گونه مراسم را در ماه هاى دیگر وایام متناسب با خود برگزار کنند؛ چرا که امام صادق علیه السلام مى فرماید: خداوند شیعیان ما را رحمت کند که در شادى ما شاد و در ایام حزن مامحزون هستند و مسلم است که ایام محرم، ایام حزن پیشوایان دینى ما است.
عروسى در محرم
پرسش 91. آیا مراسم عقد و عروسى در ماه محرم حرام است ؟ رضى الله عنهقدس سرهمارضى الله عنهعلیهاالسلامقدس سره
همه مراجع: برگزارى این نوع مراسم، اگر توام با معصیت و یا هتک حرمت حضرت سیدالشهد علیه السلام نباشد، اشکال ندارد؛ ولى در آن هیچ نوع برکتى نیست و سزاوار است که مسلمانان غیرتمند سعى کنند این گونه مراسم را در ماه هاى دیگر و ایام متناسب با خود برگزار کنند.

کتابنامه

1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. آبزیک مایل، روان شناسى شادى، ترجمه مهرداد فیروز بخت، خشایار بیگى، بدر 1375.
4. آلن دونیواتا، تأملى در مبانى دموکراسى، ترجمه بزرگ نادرزاد.
5. آیتى، محمد ابراهیم، بررسى تاریخ عاشورا، تهران کتابخانه صدوق، چاپ دوم، 1347 ش.
6. ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، مصر، دار احیاءالکتب العربیه، 1961 م.
7. ابن اثیر، ابى الحسن على بن ابى الکرام ،الکامل فى التاریخ.
8. ابن اعثم کوفى، الفتوح.
9. ابن جوزى، سبط، تذکرة الخواص.
10. ابن خلدون، العبر و دیوان المبتداء و الخبر (مقدمه).
11. ابن عبدربه، العقد الفرید.
12. ابن مسکویه، تجارب الامم.
13. ابن هشام، السیره النبویه، بیروت، دارالقلم.
14. ابوالحسنى، على، سیاه پوشى در سوگ ائمه نور، قم، ناشر مؤلف، چاپ اول، بهار1375ش.
15. ابو جعفر طبرى، تاریخ الامم و الملوک، مکتبة ارومیه.
16. ابى مخنف، وقعة الطف.
17. اصفهانى، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین.
18. افتخار زاده، محمود رضا، شعوبیه ناسیونالیسم ایران.
19. اکبرزاده، على، رنگ و تربیت محمدى، 1374، بى جا.
20. الطبرسى، فضل بن الحسن ابن على، مجمع البیان فى تفسیرالقرآن، بیروت، دارالمعرفة، 1406ه.
21. العاملى، الحر، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانى شیرازى، دار احیاء التراث العربى، چاپ پنجم، 1403 ق، 1983.
22. قمى، شیخ عباس، سفینه البحار.
23. امام خمینى، روح اللّه ، صحیفه نور، ج 13.
24. امام خمینى رحمه الله، روح اللّه ، ولایت فقیه، نشر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى رحمه الله، 1377.
25. امین عاملى، سید محسن، امام حسن و امام حسین علیه السلام، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ پنجم، پاییز 1365 ش.
26. امین عاملى، سیدمحسن، لواعج الاشجان فى مقتل الحسین علیه السلام.
27. امینى، محمدامین، مع الرکب الحسینى فى الشام و منه الى المدینة المنورة.
28. انصاریان، حسین، عرفان اسلامى، تهران، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول، بى تا.
29. بازرگان، مهدى، آخرت و خدا هدف بعثت، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگى رسا، 1377.
30. بحرانى، ابن شعبه، تحف العقول.
31. برقى، احمد، محاسن برقى.
32. پلاچیک روبرت، هیجانها، ترجمه محمود رمضان زاده، آستان قدس رضوى 1371.
33. ابن عساکر، ابوالقاسم على بن حسن، تاریخ دمشق.
34. الطبرى، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک.
35. الیعقوبى، احمد بن محمد بن واضع، تاریخ یعقوبى، بیروت، دارصادر.
36. تاریخ قم.
37. تاریخ گیلان و دیلمستان، ص 223.
38. ابى مخنف، مقتل الحسین علیه السلام، تحقیق: یوسفى غروى، محمد هادى، ترجمه جواد سلیمانى، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، 1377.
39. تذکرة الفقهاء.
40. جعفریان، رسول، مقالات تاریخى، قم، دفتر نشر الهادى، چاپ اول، زمستان 1375 ش.
41. جعفرى، محمد تقى، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوى، تهران، انتشارات اسلامى، 1350 ش.
42. ج مورى، ادوارد، انگیزش و هیجان، ترجمه براهنى محمدتقى، شرکت سهامى چهر 1363.
43. حسن، رحیم پور ازغدى، حسین، عقل سرخ، تهران، سروش، چاپ سوم، شهریور 1381ش.
44. حمدان، نذیر، الضوء و اللدن فى القرآن الکریم، دار ابن کثیر، بیروت، 2002.
45. حموى، یاقوت، معجم البلدان.
46. خامنه اى، على، اجوبة الاستفتائات، تهران، الهدى، 1381.
47. خسروى، زهره، روان درمانى داغدیدگى، انتشارات نقش هستى، 1374.
48. امام خمینى، روح الله، التحریرالوسیله، تهران، المکتبه العلمیه الاسلامیه.
49. خوارزمى، خطیب، مقتل الحسین علیه السلام، ج 2، قم منشورات المفید.
50. خویى، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ، ج 1 و ج 13.
51. دادستان، پریرخ، روان شناسى مرضى، انتشارات سمت 1376.
52. دربندى، ملاآقا، اکسیر العبادات فى اسرار الشهادات.
53. دینورى، ابن قتیبه، الامامة و السیاسة.
54. دینورى، احمد بن داوود، الاخبار الطوال.
55. شهریار، سیدمحمدحسین، دیوان اشعار، انتشارات زرین و نگاه، چاپ هفتم، 1371.
56. رادفر، ابوالقاسم، چند مرثیه از شاعران پارسى گو، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول 1365.
57. ربانى خلخالى، على، چهره درخشان حسین بن على علیه السلام، انتشارات مکتب الحسین علیه السلام، چاپ 6، سال 1379 ش. قم.
58. زمخشرى، ابوالقاسم محمود بن عمر، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، قم، رضى، 1369.
59. رسولى محلاتى، سید هاشم، خلاصه تاریخ اسلام، انتشارات دفترنشر فرهنگ اسلامى 1372.
60. رمضان زاده، محمود، هیجانها، انتشارات آستان قدس رضوى، 1371.
61. روسو، ژان ژاک، قرارداد اجتماعى، ترجمه مرتضى کلانتریان.
62. زبیدى، محمدحسین، الحیاة الاجتماعیة و الاقتصادیة فى الکوفة.
63. ژاک شوالیه، ژان، آثار بزرگ سیاسى، ترجمه لیلا سازگار.
64. سبحانى، جعفر، فرازهایى از تاریخ پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله، تهران، نشر مشعر، چاپ هفتم، 1376،
65. سخنان امام حسین علیه السلام از مدینه تا کربلا.
66. سروش، محمد، مقاومت و مشروعیت، فصلنامه حکومت اسلامى، سال هفتم شماره سوم، پاییز 1381.
67. سعادت پرور، على، فروغ شهادت، انتشارات پیام آزادى.
68. سیدبن طاووس، على بن موسى بن جعفر، اقبال الاعمال.
69. سیدبن طاووس، على بن موسى بن جعفر، اللهوف فى قتلى الطفوف، قم منشورات مکتبة الداورى.
70. سیوطى، عبدالرحمن، تاریخ الخلفاء.
71. شاپیرو، جان سالوین، لیبرالیسم، ترجمه محمد سعید حنائى کاشانى.
72. شجاعى، محمد، تجسم عمل و شفاعت، مقدمه و تدوین، محمدرضا کاشفى، تهران، مؤسسه فرهنگى دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول، 1380 ش.
73. شجاعى، محمد، مقالات، تهران، سروش، چاپ دوم، 1372 ش، ج 3.
74. شریف القرشى، باقر، حیاة الامام الحسین علیه السلام.
75. شعارى نژاد، على اکبر، فرهنگ علوم رفتارى، امیرکبیر1364، ص 425.
76. شوشترى، شیخ جعفر، الخصائص الحسینیة، نجف، مطبعة الحیدریه، 1375 ق.
77. شهرستانى، سید صالح، تاریخ النیاحة الامام الشهید الحسین بن على علیه السلام، تهران، چاپ اتحاد، 1393 ق.
78. شهیدى، سید جعفر، ترجمه نهج البلاغه، تهران، انتشارات آموزش انقلاب اسلامى، چاپ دوم، 1370 ش.
79. شهیدى، سید جعفر، قیام امام حسین علیه السلام،تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، سال 1359 ش.
80. شیخ صدوق، امالى، بیروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، 1401 ق.
81. شیخ طوسى، محمد بن حسن، مصباح المتهجد.
82. شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ترجمه شیخ محمدباقر ساعدى خراسانى.
83. شیخ مفید، محمد بن نعمان، الجمل.
84. صدر، سید محمد باقر، منهاج الصالحین، ج1.
85. طبسى، نجم الدین، چرایى گریه و سوگوارى، تدوین محمدباقر پورامینى، قم، انتشارات دلیل ما، چاپ اول، پاییز 1380 ش.
86. ابن سعد، طبقات، ترجمه دکتر محمود مهدوى دامغانى، ج 5، ص 112.
87. طریحى، المنتخب.
88. طریقه دار، ابوالفضل، شرع و شادى، حضور 1380.
89. طهرانى، سیدمحمدحسین، رساله لب الالباب، انتشارات حکمت.
90. عالمى، محمد على، حسین، نفس مطمئنه، تهران انتشارات امیرى، چاپ اول، خرداد 1372 ش.
91. عزیزى تهرانى، اصغر، شرح زیارت عاشورا، دارالصادقین.
92. عزیزى، عباس، فضایل و سیره امام حسین، صلاة1381.
93. فتّال نیشابورى، روضة الواعظین.
94. فلسفه سیاست، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى رحمه الله.
95. فوکو، میشل، ایرانى ها چه رؤیایى در سر دارند؟ ترجمه حسین معصومى همدانى.
96. قاضى طباطبایى، على، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهداء.
97. قدردانى قراملکى، محمد حسن، سکولاریسم در مسیحیت و اسلام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1379.
98. قمى، شیخ عباس، مفاتیح الجنان.
99. قمى، شیخ عباس، منتهى الامال، ج1، انتشارات هجرت، چاپ چهاردهم
100. قیام عاشورا در کلام و بیان امام خمینى رحمه الله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، چاپ اول، 1373.
101. کاشفى، محمدرضا، آیین مهرورزى، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ سوم، 1378 ش.
102. کاشفى، محمدرضا، چشمه فیض و فلسفه سیاه پوشى، تهران، خیمه سیدالشهداء، محرم 1423 ق.
103. کاشفى، محمدرضا، دوست شناسى و دشمن شناسى در قرآن، تهران، کانون اندیشه جوان [در دست انتشار].
104. کلینى، محمد بن یعقوب، اصول کافى، ترجمه سیدجواد مصطفوى.
105. کلینى، محمد بن یعقوب، فروع کافى، دارالکتب الاسلامیة.
106. لطفى، محمد حسن، دوره آثار افلاطون، ج 3.
107. ماکس لوچه، ترجمه منیره روانى پور، 1368.
108. مجلسى، محمد باقر، بحارالانوار.
109. مجله سیاست خارجى، سال هفتم، تابستان وپاییز 1372، شماره 2 و 3، ص 430.
110. محدثى، جواد، درسهایى از زیارات عاشورا، انتشارات دارالحدیث
111. محدثى، جواد، فرهنگ عاشورا، نشر معروف، چاپ پنجم، اسفند 1380.
112. محمدى رى شهرى، محمد، المحبة فى الکتاب والسنة، بیروت، دارالحدیث للطباعة والنشر، چاپ اول، 1421 ق، 2000 م.
113. محمدى رى شهرى، محمد، منتخب میزان الحکمه، تلخیص سید حمید حسینى، قم، دارالحدیث، چاپ اول، 1422 ق.
114. مسعودى، ابوالحسن، مروج الذهب، بیروت، دارالاندلس.
115. مصباح محمدتقى، آذرخشى دیگر از آسمان کربلا، انتشارات مؤسسه آموزش پژوهشى امام خمینى 1379.
116. مصطفى آرنگ به نقل از اشک حسینى، سرمایه شیعه، ص 66.
117. مطهرى مرتضى، حماسه حسینى، انتشارات صدرا، 1367.
118. معتمدى، غلام حسین، انسان و مرگ، نشر مرکز، 1372، ص 219.
119. مقرّم، عبدالرزاق، مقتل الحسین علیه السلام.
120. مقریزى، ابوالعباس احمد بن على، اتعاظ الحنفاء.
121. مقریزى، ابوالعباس احمد بن على، الخطط.
122. مکارم شیرازى، ناصر، استفتاآت جدید.
123. موسوعة کلمات الامام الحسین علیه السلام.
124. مولوى، جلال الدین محمد، مثنوى.
125. مهرآرا، على اکبر، زمینه روان شناسى اجتماعى، انتشارات مهرداد 1373، ص 184.
126. نجمى، محمدصادق، سخنان حسین بن على علیه السلام از مدینه تا کربلا، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ هفتم، 1365.
127. نورى، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، تهران، المکتبه الاسلامیة و مؤسسه اسماعیلیان، 1383 ق.
128. نویمان، فرانتس، آزادى و قدرت و قانون، ترجمه عزت اللّه فولادوند.
129. نیشابورى، عبدالحسین، اشک حسینى، سرمایه شیعه، قم، انتشارات دلیل ما، چاپ دوم، بهار 1380 ش.
130. واقدى، محمد بن عمر، مغازى، تاریخ جنگ هاى پیامبر صلى الله علیه و آله، ترجمه: محمود مهدوى دامغانى، تهران، مرکز نشر دانشگاهى، 1366.
131. و تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام من اهله و اولاده و شیعته، نوشته فضیل بن زبیر بن درهم اسدى الرسان الکوفى، تحقیق سیدمحمدرضا حسینى جلالى.
132. ورعى، سید جواد، حکومت دین از دیدگاه امام حسین علیه السلام، مجموعه مقالات همایش امام حسین علیه السلامنشر مجمع جهانى اهل بیت علیهم السلام.
133. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، تهران، المکتبة الاسلامیه.
134. هاشم زاده هریسى، هاشم، اصول فرهنگ و تعالیم عاشورا، چکیده مقالات گنگره بین المللى امام خمینى رحمه اللهو فرهنگ عاشورا؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى رحمه الله، 1374.
135. کواکیان، مصطفى، هفت قطره از جارى زلال اندیشه امام خمینى رحمه الله، نشر پازینه، 1381.
136. همپتن، جین، فلسفه سیاسى، ترجمه خشایار دیهمى.
137. یادداشت هایى در زمینه فرهنگ و تاریخ.
138. یوسفى، شیخ محمد هادى، مقاله «حول السیدة شهربانو»، مجله رسالة الحسین علیه السلام، سال اوّل، شماره دوّم، ربیع الاول 1412.
اى شیفتگان حسین! بکوشید که با معرفت عزادارى کنید و سعى نمایید [شکل و محتواى ]عزادارى خود را در آن جهتى که اسلام و امامان علیهم السلامخواسته اند، قرار دهید تا علاوه بر بهره بردارى، هم درون تان متحول گردد و هم بسترى مناسب براى اسلامى شدن جامعه فراهم شود.
مبلغان و مداحان حسینى! تلاش نمایید که مجالس [شکل و محتواى ]عزادارى حسین علیه السلامرا از بدعت ها و تحریف ها به دور نگه دارید و همت کنید هر چه بیشتر فضایل اخلاقى آن عاشقان راستین را به علاقه مندان و جوانان بیاموزید.

اهدایى ستاد عاشورائیان فجر آفرین

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى

پی نوشت ها
________________________________________
[1]. امام، استفتاءات، ج 2، و مکاسب محرمه، س 70؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1440؛ مکارم، استفتاءات، ج 1، س 572 و 573؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2166 و 2170؛ نورى، استفتاءات، ج 2، س 596؛ تبریزى، استفتاءات، س 2003 و 2005 و 2014.
[2]. صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1599.
[3]. امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 72؛ تبریزى، استفتاءات، س 2007؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2174؛ مکارم، استفتاءات، ج 1 س 579؛ سیستانى، سایت، شعائر دینى، س 6.
[4]. خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1444.
[5]. صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1595.
[6]. نورى، استفتاءات، ج 2، س 598 و 604.
[7]. امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرم س30؛ خامنه اى، اجوبة س1164؛ فاضل، جامع المسائل،ج 1، س992؛ مکارم، استفتاءات، ج 1 س 524 و 525 و ج 2، س 707 و 710؛ تبریزى، استفتاءات، س 1054 و 1065 و صراط النجاة، ج 1، س 1005، دفتر: سیستانى، وحید و نورى.
[8]. بهجت، توضیح المسائل، متفرقه م 20 ؛ صافى، جامع المکارم، ج 1 س 1003 و 1015 و 1018.
[9]. امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 45؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1161؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 988 و 2176.
[10]. صافى، توضیح المسائل، م 2833 و دفتر: بهجت.
[11]. مکارم، استفتاءات، ج 1، س 516 و 521؛ نورى، استفتاءات، ج 2، س 571؛ تبریزى، استفتاءات، س 2019؛ سیستانى sistani.org، موسیقى، س 24؛ دفتر: وحید.
[12]. امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 27 و 36؛ خامنه اى، اجوبة استفتاءات، س 1441؛ مکارم،استفتاءات، ج 1، س 516؛ نورى، استفتاءات، ج 2، س 604 و 596 و ج 1، س 448؛ تبریزى، استفتاءات، س 2009 و صراط النجاة، ج 6، س 1477؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2174.
[13]. صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 1602 و توضیح المسائل، م 2833؛ دفتر: بهجت.
[14]. امام، استفتاءات، ج 3، سؤالات متفرقه، س 37؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1461؛ فاضل، جامع المسائل، ج، س 2173.1
[15]. تبریزى، استفتاءات، س 2003 و 2012 و 2014.
[16]. دفتر: صافى.
[17]. مکارم، makaremshirazi.org،قمه زنى.
[18]. نورى، استفتاءات، ج 2، س 597.
[19]. خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1461.
[20]. خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1463.
[21]. امام، استفتاءات، ج 3، سؤالات س 34 و 37؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 1441؛ تبریزى، استفتاءات، س 2003 و 2012؛ مکارم، استفتاءات، ج 1، س 574 و ج 2 و makaremshirazi.org، قمه زنى؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2162 و 2166 و 2173.
[22]. صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1594.
[23]. نورى، استفتاءات، ج 1، س 1063 و ج 2، س 601.
[24]. مکارم، makaremshirazi.org.
[25]. امام، استفتاءات، ج 3، سؤالات متفرقه، س 46؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2163 و 2165.
[26]. بهجت، توضیح المسائل، م 1937.
[27]. تبریزى، استفتاءات، س 2004 و tabrizi.org، لخت شدن عزاداران.
[28]. صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1597.
[29]. مکارم، استفتاءات، ج 2، س 765.
[30]. استفتا از دفتر مقام معظم رهبرى.
[31]. فاضل، جامع المسائل، ج1 س2182 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج2، س1681؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 1145؛ نورى، استفتاءات، ج2، س545؛ امام، استفتاءات، ج3، احکام نظر، 57 و 65؛ تبریزى، استفتاءات، س 1058 ؛ دفتر: وحید، بهجت، سیستانى.
[32]. مکارم، استفتاءات، ج2، س764 و ج1، س785 و دفتر.
[33]. فاضل، جامع المسائل، ج 1 س 2176 و 2177؛ نورى، استفتاءات، ج 2، س 599؛ دفتر: همه مراجع.
[34]. خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 1447؛ دفتر: همه مراجع.
[35]. امام، استفتاءات، ج 2، نذر، س 20 و 26؛ بهجت، توضیح المسائل، م 2135؛ مکارم، استفتاءات، ج 2، س 1255 و ج 1، س 1013؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 8326؛ نورى، استفتاءات، ج 2، س 725؛ تبریزى، استفتاءات، س 1734؛ دفتر: خامنه اى، وحید و صافى.