پرسشگر گرامی ؛ گرچه میان مردم معروف شده است که بعضی روزها یا افراد شوم و نحس می باشد، ولی روایتی از معصومین در این زمینه وارد نشده که بگوییم چنین مطلبی وجود دارد.
از نظر عقل نیز چنین مطلبی صحیح به نظر نمی رسد؛ هیچ گونه ارتباطی میان رو برو شدن با افراد و خوش یمن و بد یمن بودن وجود ندارد، ولی ممکن است همین که انسان تصور کند برخورد بافلانی برای من نحوست آور است در بروز حادثه برای انسان موثر باشد بنا بر این در واقع ارتباطی میان این دو نیست. ولی ممکن است خود انسان سبب برقراری این ارتباط شود. چنانکه در مورد تعبیر خواب این گونه است ممکن است فردی خواب انسان را بد تعبیر کند و انسان منتظر آن رویداد بد باشد و همان گونه نیز بشود و به عکس ممکن است فردی خوب تعبیر کند و همان گونه واقع شود لا تاکید شده است که خواب را به کسی که بد تعبیر می کند نگویید. در هر صورت چون تصورات و چیزهایی که در ذهن انسان نقش می بندد و انسان نسبت به آن دل چرکین و یا خوشبین می شود در وقوع حوادث بی تاثیر نیستند بهتر است اولا انسان قوت نفس داشته باشد وهیچ به خودش بد راه ندهد حتی اگر عده ای بگویند برخورد با فلانی به تجربه ثابت شده است نحس است. ثانیا در صورتی که دلش چرکین شد برای اطمینان صدقه بدهد تا رفع این حالت از او بشود و دلش محکم شود در زمان جاهلیت نیز چیزهایی را شوم می دانسته اند مثلا شخص مسافر اگر در سمت راست یا چپش سگی را ببیند که پارس می کند و یا کلاغ ببیند شوم است در اسلام ضمن انکه تاکید شده این گونه حوادث شوم نیست وراتباطی میان این حوادث و شومی وخوش یمنی وجود نداد در عین حال چون برخی دل چرکین می شده اند وبه خودشان تلقین میکرده اند که حادثه لابد رخ می دهد و همین هم موثر در وقوع حادثه بوده در چنین مواقعی دستور داده شده فرد صدقه بدهد تا رفع این اثر از او بشود.
الف ) برکت
برکت به معنای پایداری خیر الهی در چیزی و رشد و افزایش آن و درخواستی است که هرانسان مومن از خدا دارد. بار ها یکی از دعاهایی که در حق شما شده و یا شما در حق دیگری کرده اید، این بوده است: خدا به زندگی شما برکت دهد!، خدا در مالت برکت دهد! خدایا در زندگی و مالم برکت ده! اما این که چگونه می توان به زندگی و چیزی برکت داد، مساله ای است که هر مومنی دوست دارد تا علل و عوامل آن را بشناسد؛ زیرا می داند برکت در هر چیز به معنای پایداری خیر و رشد و بهره گیری بهینه و کامل از آن است. خداوند علاوه بر آنکه بسیاری از نعمات خود را با تعبیر «مبارک» در قرآن کریم یاد کرده ، به زیبایی به اصل برکت اشاره کرده و می فرماید: وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقری آمَنوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ اْلأَرْضِ؛ و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند، قطعا برکاتی از آسمان و زمین بر ایشان می گشودیم.
علامه طبرسی در تفسیر این آیه می نویسد: خداوند می فرماید: از شرک و گناهان بپرهیزید تا ما درهای برکات و خیرات تکامل بخش را، از آسمان به وسیله آمدن باران و از زمین به خاطر روییدن گیاهان و به وجود آمدن میوه ها نازل گردانیم.
در برکت، جنبه الهی و معنوی هم بسیار تأثیرگذار است و به فزونی، تعالی و ماندگاری نعمت کمک کرده و در نهایت، انسان را به سلامت دنیوی و سعادت اخروی نزدیک می سازد. این موضوع در بیانات امام رضا (علیه السلام) هم از جهات گوناگونی مطرح شده و آن حضرت در بیانات مختلفی این اصل مهم زندگی اجتماعی بشر را یادآور شده اند.
در این مجال میخواهیم بررسی کنیم که آموزه های دینی چه چیزهایی را موجب برکت در زندگی می دانند؟
ب ) عوامل خیر و برکت در زندگی
برخی از عوامل خیر و برکت در زندگی فردی و اجتماعی عبارت است از:
خداوند می فرماید: از شرک و گناهان بپرهیزید تا ما درهای برکات و خیرات تکامل بخش را، از آسمان به وسیله آمدن باران و از زمین به خاطر روییدن گیاهان و به وجود آمدن میوه ها نازل گردانیم
-1 ایمان و تقوا
در قرآن و حدیث به اثر عمیق ایمان و تقوا در زندگى مادى انسان ها، اشاره شده است: مائده،/ 66؛ طلاق، 2 – 3
و اگر اهل شهرها و آبادی ها ایمان می آوردند و پرهیزکارى پیشه می کردند، یقیناً [درهاىِ ] برکاتى از آسمان و زمین را بر آنان می گشودیم، ولى [آیات الهى و پیامبران را] تکذیب کردند، ما هم آنان را به کیفر اعمالى که همواره مرتکب می شدند [به عذابى سخت ] گرفتیم». اعراف، 96
امام على علیه السلام: شما را به تقوای الهی، سفارش می کنم …؛ زیرا هرکس تقوا پیشه کند، سختی ها، پس از آنکه نزدیک شده اند، از او دور می شوند … و رحمت، پس از آن که رمیده است، به او مهربان می گردد و [چشمه] نعمت ها، پس از آن که خشکیده، بر او جوشان می شود و [بارانِ ] برکت، پس از آن که نَم نَم گشته است، بر او سیل آسا می گردد». نهج البلاغة، ص 312 – 313
2 -عدالت ورزی
امام على علیه السلام می فرمایند: «به سبب عدالت، برکت ها افزونى می یابند» (لیثی واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، ص 188
امام صادق علیه السلام) نیز می فرمایند: «اگر میان مردم دادگرى شود، همه بی نیاز می شوند، آسمان روزى خود را فرو می ریزد، و زمین به اذن پروردگار متعال، برکت خویش را بیرون می آورد» (الکافی، ج 3، ص 568)
3- صله رحم
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نیز می فرمایند: «هر کس خوش دارد که عمرش طولانى و روزی اش فراوان شود، تقوای الهی پیشه کند و صله رحم نماید» الزهد، ص 39
همچنین امام على علیه السلام می فرمایند: «برترین چیزى که وسیله جویان به آن متوسّل می شوند، ایمان به خدا و پیامبرش … و صله رحم است، که مایه فزونى ثروت و تأخیر افتادن اجل است» شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 205
-4 اطعام
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: «برکت، به خانه اى که از آن به مردم نیکى برسد، سریع تر می رسد تا فرو رفتن تیغ در کوهان شتر یا رسیدن سیل به پایان [مسیرِ] خود» الکافی، ج 4، ص 29
-5 سلام دادن به هنگام ورود به خانه
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «هر گاه یکى از شما به خانه خود وارد می شود، سلام کند؛ چرا که برکت می آورد و فرشتگان با آن، مأنوس می شوند» (شیخ صدوق، محمد بن على ، علل الشرائع، ج 2، ص 583)
-6 راست گویی در معامله
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: «هرگاه دو معامله گر راست بگویند، به هر دوى آنها، برکت داده می شود. و هر گاه دروغ بگویند و خیانت کنند، به هیچ کدامشان برکت داده نخواهد شد» کافی، ج 5، ص 174
-7 قناعت
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: «قناعت، برکت است».
دعا و ارتباط با خداوند، برکت های زندگی را زیاد می کند. احترام به بزرگ ترها نیز در افزایش رزق و روزی تأثیرگذار است
-8 راضى بودن انسان از تقدیر خداوند
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: «هر کسى روزی اى دارد که ناچار به او خواهد رسید. پس هر کس به آن راضى شود، برایش پربرکت و کافی خواهد بود و هر کس به آن راضى نباشد، نه برکت خواهد یافت و نه او را بس خواهد بود. روزى، در پى انسان است، آن گونه که اجلش در پى او است. اعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص 342
البته موارد دیگری نیز برای کسب برکت وجود دارد که در این نوشتار به همین مقدار بسنده می شود.
9-احسان به مردم، بویژه به اهل خانه
امام صادق علیه السلام فرمود: هر که با خانواده ی خود نیکوکار باشد، روزیش زیاد می شود.
10-خوش اخلاقی
امام علی علیه السلام فرمود: «گنجهای روزی، در اخلاق خوش نهفته است.» (همان، ح 7188)
11-اطعام کردن
پیامبر خدا صلی الله علیه و اله فرمودند: «روزی کسی که اطعام می کند، سریعتر از فرو رفتن کارد در کوهان شتر، به سویش می آید. همان، ح 7190
12-قرض دادن
امام علی علیه السلام فرمود: «کمک مالی کردن به برادر دینی، روزی را زیاد می کند.همان، ح 7199
13-امانتداری
حضرت در حدیثی دیگر فرمودند: امانتداری روزی را زیاد می کند.
14- دعا کردن در حق مؤمنین
امام باقرعلیه السلام فرمود: «پشت سر برادرانت دعا کن، که این کار روزی را به طرف تو سرازیر می کند.همان، ح 7193
15-پاکیزگی و طهارت
به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض شد: دوست دارم روزیم زیاد شود؛ فرمود: پیوسته در حال طهارت و پاکیزگی باش، روزیت افزایش می یابد.»
16- صدقه دادن
امام علی علیه السلام فرمود: با صدقه دادن، روزی را فرود آورید. همان، ح 7196
17– نماز شب
آیت الله قاضی رضوان الله تعالی علیه فرمودند: «دنیا می خواهی نماز شب بخوان، آخرت می خواهی نماز شب بخوان.
18-پرداخت حقوق شرعیه -خمس و زکات
امام باقرعلیه السلام فرمود: «زکات دادن، روزی را می افزاید.
19-نیت پاک
امام علی علیه السلام فرمود: «هر که خوش نیت باشد، روزیش زیاد می شود.» همان، ح 7198
ج ) عوامل از بین رفتن برکت
کارهایی که برکت را از رزق و روزی انسان می برد و انسان به سمت فقر و کاهش رزق و روزی سوق می دهد ، از هر جهت زیاد است. در پاسخ به شماری از آن اشاره می شود.
1- سبک شمردن نماز و تأخیر انداختن آن از اول وقت: چنان که حضرت رسول(ص)مى فرماید: «هر کس نماز را سبک بشمارد، دچار پانزده بلا مى شود:
شش بلا در دنیا و سه گرفتاری هنگام مردن و سه تا در قبر و عالم برزخ و سه مجازات در قیامت متوجه او خواهد شد:
از شش بلایی که در دنیا متوجه وی می گردد، دو تایش مربوط به از دست دادن برکت است. یعنی خداوند هم برکت را از عمر او برمی دارد.(عمرش کوتاه می شود یا از عمرش فایده و نفعی برای آخرت نمی برد) و هم برکت را از رزق و روزی او برمی دارد.(مبتلا به فقر می شود یا اگر پول دارد، همانند افراد حسود نفعش به کسی نمی رسد). (1)
2- گناه: همه گناهان به نوعی در کاهش رزق و روزی و زوال برکت و ایجاد فقر و مؤثر است، از این رو امیر المؤمنین(ع) می فرماید: تَوَقُّوا الذُّنُوبَ فَمَا مِنْ بَلِیَّةٍ وَ لَا نَقْصِ رِزْقٍ إِلَّا بِذَنْبٍ حَتَّى الْخَدْشَ وَ الْکَبْوَةَ وَ الْمُصِیبَةَ (2) از گناهان بپرهیزید که هیچ بلایی و کم شدن رزق و روزی نیست مگر به واسطه گناه، حتی خراش ها و زخم های بدن و سقوط و افتادن و پیش آمدن هر مصیبتی نتیجه گناه است. اما برخی از آن ها در فقر و کاهش برکت بیشتر تأثیردارد. از جمله آن ها عبارتند از:
3 – زنا و عمل منافی عفت. امام صادق(ع) می فرماید: الذُّنُوبُ الَّتِی تَحْبِسُ الرِّزْقَ الزِّنَا (3) از جمله گناهانی که نعمت ها را تغییر می دهد، ظلم است و زنا رزق و روزی را مسدود می کند.
4 – ظلم به مردم. چنان که امام سجاد(ع) شنیدم فرمودند: الذُّنُوبُ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ الْبَغْیُ عَلَى النَّاسِ (4) یکی از گناهانى که موجب تغییر نعمت می شود، ظلم به مردم است.
5 – قسم دروغ خوردن از گناهان کبیره است. هم عمر را کوتاه می کند و هم خیر و برکت را از رزق و روزی بر می دارد. (5)
6 – عادت کردن به دروغ، اگر چه همراه با سوگند نباشد. (6)
7 – قطع رحم (7)
8 – اسراف کردن (8)
9 – آوازه خوانی، هم چنین گوش دادن به آهنگ ها و غنایی که متناسب مجالس لهو و لعب است. مثل برخی مجالس عروسی امروزی ها که از مجالس گناه و لهو و لعب است. (9)
10- خوابیدن بین اذان صبح و طلوع خورشید و هم چنین خوابیدن پیش از خواندن نماز عشا (10)
11- خوردن چیزی در دستشویی یا هنگام تخلیه ادرار کوچک یا بزرگ(11)
12- در حال جنابت چیزی خوردن (12)
13- رها کردن تار عنکبوت در خانه و پاک نکردن آن (13)
14- در حال ایستاده شانه کردن (14)
15- بول (ادرار) در حمام (15)
16- خاکروبه و سطل آشغال را از خانه بیرون نگذاشتن(16)
17- رد کردن فقیری که در شب به در خانه آمده است. (17)
18- قرض ندادن مواد خوراکی به همسایگان. در روایت آمده است از قرض دادن نان یا خمیر نان خود داری نکنید که این کار موجب فقر می گردد.(18)
19- خلال کردن دندان با چوب درخت گز( 19)
20- اظهار حرص و ولع (20)
21- برای دخل و خرج زندگی برنامه نداشتن. أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع) فرمود: تَرْکُ التَّقْدِیرِ فِی الْمَعِیشَةِ یُورِثُ الْفَقْرَ (21) پیش بینی و اندازه گیری نکردن در زندگی موجب فقر می گردد.
22- ترک کارهاى نیک، و احسان به مردم (22)
23- کفر نعمت و ترک شکر و سپاس خدا (23)
* امور زیر نیز سبب رفتن خیر و برکت از زندگی و بروز فقر می گردد.
برهنه بر خاستن از رختخواب جهت رفتن به دستشویی – پیش از شستن دست غذا خوردن – بی احترامی به نعمت خدا و تیکه نان – سوزاندن پوست سیر و پیاز – نشستن بر چوبه یا آستانه در خانه- شب دیر خانه رفتن – شستن اندام، و حمام کردن در دستشویی- خشک کردن اندام پس از شستن با دامن یا آستین – کاسه و ظرف را نشسته گذاردن- ظرف آب را بى سرپوش گذاشتن،- شتاب و عجله داشتن در بیرون رفتن از مسجد – لعن و نفرین کردن به فرزند- دوختن جامه پوشیده بر تن- فوت کردن به چراغ براى خاموش شدن- خوردن هنگام سیری سیرى.(24)
پی نوشت ها :
1. مستدرک الوسایل، محدث نوری، ج3، ص 232. بحار الانوار، ج 10، ص 94. 3. اصول کافی، ج 2، ص 4474. وسایل الشیعه 29 جلدی، ج 16، ص 281. 5. مستدرک الوسایل، ج 3، ص 456. 6. همان. 7. همان… 8. وسایل الشیعه، ج 17، ص 64. 9. مستدرک الوسایل، ج 13، ص 212. 10. همان، ج 5، ص 110. 11. عوالی، ج 2، ص 189. 12. مستدرک، ج 3، ص 456. 13. همان. 14. همان. 15. بحار الانوار، ج 73، ص 176. 16. همان. 17. وسایل الشیعه، ج 15، ص 347.
18. شیخ صدوق ، الفقیه، ج 3 ، ص 269. 19. بحار الانوار، ج 63، ص 438. 20. همان، ج 70، ص 162. 21. همان، ج 68، ص 347. 22. وسایل الشیعه، ج 16، ص 281. 23. همان. 24. آداب و سنن- ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار ص 200.
_______________________