اما دست آخر هر دو طرف مواضعی را اتخاذ میکنند که هنوز امیدی برای احیای برجام وجود دارد. لذا به نظر میرسد تصور اینکه چه ایران، چه آمریکا و اروپا به برجام بازگردند بدان گونه که در سال 2015 بوده امید بیحاصلی خواهد بود. چرا که فرصتهای لازم برای دستیابی به یک توافقی که مرضی الطرفین باشد و ما در سال 2021 امکان دستیابی به آن را داشتیم از آن فاصله گرفتیم. طبیعی است که در این بین ایران روی یکسری مواضع اصولی خود تکیه میکند؛
چون معتقد است که برجام باید فوائد اقتصادی و گشایشهای تازهای برای بازگشت به جامعه جهانی داشته باشد و در عین حال آمریکا و دولت بایدن هم میخواهد به توافقی با ایران دست پیدا کند که از یک طرف ایران را هم در قضیه پرونده هستهای از یک وضعیت مطمئن در نگاه آمریکا، اروپا و متحدانش قرار دهد و در عین حال بتواند اهداف منطقهای خود را دنبال کند و به هر حال به یک نتیجه قابل فروش برای جامعه آمریکایی که بهشدت رقابتزده است دست پیدا کند.
از طرفی در آستانه انتخابات کنگره قرار داریم و ممکن است که جمهوریخواهان بتوانند اکثریت آرا در سنا را بهدست آورند دولت بایدن از یک طرف نمیتواند به یک توافق غیر قابل فروش در جامعه آمریکا و به خصوص رقبای جمهوریخواه و متحدان منطقهای خود تن دهد. در عین حال نیز سرنوشت کارنامه سیاست خارجی بایدن به نوعی به مساله پرونده هستهای ایران و برجام بستگی دارد. اما در مجموع هر دو طرف برجام را در وضعیت کما نگهداشتهاند. اروپاییها نیز اگر چه گاهی نقش واسطی را بازی میکنند اما به نظر میآید که آمریکا و ایران همچنان برای اروپا نقش درجه 3 را قائلند و مهمترین مساله این است که اروپا میخواهد نفع خود را از احیای برجام ببرد و نفع آنها نیز اینگونه است که اولا امنیت خود را تامین کند و ثانیا بتوانند از بازار ایران استفاده کنند.
همچنین کمبودهایی که ناشی از جنگ اوکراین بهوجود آمده را جبران کنند. لذا همه در یک بلاتکلیفی به سر میبرند و به نظر نمیآید که به زودی شاهد یک توافق باشیم. اگر چه ابتکارهای شخصی به وجود میآید مثل آنچه که امیر قطر انجام داد یا سفری که رئیسجمهور کشورمان به عمان داشتند. حتی به نظر میآید این تلاشها انجام شده تا یک نوع توافق دست یافتنی میان طرفین برجام انجام شده باشد. اما میبینیم که بلافاصله صهیونیستها با تحرکاتی که انجام میدهند سنگاندازی میکنند و همانطور که آقای امیر عبداللهیان در اجلاس داووس گفتند یک نوع همسویی بین مخالفان برجام در داخل و خارج وجود دارد که در بزنگاههایی که ممکن است روزنههایی برای ایجاد توافق به وجود آید آن را از بین میبرند. همه اینها یک نتیجه مهم دارد و آن این است که زمان در حال از دست رفتن است وهر قدر از امکان توافق فاصله میگیریم شرایط سختتر میشود.
* منتشر شده در روزنامه آرمان ملی/ سهشنبه ۱۰ خرداد ۱۴۰۱