بحث نیت و اخلاص از مباحث مهم توحیدی و پرستشی است. دین داری و خداپرستی و خودسازی و تهذیب و تزکیه نفس از اخلاص در نیت آغاز می شود، ریشه تمام خوبی های انسان در اخلاص است.
در روایات آمده است که: الاعمال بالنیات. نیت المومن خیر من عمله. ارزش عمل به نیت آن بستگی دارد. نیت مومن حتی از عمل او هم مهمتر است، زیرا روح عمل و عبادت نیت خالص می باشد.
نیت و قصد، یعنی مقصد داشتن و هدفمند بودن زندگی و چون هدف نهایی انسان در زندگی قرب به خدا است، نیت و قصد داشتن از دیدگاه اخلاق اسلامی به معنای این است که هدف و مقصد اصلی انسان در زندگی، قرب الهی و کمال انسانی باشد.
لذا در این مرحله از خودسازی طلبگی، هدف واحد داشتن اهمیت خاصی در جهت دهی فعالیت های پرستشی انسان دارد. هدف واحدی که همان قرب به خدا است و سالک به سوی او هدف گذاری می کند.
چرخه زندگی:
برای توضیح مطلب باید بدانیم که زندگی مانند یک چرخه است که ما در آن به کارهای فراوان عادی و علمی و سیاسی و اجتماعی و اقتصادی مشغول هستیم.
برخی از این کارها عبارتند از: فعالیت های شغلی و استراحت و خوردن و خوابیدن و خرید و پخت و پز و نظافت و تفریح و ازدواج و معاشرت و دوستی و معامله و تجارت و مسافرت و لذت بردن و علم آموختن و عبادت و تدریس و تبلیغ و اجتهاد و هدایت و تالیف کتاب و مقاله نویسی و تحقیق و پژوهش و مانند آن.
تمام کارهایی که ما در شبانه روز انجام می دهیم، هدفمند است و اهدافی که ما از چرخه زندگی مد نظر داریم به سه بخش ابتدایی و متوسط و نهایی تقسیم می شود.
مهمترین اهداف ابتدایی ما در کارهای زندگی عبارت است از: دکتر شدن مهندس شدن، مبلغ شدن، کارمند شدن، کارگر شدن، دانشمند شدن، مخترع شدن، خلبان شدن، تاجر شدن، تولید کننده شدن، کارآفرین شدن،‌ مداح شدن،‌ روانشناس شدن، جامعه شناس شدن، معلم و استاد شدن، قاضی شدن و مجتهد شدن و مانند آن که عمدتا مشاغلی هستند که ما برای رسیدن به آنها تلاش می کنیم.
مهمترین اهداف متوسط زندگی عبارت است از: قدرت، شهرت، پول و ثروت، مقام و منصب، لذت، رفاه و آسایش مادی.
هدف نهایی هم گفته شد که چیزی جز قرب به خداوند نیست.
رسیدن به اخلاص هنگامی محقق می شود که نیت ها و مقاصد و اهداف ابتدایی و متوسط در راستای هدف نهایی که قرب الهی است قرار گیرند و انسان در تمام زندگی خود هدفی جز نزدیک شدن به کمالات الهی نداشته باشد.
نه اینکه هیچ هدفی نداشته باشد، بلکه تمام اهداف اش در جهت هدف نهایی و قرب الهی سامان دهی شود. اهداف ابتدایی و متوسط اگر در راستای هدف نهایی قرار بگیرد، توحیدی، خالص، خوب و سازنده اند و در غیر این صورت، اهداف متوسط جانشین هدف نهایی می شوند و تبدیل به شرک می گردند و در نتیجه فساد آور خواهند بود.
در جای خود اثبات شده است که ریشه تمام مفاسد در زندگی انسان معلول شرک و ریشه تمام خوبی ها در توحید می باشد.
اخلاص در نیت تمام چرخه زندگی و اهداف انسان را به عبودیت و توحید تبدیل می کند و آن را در راستای یک هدف واحد که همان قرب به خدا است قرار می دهد و کمال و سعادت انسانی را در پی دارد.
بدون اخلاص ممکن است کسی به رفاه مادی و ثروت و قدرت دست یابد، اما هرگز به آرامش واقعی و مقامات معنوی و کمال انسانی نخواهد رسید. الا بذکر الله تطمئن القلوب. تنها با یاد خدا و توحید دلها آرام می گیرد.
در مورد هدف ابتدایی خودتان باید تصمیم بگیرید و ببینید چه شغلی را با چه هدفی می خواهید داشته باشید اما در مورد اهداف متوسط و نهایی بهترین هدف این است که انسان برای رضای خدا و قرب به خدا و رسیدن به محبت خدا زندگی اش را تنظیم کند. موفق باشید.