اولا: چه تصوری از بهشت دارید؟
حقیقت این است که ما توان درک چیستی و چگونگی بهشت را نداریم ! و دلیل آن این است که ما هرچه می بینیم و می توانیم تصور کنیم؛ دنیایی است، در حالی که بهشت دنیایی نیست و برای همین است که خدای عالم برای وصف بهشت، از اموری که در حد معرفت انسان معمولی است استفاده کرده ولی بهشت بالاتر از آن است که در حد ما باشد! لذا نمی توانیم راجع به وسعت بهشت سخن بگوییم چون ملاکهای ما از وسعت و اندازه مادی است درحالی که بهشت، مادی نیست! حتی راجع به خوردنیها و آشامیدنی های بهشت.
اجمالا بدانیم که خوردنی ها وآشامیدنی ها با آن صفات عالیش مربوط به مرتبه ای از بهشت است و بهشت مراتب دیگری نیز دارد! در قرآن این مراتب را چنین بیان کرده:
خالص نعمتهای زمینی در بهشت وجود دارد و هیچ رنجی و دردی از خوردن آن بوجود نخواهد آمد. نعمت ها در بهشت ابدی است و پایان ناپذیر. نعمت ها در بهشت در دسترس و بدون رنج می باشد. در بهشت مکر شیطان وجود ندارد. نفس پلیدی وجود ندارد. بالاتر از اینها بهشتیان از خدا خشنود و خدا از آنها خشنود است. در بهشت گناه و جنگ و جدال وجود ندارد. در بهشت آنچه بیان می شود سلام است و یاد خدا. البته مقربان خدا بالاترین جایگاه را دارند!
و ترجمه بعضی دیگر از آیات بهشتی :
– به کسانی که ایمان آورده، و کارهای شایسته انجام داده‌اند، بشارت ده که باغهایی از بهشت برای آنهاست که نهرها از زیر درختانش جاریست. هر زمان که میوه‌ای از آن، به آنان داده شود، می‌گویند: «این همان است که قبلا به ما روزی داده شده بود.(ولی اینها چقدر از آنها بهتر و عالیتر است.)» و میوه‌هایی که برای آنها آورده می‌شود، همه (از نظر خوبی و زیبایی) یکسانند. و برای آنان همسرانی پاک و پاکیزه است، و جاودانه در آن خواهند بود. (بقره / ۲۵)
– بگو: «آیا شما را از چیزی آگاه کنم که از این (سرمایه‌های مادی)، بهتر است؟» برای کسانی که پرهیزگاری پیشه کرده‌اند، (و از این سرمایه‌ها، در راه مشروع و حق و عدالت، استفاده می‌کنند،) در نزد پروردگارشان (در جهان دیگر)، باغهایی است که نهرها از پای درختانش می‌گذرد؛ همیشه در آن خواهند بود؛ و همسرانی پاکیزه، و خشنودی خداوند (نصیب آنهاست). و خدا به (امور) بندگان، بیناست.(آل عمران / ۱۵)
– گفتار (و دعای) آنها در بهشت این است که: «خداوندا، منزهی تو!» و تحیت آنها در آنجا: سلام؛ و آخرین سخنشان این است که: «حمد، مخصوص پروردگار عالمیان است!»(یونس / ۱۰)
– باغهایی از بهشت جاویدان است که همگی وارد آن می‌شوند؛ نهرها از زیر درختانش می‌گذرد؛ هر چه بخواهند در آنجا هست؛ خداوند پرهیزگاران را چنین پاداش می‌دهد!(نحل / ۳۱)
– آنها کسانی هستند که بهشت جاودان برای آنان است؛ باغهایی از بهشت که نهرها از زیر درختان و قصرهایش جاری است؛ در آنجا با دستبندهایی از طلا آراسته می‌شوند؛ و لباسهایی (فاخر) به رنگ سبز، از حریر نازک و ضخیم، دربر می‌کنند؛ در حالی که بر تختها تکیه کرده‌اند. چه پاداش خوبی، و چه جمع نیکویی!(کهف / ۳۱)
– خداوند کسانی را که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، در باغهایی از بهشت وارد می‌کند که از زیر درختانش نهرها جاری است؛ آنان با دستبندهایی از طلا و مروارید زینت می‌شوند؛ و در آنجا لباسهایشان از حریر است. (حج / ۲۳)
– (به آنها خطاب می‌شود:) شما و همسرانتان در نهایت شادمانی وارد بهشت شوید!(زخرف / ۷۰)
– (این در حالی است که) ظرفها(ی غذا) و جامهای طلائی (شراب طهور) را گرداگرد آنها می‌گردانند؛ و در آن (بهشت) آنچه دلها می‌خواهد و چشمها از آن لذت می‌برد موجود است؛ و شما همیشه در آن خواهید ماند! (زخرف / ۷۱)
ثانیا : معلوم می شود که بهشت جایگاه صالحان است نه مقصد نهایی بلکه مقصد، خدا و قرب اوست و این همان است که بهشتیان به آن آگاهند والا جایگاهی در بهشت نخواهند داشت!
ثالثا: اگر ما بخواهیم به فکر بهشت باشیم می بایستی اعمالمان بهشت گونه شود و مسلم است که برای نزدیک شدن و دخول در بهشت اموری باید انجام شود ، و شاید بهترین راهنما در این مورد آیات وحی می باشد. با بررسی اجمالی در آیات قرآن می توان برای نزدیک شدن به بهشت ، به موارد زیر اشاره کرد:
1- ایمان و عمل صالح:
ایمان بایسته و کردار شایسته شمار زیادی از آیات قرآن را به خود اختصاص داده که در بحث و کاوش بهشت نقش کلیدی دارد؛ مانند: «وَ بَشِّر الَّذِین امَنوا وعَمِلوا الصّالِحات أَنَّ لَهُم جَنات تَجری مِن تَحتِهَا الأَنهار» بقره/25 [به آنان که ایمان آورده و کردار شایسته دارند مژده بده که همانا برایشان باغ هایی است که زیر آنها نهرها جاری است] «وَالَّذِین امَنوا وعَمِلوا الصّالِحات أوُلئِک أَصحاب الجَنه هُم فیها خالِدون» بقره/82. چنین کسانی اهل بهشتند و در آن جاودانه خواهند بود.
2- تقوا :
تقوا وصف پارسایان است و در واقع از ایمان و عمل صالح جدا نیست؛ جز آن که قرآن بر پایه برخی از ویژگی ها و پیام هایی که برای اوصاف مخصوص است برای آنها واژه هایی انتخاب و به آنها عنوان جدا بخشیده است. بیشترین کرامت و صفتی که پیام و مژده بهشت را به همراه دارد تقوای الهی است و آیات فراوانی در این باره نازل شده است؛ مانند: 1 – «لِلَّذین اتَّقوا عِندَ رَبِّهم جَنات تَجری مِن تَحتِهَا الأَنهار خالِدین فیها و أَزواج مُطهَّره و رِضوان مِن الله والله بَصیر بِالعِباد» آل عمران/15. [برای آنان که تقوا پیشه کنند نزد خدا باغ های بهشتی است که زیر درختان آن نهرها جاری است و در آن جاوید همراه همسران پاکیزه و آراسته خواهند بود و از همه خوش تر خشنودی خداوند است که شامل حال آنان شده است و خداوند به حال بندگان بیناست.] 2 – «وَلَو أَنَّ أَهل الکِتاب امَنوا و اتَّقوا لِکُفرِنا عَنهُم سَیِّئاتِهم ولَأَدخُلناهُم جَنات النَعیم» مائده/65[اگر اهل کتاب ایمان بیاورند و تقوا پیشه سازند ما از گناهشان در می گذریم و به باغ های بهشت پرنعمت داخل می سازیم.]
3- پیروی از خدا و رسول(ص) :
«وَمَنْ یُطِعِ الله و رَسوُله یُدخِله جَنّات تَجری مِن تَحتِهَا الأَنهار خالِدین فیها و ذلِک الفَوز العَظیم و مَن یَعص الله ورَسوُله و یَتَعدَّ حُدودَه یُدْخِله ناراً خالِدا فیها ولَهُ عَذاب مُهین» نساء/133 ـ 14 [هر کس پیرو فرمان خدا و رسول خدا باشد وی را در بهشت هایی درآورد که زیر درختانش نهرها جاری و آنجا جایگاه همیشگی فرمانبرداران خواهد بود. این است سعادت و پیروزی بزرگ و بدیهی است هر کس نافرمانی خدا و رسول کند و از حدود احکام خداوند تجاوز کند او را به آتشی درافکند که همیشه در آن معذب است، و برای او عذاب خوار کننده و ذلت دهنده خواهد بود.] 2 – «وَ مَن یُطع الله ورَسوُله یُدخِله جَنات تَجری مِن تحتها الأنهار ومَن یَتَولَّ یُعذِّبَه عَذابا أَلیما» فتح/17. [کسی که فرمانبردار خدا و پیامبرش باشد، خداوند او را در بهشتی داخل گرداند که از زیر درختان باغ های آن نهرها جاری است و کسی که از فرمان و دستور خدا رو گرداند او را به عذاب دردناکی شکنجه دهد.]
4- راستی و راست گفتاری :
راستی، راست کرداری و راست گفتاری از صفات پسندیده، برجسته و بدون شک از اسباب ورود به بهشت است. خدای سبحان در این باره می فرماید: «هذا یَوم یَنْفع الصّادِقین صِدْقُهم لَهُم جَنات تَجری مِن تَحتِها الأَنهار خالِدین فیها رَضی الله عَنهُم و رَضوا عَنه ذلِک الفَوز العَظیم» مائده/119. [این روزی است که راست گویان را راستی سود می بخشد. برای آنان بهشت هایی است که از زیر درختانش نهرها جاری است و در آن به نعمت ابدی متنعمند. خداوند از آنان خشنود و آنان هم از خداوند خرسندند. این است پیروزی و سعادت بزرگ.]5- احسان و نیکوکاری :
ا – «إِنَّ الَّذِین امَنوا و عَمِلو الصالحات إِنا لانُضیع أَجر مَن أَحسَن عَمَلا أوُلئِک لَهُم جَنّات عَدن تَجری مِن تَحتِهم الأَنهار یُحلَّوْن فیها مِن أَساوِر مِن ذَهب و یَلبَسوُن ثیابا خُضرا مِن سُنْدُس و إِسْتَبرق مُتَّکئین فیها عَلیُ الأرائِک نِعْم الثَّواب وحَسُنَتْ مُرْتَفقا» کهف/30 ـ 31. [آنان که به خدا ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند ما اجر نیکوکاران را ضایع نخواهیم ساخت، بلکه پاداش ویژه و بزرگ آنان بهشت عدن است که نهرها زیر درختان آنان جاری است، در حالی که در آن بهشت برین با زیورهای زرین بیارایند، لباس های سبز حریر و دیبا پوشند و بر تخت تکیه زنند. آن بهشت، نیکو پاداش وخوش آرامگاهی است.] ب – «فَأَثابَهُم الله بِما قالوا جَنّات تَجری مِن تَحتِهَا الأَنهار خالِدین فیها و ذلِک جَزاء المُحسِنین» مائده/85 . [خداوند در برابر آنچه گفتند پاداش نیکو به آنان داد، آن پاداش بهشتی است که از زیر درختانش نهرها جاری است. در آن بهشت زندگانی جاوید خواهند داشت و این پاداش نیکوکاران است.]
6- شکیبایی در راه خدا:
قرآن مجید گروهی را به عنوان دارندگان خردناب: «أوُلوا الأَلباب» معرفی کرده که از جمله آنان بردباران و شکیبایان راه خدایند. برخی از آیاتی که موارد پایمردی و شکیبایی آنان را بیان می کند چنین است:
«وَالَّذِین صَبَروا ابْتِغاء وَجه رَبِّهم وأَقامُوا الصَّلوة وأنْفَقوا مِمّا رَزَقناهُم سِرا وعَلانِیه ویَدْرَؤن بِالحَسنه السَّیِئَه أوُلئِک لَهُم عُقبی الدّار جَنّات عَدنِ یَدخُلوُنها و مَن صَلَحَ مِن ابائِهم وأَزواجهم و ذُریاتهم و المَلئِکةِ یَدْخُلون عَلیهِم مِن کُلِ باب سَلام عَلیکم بِما صَبَرتُم فَنِعْمَ عُقبی الدّار» رعد/22 ـ 24 . [دارندگان خرد ناب در طلب رضای خدا راه شکیبایی پیش می گیرند، نماز بر پا می دارند، از آنچه نصیبشان کردیم به تهی دستان در پنهان و آشکار انفاق می کنند و در عوض بدی های مردم نیکی می کنند به طوری که با نیکی، بدی را برطرف می کنند. اینان هستند که عاقبت جایگاه نیکو یافتند، که آن جایگاه، بهشت های عدن است که در آن خود آنها و همه پدران، زنان و فرزندان شایسته خویش داخل می شوند، در حالی که فرشتگان بر آنان از هر در وارد می گردند و می گویند: سلام و تحیت بر شما که صبر پیشه کردید تا عاقبت، منزلگاهی نیکو یافتید.]
7- اقامه و حفظ نماز:
قرآن برپا دارندگان نماز را از زمره بهشتیان بر شمرده است؛ چنان که در آیه قبل: «وأقاموا الصَّلوة» بدان اشاره فرمود، و همچنین در آیه دیگر می فرماید: «وَالَّذِین هُم عَلی صَلوتِهم یُحافِظون أوُلئِک فی جَنات مُکرَمون» معارج/34 ـ 35 . [آنان که نماز خود را پاس می دارند در باغ های بهشت با عزت و احترام در نعمت هستند.]8- انفاق در راه خدا:
«اَلَّذِین یُنفِقون فِی السَّراء والضَّراء والکاظِمینَ الغَیظ والعافینَ عَنِ النّاس والله‌ یُحب المُحسِنین أوُلئِک جَزاؤهُم مَغفره مِنْ رَبِّهم و جَنات تَجری مِن تَحتِهَا الأَنهار خالِدین فیها وَنِعْمَ أَجر العامِلین» آل عمران/134 ـ 136 . [پرهیزکاران و نیکوکاران کسانی هستند که در حال وسعت و تنگدستی مال خود را به تهی دستان انفاق می کنند، خشم و غضب فرو می نشانند و از بدی مردم در می گذرند. چنین مردم با تقوا و نیکوکاری را خداوند دوست می دارد؛ زیرا او دوست دار نیکوکاران است… پاداش کردار آنان آمرزش پروردگار و بهشتی است که از زیر درختان انبوه آن نهرها جاری است و ایشان در بهشت جاوید جاودانه خواهند بود، که چه نیکوست پاداش نیکوکاران.]9- نیایش :
ایمان به خدا و نیایش به درگاه او، به ویژه در شب ها، آن گاه که همه درها بسته می شود و تنها در رحمت خدا بر بندگان و نیایش گران گشوده خواهد بود: «تَتَجافی جُنوبَهم عَن المَضاجِعِ یَدعوُن رَبَّهم خَوفاً وطَمَعاً ومِمّا رَزَقناهُم یُنفِقون فَلاتَعلم نَفس ما أُخفی لَهُم قَرَة أَعْیُن جَزاء بِما کانوا یَعمَلون» سجده/16 ـ 17 . [پهلوهاشان از خواب گاه ها جدا می گردد و پروردگارشان را از روی بیم و طمع می خوانند (نیایش می کنند) و از آنچه روزیشان داده ایم انفاق می کنند. هیچ کس نمی داند چه چیز از آن چه روشنی بخش دیدگان است به پاداش آنچه انجام می دادند برای آنان پنهان شده است.]10- اخلاص:
اخلاص اکسیری است که هر عملی را ملکوتی می کند و از دسترس شیطان دور می دارد. اخلاص قرقگاهی است که هیچ ابلیس و شیطانی به آن نزدیک نمی شود و شعاع میدان وسوسه های او آن جا را تهدید نمی کند. ابلیس به این حقیقت اذعان داشته و در حالی که سوگند یاد کرده همه بنی آدم را به دام فریب گرفتار می کنم برای مخلصان حساب ویژه گشوده و آنان را استثنا کرده است: «قالَ فَبِعِزَتک لأُغْوینَّهم أَجمَعین إِلّا عِبادَکَ مِنْهُم المُخلَصین» ص/82 ـ 83 . [گفت به عزت تو سوگند همه را از راه به در می برم، مگر آن بندگان خالص شده تو را.]11- استقامت و پایمردی:
پایمردی و استقامت در راه خدا و اهداف شکوهمند اسلام هم در دنیا موجب سرفرازی است و هم در آخرت: 1 – «إِنَّ الَّذِین قالوا رَبُّنا الله‌ ثُمَّ اسْتَقاموا تَتَنَزُّل عَلیهِم المَلئِکه أن لاتَخافوا ولاتَحزنوا وأَبشروا بِالجَنه الَّتی کُنتُم توعَدون نَحنُ أوُلیاؤکم فِی الحَیوه الدُّنیا وفِی الاخِره ولَکُم فیها ما تَشتَهی أَنفُسَکُم ولَکُم فیها ما تَدعوُن نُزُلا مِنَ غَفور رَحیم» فصلت/30 ـ 32 . [در حقیقت کسانی که گفتند پروردگار ما خداست، سپس ایستادگی کردند، فرشتگان بر آنان فرود می آیند و می گویند: هان بیم مدارید و اندوهگین نباشید و به بهشتی که وعده یافته بودی شاد باشید. در زندگی دنیا و در آخرت دوستانتان ماییم و هر چه دلهایتان بخواهد در بهشت برای شماست و هر چه خواستار باشید در آن جا خواهید داشت. روزی آماده از سوی آمرزنده مهربان است.]12- خوف و خشیت از خدا :
فرق خوف و خشیت در این است که «خشیت» بیم و هراس از چیزی را گویند که در آن، شکوه و عظمت و جلالت و تأثیر علِی آن چیز اشراب و منظور شده باشد. از این رو قرآن می فرماید: «إِنَّما یَخشی الله مِن عِباده العُلمؤا» فاطر/28 . [در میان بندگان همانا تنها دانشمندان از خداوند بیم و هراس دارند.] اما در خوف چنین چیزی اخذ نشده، زیرا در علل و اسباب عادی ضرر رسانی نیز به کار می رود و در مواردی از قرآن، در ترس از دستور و مقام پروردگار است. به هر روی، حق تعالی آنان را که در امر دین، فرمان خدا و ذات مقدس او هراسناک هستند و بیشتر به جانب او می گرایند و دستور او راعمل می کنند، پاداشی بس ارجمند عطا می کند. 1 – «وَلِمَن خاف مَقام رَبه جَنتان» الرحمن/4 . [و هر کس را که از مقام پروردگارش بترسد دو باغ است.] 2 – «إِنَّ الَّذِین یَخشَوْن رَبَّهُم بِالغَیْب لَهُم مَغفِره و أَجر کَبیر» ملک/12 . [برای کسانی که در نهان از خداوند می ترسند آمرزش و پاداشی بزرگ است.]13- نیکوکاری:
«إِنَّ الأَبرار یَشرَبون مِن کَأس کان مِزاجُها کافورا عَیْنا یَشرَب بِها عِبادالله یُفَجِّرونها تَفجیرا» [همانا نیکان از جامی نوشند که آمیزه ای از کافور دارد؛ کافور چشمه ای است که بندگان خاص خدا از آن می نوشند و به دلخواه خویش آن را جاری می کنند.] «إِنَّ الأَبرار لَفی نَعیم عَلی الأَرائِک یَنظُرون» V مطففین/22 – 23 . [به راستی نیکوکاران در نعیم الهی خواهند بود. بر تخت ها نشسته می نگرند.]14- دل آرام :
دلی که به یاد خدا آرام گرفته، مطمئن و استوار گشته سرانجام به سوی خدا و به بهشت ویژه الهی درخواهد آمد: «یا أَیَّتُها النَّفس المُطمَئِنه إِرجِعی إِلی رَبِّک راضیه مَرضیه فَادْخُلی فی عِبادی وادْخُلی جَنَّتی» فجر/27 ـ 30 [ای نفس قدسی و به یاد خدا دل آرام، در حالی که از قضای خدا خشنودی و تمام عقاید و اخلاق و اعمال تو مورد پسند خدا است به سوی پروردگارت باز گرد و در میان بندگان من وارد و در بهشت من داخل شو.]
15- هجرت و جهاد :
«اَلَّذِین امَنوا وهاجَروا وجاهَدوا فی سَبیل الله بِأَموالِهم وَأَنفُسهم أَعظم دَرَجه عندالله و أولئِک هُمُ الفائِزون» توبه/20. [کسانی که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته اند نزد خدا مقامی هر چه والاتر دارند و اینان همان رستگارانند]؛ این محتوا در آیه دیگر نیز به چشم می خورد: «لکِن الرَسوُل وَالَّذِین امَنوا مَعَه جاهَدوا بِأَموالِهم و أَنفُسهم وأوُلئِک لَهُم الخَیرات وأوُلئِک هُمُ المُفلِحون أَعدَّ الله‌ لَهُم جَنّات تَجری من تَحتِهَا الأَنهار خالِدینَ فیها ذلِک الفَوز العَظیم» توبه/88 ـ 89.[ولی پیامبر و کسانی که با او ایمان آورده اند با مال و جانشان به جهاد برخاسته اند و اینانند که همه خوبی ها برای آنان است، اینان همان رستگارانند. خدا برای آنان باغ هایی آماده کرده است که از زیر درختان آن نهرها روان است و در آن جاودانه اند. این همان رستگاری بزرگ است.]16- شهادت و جان فشانی:
در مکتب اسلام مقام شهادت از والاترین مقام‎ها و رتبه‎هایی است که برای بشر قابل ادراک است؛ قرآن، چنان که گذشت، شهیدان را به مقام «عندیت»: «عند ربهم یُرزَقون» آل عمران/169. [نزد پروردگارشان روزی داده می شوند رسانده و برای آنان گرانبهاترین پاداش ها، یعنی بهشتی که از آن با عنوان «نزد پروردگار» یاد کرده (ملاقات با خدا)، قرار داده و آنان را به چنین درجه ای مفتخر گردانیده است.] قرآن در آیه دیگر می فرماید: «إِنَّ الله اشْتَری مِنَ المُؤمِنین أَنفُسهم و أموالِهم بِأَن لَهُم الجَنه یُقاتِلون فی سَبیل الله‌ فَیَقتلون و یُقتَلون وَعَدا عَلیه حَقّا فِی التَّوریه و الإِنجیل والقُرآن و مَن أَوْفی بِعَهده مِنَ الله فَاسَتَبْشِروا بِبَیْعِکُم الَّذِی بِایَعتم بِه وذلِک هُو الفَوز العَظیم» توبه/111. [در حقیقت خدا از مؤمنان جان و مالشان را به بهای این که بهشت برای آنان باشد خریده است. همان کسانی که در راه خدا می جنگند و می کشند و کشته می شوند. این به عنوان وعده حقی در تورات و انجیل و قرآن بر عهده خداست و چه کسی از خدا به پیمان خویش وفادارتر است؟ پس به این داد و ستد که با او کرده اید شادمان باشید و این همان کامیابی بزرگ است.]
17- خودسازی و تزکیه :
«وَ مَنْ یائة مومناً قد عَمَلَ الصالحاتِ فَاوُلئک لَهُمْ الدَّرجات العُلی» [هر که در حال ایمان نزد او برود، در حالی که کارهای شایسته انجام داده باشد برای آنان درجات والا خواهد بود.]
18- تولی و تبری:
دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان او از دیگر اسباب بهشت است. خدای سبحان یک رنگی و یک چهرگی را ثنا گفته و نفاق و دورنگی را به شدت ناخوش داشته است. از این رو می فرماید: «لا تَجِد قَوما یُؤْمِنون بِالله وَالیَوم الاخِر یُوادُّون مَن حادَّ الله و رَسوُله ولَو کانُوا اباءَهم أَوْ أَبنائَهم أَو إِخَوانهم أَو عَشیرَتهم أوُلئِک کَتَبَ فی قُلوبِهِم الإیمان وأَیدهم بِروح مِنه و یُدْخِلهم جَنات تَجری مِن تَحتها الأنهار خالِدین فیها رَضِیَ الله‌ عَنهُم و رَضَوا عَنه أوُلئِک حِزبَ الله أَلّا إِن حَزب الله هُم المُفلِحون» مجادله/22. [قومی را نیابی که به خدا و روز بازپسین ایمان داشته باشند و کسانی را که با خدا و رسولش مخالفت کرده اند، هر چند پدرانشان یا پسرانشان یا برادرانشان یا عشیره آنان باشند دوست بدارند. در دل اینهاست که خداوند ایمان را نوشته و آنان را با روحی از جانب خود تأیید کرده است و آنان را به بهشت هایی که از زیر درختانش جویبارهایی روان است در می آورد. همیشه در آن جا ماندگارند. خدا از ایشان خشنود و آنان از او خشنودند. اینان حزب خدایند. آری حزب خداست که رستگارانند.]
دشمن اهل بیت(ع) حتّی اگر عامل به تمام احکام خدا هم باشد، در حکم کافر است و ابداً روی بهشت را نخواهد دید. امّا آنکه بغض اهل بیت(ع) را ندارد، اگر چه شیعه نباشد، به مقداری که عقائدش درست است و اهل دیانت بوده اجر خواهد داشت. تفصیل بحث را در آدرس مقابل ملاحظه فرمایید. http://www.maaref.porsemani.ir/ ؛
در این آدرس، به قسمت فرجام شناسی رفته و عنوان « بهشت و جهنّم و ویژگی ها» را مطالعه فرمایید.
آیة الله جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن ج 5 (معاد در قرآن)