پاسخ: با سلام و احترام خدمت شما، جهت آشنایی با تشکل ها، به اجمال توضیحاتی در رابطه با هر کدام از آنها ارائه می کنیم:
الف: جامعه اسلامی دانشجویان:
جامعه اسلامی دانشجویان در سال 1368 به منظور ایجاد پایگاهی برای فعالیت فرهنگی و سیاسی نیروهای حزب اللهی و ارزشی در دانشگاه ها تأسیس شد. اعضای هیأت مؤسس این تشکل دانشجویی شامل محمد نصر اصفهانی، مهدی فضائلی، امیرحسین درخشان، محمد مرادیان و سهلانی بودند که در انتخابات میان دوره‌ای دوره سوم مجلس اعلام موجودیت کردند. پس از گسترش فعالیت‌های جامعه در سطح دانشگاه‌های کشور، اولین کنگره این تشکل دانشجویی با پیام مقام معظم رهبری و سخنرانی رؤسای مقننه و قضائیه در تالار علامه امینی دانشگاه تهران و در سال 1375 برگزار شد.
تأسیس جامعه اسلامی دانشجویان برای نیل به اهدافی بود که آن چنان که در اصل دوم اساسنامه این اتحادیه تعریف شده «تعمیق فرهنگ و معارف اسلامی، رشد بینش سیاسی و انقلابی، تقویت روحیه‌ مسئولیت پذیری و گسترش مشارکت مدنی دانشجویان در راستای پرورش نیروهای توانمند در جهت تحقق آرمان‌های اسلام ناب محمدی(ص) براساس دیدگاه‌های حضرت امام خمینی و ولی فقیه زمان، بهره گیری بهینه از توانمندی اعضای اتحادیه در راستای آئین و میثاق مشترک و منافع ملی و برقراری ارتباط سازنده با تشکل‌های دانشگاهی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین المللی، در چارچوب منافع نظام اسلامی» از جمله این اهداف می‌باشد.
در دیداری که مقام معظم رهبری در سال 1384 با اعضای این اتحادیه داشتند، فرمودند: «من تشکل شما را هم که دوست دارم به خاطر همین است، این جهت گیری درست که با رفت و آمد انسان‌ها و سلایق مختلف عوض نمی‌شود، این را مغتنم بشمارید… رعایت تعادل و عقلانیت در مواضع و عدالت و انصاف در انتقاد، از شاخصه‌های فعالیت سیاسی این اتحادیه دانشجویی بوده و مشی خود را در طول سالیان فعالیت خود، براساس پرهیز از افراط و تفریط قرار داده است». جامعه اسلامی دانشجویان بنا بر رسالت خود سعی در کادرسازی و پرورش نیروهای نخبه برای نظام و انقلاب داشته و در این راستا، فعالیت آموزشی خود را بر تقویت قوه تحلیلی و فکری و توانایی‌های سیاسی و مدیریتی نیروها متمرکز کرده است.
ب: انجمن اسلامی دانشجویان:
1- اهداف و زمینه های شکل گیری انجمن اسلامی دانشجویان:
در سالهای آغازین انقلاب اسلامی جریان عمده دانشجویی که پیرو خط امام بودند در انجمن های اسلامی دانشجویان متمرکز شده بودند و این انجمن ها تبدیل به مراکزی شده بود که به اصطلاح بچه مسلمان ها فعالیت های خود را از طریق این تشکل در دانشگا هها پیگیری می کردند در این بین در برابر تشکل های دانشجویی معاند نظام، نیاز به کانونی برای تمرکز فعالیت دانشجویان مسلمان احساس می شد که با فراگیر بودنش به تجمیع توان نیروهای انقلابی در راستای دفاع همه جانبه از انقلاب بپردازد. در کنار این مسأله ضعف عملکرد دولت موقتنیز عاملی برای تشکیل دفتر تحکیم بود. بدین ترتیب پایه های یک تشکل فراگیر و همه جانبه دانشجویی ریخته شد و اتحادیه سراسری از طرف انجمن های اسلامی دانشجویان به وجود آمد.که پس از گزارش کار خدمت امام، مورد تأیید ایشان قرار گرفت و بعدها در پی رهنمود های امام خطاب به دانشجویان که بروید و بین خودتان تحکیم وحدت کنیداین اتحادیه به عنوان دفتر تحکیم وحدت نامگذاری شد. ماجرای تسخیر لانه جاسوسیم وجب شد، مدتی فعالیت این دفتر تحت الشعاع آنقرار بگیرد . در این حرکت پیشتازان ورهبران حرکت افرادی چون محسن میر دامادی، ابراهیم اصغر زاده، معصومه ابتکار و… بودند که بیشتر تشکیل دهندگان اولیه تحکیم وحدت بودند و پس از گذشت چند ماه از تسخیر لانه جاسوسی، دانشجویانی که به وجودشان در لانه جاسوسی نیازی نبود، فعالیت دفتر را دوباره از سر گرفتند. به دنبال تعطیلی دانشگاهها و انقلاب فرهنگی، دفتر تحکیم وحدت به سازماندهی و تثبیت تشکیلات خود پرداخت.(قویدل معروفی، حسین، پور نجمی، مجید، تاریخ جنبش دانشجویی ایران، دفتر تحکیم وحدت، تهران: نجم‌الهدی، 1385، ص 48-54) دفتر تحکیم وحدت در آن سال ها نماینده رسمی، اصلی وفراگیر دانشجویی در کشور محسوب می شد.
2- مقاطع تاریخی فعالیت دفتر تحکیم وحدت
مقطع نخست : از زمان تأسیس تا سال 62 که مهمترین حادثه آن جریان تسخیر لانه جاسوسی بود که بیشتربنیانگذاران دفتر تحکیم وحدت در آن حضور داشتند و تحت عنوان دانشجویان پیرو خط امام اقدام به این کار کردند که این اقدام یکی از تاریخی ترین حرکتهای انقلاب اسلامی را رقم زد. در این مقطع میان دفتر وشاخه دانشجویی حزب جمهوری اسلامی ارتباط ناپایداری وجود داشت. شاخه دانشجویی حزب که نتوانست همکاری دفتر را جذب کند، شروع به همکاری با انجمن های اسلامی دانشجویان به طور مستقل نمود که این مسأله سبب بروز عکس‌العمل هایی از سوی دفتر شد که صف آرایی موافقین حزب جمهوری اسلامی و مخالفین آن، نقطه آغازین اختلاف در دفتر بود.
مقطع دوم : سال های 62 تا 68: در سال 62و همزمان با آغاز فعالیت های انتخاباتی دومین دوره مجلس شورای اسلامی، بحث چگونگی مشارکت دفتر تحکیم وحدت در انتخابات در داخل مجموعه دفتر موجب تشدید اختلافات درونی دفتر شد. پس از انتخابات وپیرو تصمیم شورای مرکزی مبنی برگرداندن دانشجویان پیرو خط امام به شورای عمومی دفتر، طیف اقلیت از دفتر خارج شده و شورای عمومی و مرکزی این دفتر یکدست شدند. در انتخابات سومین دوره مجلس نیز که به حاکمیت گروههای چپ انجامید، دفتر حضور فعالی داشت. در این دوره شاهد یکه تازی دفتر تحکیم وحدت در عرصه دانشگاه و موضع چپ گرایانه و گفتمان عدالتخواهانه این دفتر هستیم.
مقطع سوم: سال های 68 تا 76 در این دوره سخن گویان و نمایندگان دیگری وارد عرصه فعالیت دانشجویی می شوند و انحصار و سیطره دفتر تحکیم وحدت شکسته می شود. جامعه اسلامی دانشجویان، بسیج دانشجویی و تشکل دانشجویی با رهبری طبرزدی سه تشکل دانشجویی هستند که در این دوره پا به عرصه حیات سیاسی می گذارند. افزایش گرایش انتقادی به حکومت و علاقه مندی به مسائل صنفی در کنار کاسته شدن از موضع چپ گرایانه و رویکرد ایدئولوژیک در این دوره آرمان جنبش دانشجویی عمدتاً حول عدالت طلبی، ؛ قانون گرایی و آزادی خواهی تمرکز می یابد. انتقاد از سیاست های دولت به ویژه در زمینه تعدیل اقتصادی، گرفتن وام خارجی و همکاری با دولت های غربی از یک سو و انتقاد از گسترش شکاف طبقاتی و تجمل گرایی، محور فعالیت های جنبش دانشجویی است. دفتر تحکیم وحدت در این دوره آشکار از موضع مجمع روحانیون حمایت می کند.
مقطع چهارم : سال های 76 تا 84 دفتر تحکیم وحدت در این دوره در ابتدا با جریان های اصلاحات همراهی و همفکری نمود. در این سال ها دفتر با طیف افراطی اصلاحات همکاری نموده و در اقدامات افراطی آنان نقش ایفا می نمود. جریان کوی دانشگاه و ماجرای شرکت علی افشاری از اعضای شورای مرکزی دفتر در کنفرانس برلین و تنش و درگیری و آشوب در نشست دفتر در خرم آباد که در اعتراض به دعوت افرادی همچون سروش، کدیور، علوی تبار و… صورت گرفت. همراهی در طرح عبور از خاتمی و… از جمله اقدامات این دفتر در این مقطع بود که در نهایت عملکرد افراطی و رادیکالی دفتر و سیاست زدگی مفرط آن زمینه را برای انشعاب در آن فراهم نمود(همان، ص 175-176)
3- انشعاب در دفتر تحکیم وحدت
اولین انشعاب و جدایی در سال 1365 با عنوان جامعه اسلامی دانشجویان صورت گرفت. این تشکل با گرایش سیاسی به مجموعه جریان راست ملحق شد و سال ها در جبهه پیروان خط امام و رهبری همسو با جامعه روحانیت مبارز تهران عمل می کرد، به فعالیت پرداخت. پس از آن در سال 1371 بسیج دانشجویی نیز به تشکل دانشجویی اضافه شد. این تشکل با داعیه نگرش فراجناحی پا به عرصه وجود گذاشت. سال 1378 انشعاب دیگری در تشکل های دانشجویی صورت گرفت که طی آن انجمن های پانزده دانشگاه طی نشستی انشعاب این دانشگاهها از دفتر تحکیم وحدت و تشکیل اتحادیه ای جدید تحت عنوان « اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاههای سراسر کشور » را اعلام نمودند.
در سال 1380 انشعاب در داخل دفتر نه در قالب اتحادیه جدید بلکه به صورت انشعاب در درون آن صورت گرفت که تعدادی از انجمن های اسلامی دانشجویان طی نشستی با فاصله زمانی اندکی دردانشگاه شیراز و دانشگاه علامه انشعاب دو طیف علامه و شیراز را در دفتر رقم زدند که به طیف علامه و طیف شیراز دفتر تحکیم وحدت معروف شدند.
طیف علامه تحکیم ابتدا به دو فراکسیون سنتی و مدرن تقسیم شد که صبغه اصلی سنتی ها، مؤلفه مذهبی و صبغه فراکسیون مدرن بیشتر سکولار بود. از دانشگاههای عضو فراکسیون سنتی می توان به دانشگاه های تهران و علوم پزشکی و تربیت مدرس، شهید بهشتی، گرگان و علوم پزشکی یزد اشاره کرد. دانشگاه هایی مانند علم و صنعت، امیرکبیر، شریف، خواجه نصیر الدین طوسی، صنعتی اصفهان و تربیت معلم و علامه طباطبایی نیز در فراکسیون مدرن قرار گرفتند. از دل خود این دو فراکسیون، فراکسیون جدیدی به نام دموکراسی خواه ملی شکل گرفت. سنتی ها به روشنگری تغییر نام دادند و ترکیب جدید طیف علامه در قالب سه فراکسیون، روشنگری، مدرن و دموکراسی خواه ملی شکل گرفت. طیف شیراز نیز شامل دو طیف سنتی و نوگرا می شد.
در سال 1381و1382 جنبش عدالت خواه دانشجویی از دل بسیج دانشجویی زاده شدکه تمایز آن عمل به روش های چپ و تا حدودی رادیکال تر نسبت به بسیج دانشجویی است.
ورود افراد فاقد صلاحیت به شورای مرکزی تحکیم وحدت به عنوان وسیله ای برای پرش به مقاصد مادی و دنیوی، تبدیل دفتر به پیاده نظام احزاب و گروه های سیاسی، ورود مستقیم در فعالیت های انتخاباتی و سهم خواهی علنی از قدرت، تغییر گفتمان حاکم بر فضای عمومی کشور پس از اتمام جنگ و تغییر ذائقه فعالین سیاسی دانشجویی و نیز تغییر گفتمان از دفاع از مستضعفین و جنگ فقر و غنا به طرح شعار های آزادی خواهی و دفاع از حقوق شهروندی، همچنین فقر شدید ایدئولوژیک و فکری که سبب تبدیل این دفتر، به محلی برای مناقشه بین نحله های مختلف فکری همچون حلقه کیان و نهضت آزادی و سایر تفکرات الحادی شد، عوامل ایجاد چند دستگی در داخل این دفتر و انشعاب در آن بود.(همان ، ص 185-186)
آنچه درباره دفتر تحکیم وحدت و انجمن اسلامی بایدگفت آن است که تشکلی که در سال 59 توسط دانشجویان تسخیر کننده سفارت آمریکا و به منظور سازماندهی و کادر سازی دانشجویان مذهبی برای رویارویی با تفکرات چپ و التقاطی آغاز به کار کرده بود به دلیل فاصله گیری از فلسفه وجودی اولیه، دگر دیسی در اندیشه ها و باورها، جابه جایی نسل ها در مدیریت جنبش دانشجویی، فراز و فرودهای زیادی طی کرده است. تشکلی که روزی نماد جنبش اصیل دانشجویی در اسلام خواهی، مردم سالاری دینی، ضد امپریالیستی و عدالت خواه محسوب می شد، در ادامه به گونه ای دچار فرسایش شد که برخی از تشکل های انشعابی و سخن گویان آن ها از گفتمان سکولار و خروج از حاکمیت سخن می گفتند. انجمن اسلامی در دوره ای به دلیل جوان بودن، سیال بودن و نزدیک شدن به گروههای سیاسی و احزاب دچار انحراف و ریزش نیرو شد و در برخی ازانتخابات نیز با شکست احزاب و گروههای سیاسی، شکست اصلی را جنبش دانشجویی خورد. در سالهای اخیر نیز انجمن اسلامی اعلام موجودیت کرده است.
ج: بسیج دانشجویی
بسیج دانشجویی از جمله تشکل های دانشجویی اسلامی است که با فرمان حضرت امام خمینی (ره)در دوم آذرماه 1367 با هدف پاسداری از اصول انقلاب و اسلام، دعوت به اتحاد و یگانگی حوزه و دانشگاه،ایجاد حکومت بزرگ اسلامی و فتح جهان توسط اسلام تشکیل شد. امام در این باره فرمودند :
امروز یکى از ضروریترین تشکلها، بسیج دانشجو و طلبه است. طلاب علوم دینى و دانشجویان دانشگاهها باید با تمام توان خود در مراکزشان از انقلاب و اسلام دفاع کنند و فرزندان بسیجى ام در این دو مرکز، پاسدار اصول تغییرناپذیر «نه شرقى و نه غربى» باشند. امروز دانشگاه و حوزه از هر محلى بیشتر به اتحاد و یگانگى احتیاج دارند. فرزندان انقلاب به هیچ وجه نگذارند ایادى امریکا و شوروى در آن دو محل حساس نفوذ کنند. تنها با بسیج است که این مهم انجام مى پذیرد. مسائل اعتقادى بسیجیان به عهده این دو پایگاه علمى است. حوزه علمیه و دانشگاه باید چهارچوبهاى اصیل اسلام ناب محمدى را در اختیار تمامى اعضاى بسیج قرار دهند. باید بسیجیان جهان اسلام در فکر ایجاد حکومت بزرگ اسلامى باشند و این شدنى است، چرا که بسیج تنها منحصر به ایران اسلامى نیست، باید هسته هاى مقاومت را در تمامى جهان به وجود آورد و در مقابل شرق و غرب ایستاد.(صحیفه امام، ج21، ص 195)
پس از اعلام این طرح از سوی امام راحل، شورایعالی انقلاب فرهنگی طرح نحوه تأسیس بسیج دانشجویی را تصویب کرد. لذا مرکز بسیج دانشجویی تهران پس از تصویب در سیزدهم دیماه 1369مسئولیت تشکیل دفاتر بسیج در دانشگاهها را عهده دار شد. راهی که فرزندان خمینی کبیر(ره)آغازگر آن بودند،با تأکید بر تداوم اهداف بسیج توسط حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) به منظور تحقق آرمانها و ارزشهای انقلاب و ضرورت تسریع در حرکت اسلامی کردن مراکز آموزش عالی و اشاعه تفکر بسیجی بود. از سال 1374 به بعد با موافقت نامه هایی که بین نیروی مقاومت بسیج با وزارت فرهنگ و آموزش عالی، دانشگاه آزاد اسلامی، وزارت بهداشت ودرمان و آموزش پزشکی به امضا رسید به فعالیت های خود در این راستا ادامه داد.
سال1376 در ادامه شکل گیری این تشکل انقلابی اسلامی دیداری که توسط گروهی از دانشجویان بسیجی دانشگاه تهران با مقام معظم رهبری صورت گرفت، سرآغاز تحولی بنیادین در بسیج دانشجویی به ویژه در عرصه های فرهنگی و سیاسی شد. یکی دیگر از سرفصل های تحول بسیج دانشجویی در سال 1379در نهمین نشست سالانه بسیج با مقام معظم رهبری صورت گرفت و فعالیت‌هایی مبتنی بر رویکرد آینده نگر و استراتژیک منجر به تغییرات بینشی، نگرشی، و ساختاری در این تشکل شد. ریاست کنونی سازمان بسیج دانشجویی با حسین قدیانی است. واکنون بالغ بر 2500 دفتر بسیج دانشجویی در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور مشغول فعالیت های این تشکل دانشجویی در راستای به انجام رساندن آرمان های امام راحل هستند.(خبر نامه دانشجویی ایران ، iusnews.ir/?pageid=146434)