تنبلی چشم کودک چیست؟

تنبلی چشم که آمبلوپی نیز نامیده می‌شود، هنگامی ایجاد می‌شود که مغز دید یک چشم را مسدود یا سرکوب می‌کند. اگر چشم‌های فرزندتان ناهم‌راستا باشد یا اگر به خاطر نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم یا هر چیزی مانند آب‌مروارید یا پلک افتاده که باعث ایجاد اختلال در دید یک چشم می‌شود، نمی‌تواند به خوبی با یک چشمش ببیند و همین می‌تواند کودک را دچار تنبلی چشم کند.

حدود ۳ تا ۶ درصد از کودکان زیر شش سال دچار تنبلی چشم می‌شوند و درمان قبل از سن پنج یا شش سالگی موفق‌تر است، اگرچه پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که حتی کودکان بزرگ‌تر ممکن است دید خود را دوباره به دست بیاورند، هرچند بازیابی دید در کودک بزرگ‌تر کمتر تضمین‌ شده است. همچنین به خاطر داشته باشید که تنبلی چشم اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند منجر به از دست رفتن دائمی بینایی شود.1
 

علت تنبلی چشم چیست؟

تنبلی چشم در اثر اختلال در عملکرد طبیعی چشم ها و عدم تکامل بینایی اتفاق می افتد. البته در بسیاری از موارد هم ممکن است علل مرتبط با تنبلی چشم ارثی باشند.

علل تنبلی چشم به سه دسته عمده تقسیم می شود:
 

استرابیسم (لوچی)

تنبلی چشم اغلب به دنبال استرابیسم روی می دهد. در استرابیسم  یا انحراف چشم ها، کودک برای فرار از دوبینی، از چشمی که بینایی بهتر دارد، استفاده می کند و در نتیجه چشم منحرف، تکامل نمی یابد و تنبل می شود.
 

عیوب انکساری

عیوب انکساری انواعی از اختلال های بینایی هستند که با تجویز عینک قابل اصلاح می باشند. تنبلی چشم زمانی اتفاق می افتد که عیب انکساری شامل دوربینی، نزدیک بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم (در زمانی که چشم دیگر سالم است) و یا در دو چشم (در حالی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد) پدید می آید.

در این حالت چشم ضعیف تر تنبل می شود. وجود عیب انکساری شدید در دو چشم نیز می تواند منجر به تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع آمبلیوپی معمولاً مشکل است، زیرا در این حالت ظاهر چشم ها طبیعی بوده و به نظر می رسد که دید کودک اشکالی نداشته باشد.
 

عوامل مسدود کننده مسیر بینایی

عوامل مسدود کننده مسیر بینایی به مواردی مانند افتادگی پلک، آب مروارید، کدورت قرنیه و… گفته می شود. این مشکلات معمولاٌ شدیدترین حالت آمبلیوپی را ایجاد می کنند.2
 

نشانه‌ها و علائم تنبلی چشم عبارتند از

چشمی که به سمت داخل یا خارج انحراف دارد

چشم‌هایی که به نظر هماهنگ کار نمی‌کنند

دید عمقی ضعیف

دوبینی یا بستن یکی از چشم‌ها

کج کردن سر

نتایج غیرعادی در معاینات بینایی

گاهی اوقات، تنبلی چشم، بدون معاینه مشخص نمی‌شود.4
 

روش‌های تشخیص تنبلی چشم در کودکان

در بسیاری از موارد والدین قادر به تشخیص تنبلی چشم در کودک خود نیستند چراکه اغلب بچه‌ها معمولاً به وضوح دید یک چشمی عادت می‌کنند و مشکلی در این باره گزارش نمی‌دهند. از همین رو پروتکل‌های بهداشتی والدین را ملزم می‌کنند تا قبل از فرستادن فرزندشان به مدرسه ابتدا او را به مراکز بینایی سنجی ببرند یا آزمایش‌های بینایی را در طرح‌هایی که در خود مدارس اجرا می‌شوند انجام دهند.

این کار به پدر و مادرها کمک می‌کند تا بتوانند در مورد وجود یا عدم وجود وضعیت‌های مشکل سازی نظیر تنبلی چشم آگاهی پیدا کنند و در صورت لزوم درمان مورد نیاز را هرچه زودتر آغاز نمایند. در ارزیابی تنبلی چشم پزشکان یا متخصصان بینایی سنجی اغلب بررسی موارد زیر را دستور کار خود قرار می‌دهند.

– بررسی اینکه هیچ چیز مانع ورود نور به چشم‌های کودک نمی‌شود و هردو چشم به یک اندازه به نور پاسخ می‌دهند.

– هر دو چشم از وضوح بینایی یکسان و کافی برخوردارند.

– حرکات بینایی در هردو چشم سالم و طبیعی است.3
 

چطور باید تنبلی چشم کودک را در خانه آزمایش کرد؟

یک راه ساده برای ارزیابی اینکه هر دو چشم کودکتان کار خود را انجام می‌دهند یا خیر وجود دارد. همچنین همراهی یک نفر دیگر برای انجام این تست می‌تواند به شما کمک کند. مراحل این آزمایش ساده به شکل زیر است:
 

یکی از چشم‌های کودکتان را بپوشانید

یک شی‌ء مانند خرس عروسکی برای یک کودک خردسال یا عکس یا حروف الفبا برای یک کودک بزرگ‌تر را مقابل او نگه دارید.

ببینید وقتی شیء را مقابل او به چپ و راست و بالا و پایین حرکت می‌دهید، کودکتان آن را با چشم بازش دنبال می‌کند یا خیر.

از یک کودک بزرگ‌تر نیز می‌توانید بپرسید که آن حرف الفبا چیست یا سؤالی دربارهٔ تصویر یا شیء بپرسید.

سپس چشم دیگر را بپوشانید و ببینید که آیا آن شیء را نیز به همان خوبی و تا همان فاصله دنبال می‌کند یا خیر.

اگر در تمام دفعات انجام این تست به نظر رسید که فرزندتان با یک چشم بهتر از دیگری می‌بیند، یک وقت ویزیت از پزشک فرزندتان یا یک چشم‌پزشک برای انجام غربالگری بینایی بگیرید تا مشکل را تشخیص دهند و درمان کنند، هرچند انجام این آزمایش در مورد یک کودک نوپا که ممکن است قبل از تمام شدن تست، به آن بی‌علاقه‌ شود یا حواسش پرت شود کمی مشکل‌ است. اما در هر صورت اگر یک چشم کودکتان ضعیف‌تر به نظر می‌رسد، سعی کنید یک بار دیگر این آزمایش را انجام دهید و این بار تست خود را با چشم دیگر شروع کنید.1
 

درمان

پچ روی چشم سالم قرار می‌گیرد و باعث می‌شود کودک از چشم ضعیفش بیشتر استفاده کند.

شروع درمان تنبلی چشم در دوران کودکی، بسیار اهمیت دارد. در این دوران ارتباطات پیچیده‌ی بین چشم و مغز در حال شکل‌گیری هستند. بهترین نتایج زمانی به دست می‌آیند که درمان پیش از سن ۷ سالگی آغاز شود، البته نیمی از کودکان و نوجوانانی که بین سنین ۷ تا ۱۷ سال هستند هم واکنش مثبتی به درمان نشان می‌دهند.

گزینه‌های درمانی، به علت تنبلی چشم بستگی دارد و اینکه این وضعیت چقدر روی بینایی کودک تأثیر گذاشته است. ممکن است پزشک‌تان این توصیه‌ها را داشته باشد:
 

عینک تصحیح‌کننده

عینک یا لنزی که بتواند مشکلاتی هم‌چون نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم را که منجر به تنبلی چشم می‌شوند، تصحیح کند.
 

پچ چشم

فرزندتان باید از پچ روی چشم قوی‌تر استفاده کند تا چشم ضعیف‌تر را شبیه‌سازی نماید. عموما پچ چشم به مدت دو تا شش ساعت در روز استفاده می‌شود.
 

فیلترهای نیمه‌شفاف

این فیلتر مخصوص روی لنزهای عینکِ چشم قوی‌تر قرار می‌گیرد. در نتیجه چشم قوی‌تر را تار کرده و مانند پچ چشم، برای شبیه‌سازی چشم ضعیف‌تر به کار می‌رود.

قطره‌ی چشم

هفته‌ای دو بار قطره‌ی چشمی از دارویی با نام آتروپین (ایزوپوتو آتروپین) می‌تواند بینایی را در چشم قوی‌تر به طور موقت تار کند. این امر کودک شما را تشویق می‌کند تا از چشم ضعیف‌ترش استفاده کند و جای‌گزینی برای پچ محسوب می‌شود. عوارض جانبی این دارو حساسیت به نور است.
 

جراحی

اگر چشمان کودک‌تان چپ یا منحرف شوند، احتمالا پزشک جراحی عضلات چشم را توصیه می‌کند. اگر فرزندتان افتادگی پلک یا آب مروارید داشته باشد هم ممکن است به جراحی نیاز باشد.

درمان‌های مبتنی بر فعالیت هم‌چون طراحی، انجام پازل‌ها و بازی‌های کامپیوتری هم رایج هستند. تأثیر اضافه کردن این فعالیت‌ها به درمان‌های دیگر، هنوز اثبات نشده است.

برای بیشتر بچه‌هایی که تنبلی چشم دارند، درمان مناسب، دید او را بین چند هفته تا چند ماه بهبود می‌بخشد. دوره‌ی درمان ممکن است از شش ماه تا دو سال به طول بینجامد.

فرزندتان باید برای بازگشت تنبلی چشم هم تحت‌نظر باشد. در ۲۵ درصد از کودکانی که تنبلی چشم‌شان رفع شده، ممکن است این بیماری دوباره بازگشت کند. در این صورت درمان باید دوباره آغاز شود.4
 

عوارض ناشی از عدم درمان تنبلی چشم چیست؟

 اگر تنبلی چشم اصلاح نشود مشکلات زیادی رخ خواهد داد که مهم ترین آنها عبارتند از : 

ایجاد نقص بینایی شدید و دایمی در چشم تنبل 

از بین رفتن دید سه بعدی 

محرومیت از نعمت بینایی برای تمام عمر در صورت ابتلای چشم سالم به بیماری و یا آسیب جدی.2

پینوشتها
1.www.madarsho.com
2.www.noorvision.com
3.www.honarehzendegi.com
4.www.chetor.com