مقدمه
پرسشگر گرامی ؛ بدان که خدای مهربان دری به نام توبه برای همه بندگانش گشوده و با آغوشی باز بندگان گنهکارش را که رو به سوی توبه آورده اند، می پذیرد . لذا باید آستین همت را بالا زده و با عزمی راسخ توبه ای کنیم متناسب به گناه خویش.
ابتدا متذکر می شویم که خداوند هر گناهی را می بخشد «ان الله یغفر الذنوب جمیعا» پس در هیچ حالتی نباید از توبه و بخشش گناهان و رحمت الهی ناامید شد، چرا که گناه ناامیدی از خداوند حتی از قتل انسان نیز بزرگتر است. اگر انسان هر روز گناه کند و توبه خود را بشکند و باز واقعا پشیمان شود و توبه نماید، توبه او پذیرفتنی است و نباید از رحمت خداوند ناامید گردد.
پس بار دیگر مى گوییم نگران نباشید و بدانید توفیق خداوند شامل حال شما شده و شما را پذیرفته است و شما را دوست دارد. البته باید بیدارى و حالت فعلى خود را حفظ کنید و اگر دچار لغزش شدید بلافاصله توبه کنید:
بازآى بازآى هر آن که هستى باز آى
گر کافر و گبر و بت پرستى باز آى
این درگه ما درگه نومیدى نیست
صدبار اگر توبه شکستى باز آى

الف . حقیقت توبه
توبه در حقیقت پشیمان شدن از گناه و بازگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است . توبه حقیقی نیز همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت. اگر کسی احساس کند که واقعا از گذشته خود نادم و پشیمان گشته و راه خود را به سوی خداوند عوض کرده، باید بداند که اهل توبه واقعی است و اینچنین توبه ای هرگز رد نمی شود.

برای دریافت پاسخ سوال توجه به نکات زیر الزامی است :
1 . ارتباط با نامحرم اگر چه حرام و گناه است ، اما تنها جنبه حق اللهی دارد و اثبات جنبه حق الناسی آن نیاز به دلیل شرعی و فقهی است. توبه از حق الله نیز پشیمان شدن از گناه و بازگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است . توبه حقیقی نیز همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت.
2. اما اخلاقاً چون باعث تضییع حق دختر و یا شوهر زن شده است؛ فقها و علما اخلاقاً حلالیت طلبیدن و جبران آن به گونه ای که رضایت طرف جلب شود و مفسده دیگری را به دنبال نداشته باشد، لازم می دانند. بنابراین طلب حلالیت از دختری و یا شوهر زنی که با وی ارتباط برقرار شده است اخلاقاً امری پسندیده است، اما اگر این مسئله مفسده ای را به دنبال داشته باشد در آن صورت، طلب حلالیت حرام است ، اگر لازمة طلب حلالیت، بیان موضوع برای شوهر زن و یا خانواده وی باشد و باعث مفتضح ساختن دختر یا زن گردد نه تنها کار مطلوبی نیست، بلکه حرام است. در این گونه مواقع، صِرف استغفار و طلب خیر برای وی کافی است.
3 . البته اگر طلب حلالیت باعث مفسده برای طرف مقابل نشود ولی لازمة طلب حلالیت، برقراری ارتباط مجدد با دختر و یا زنی که با او زنا شده است، باشد در این صورت، از آن جا که ارتباط با جنس مخالف از لحاظ شرعی خالی از اشکال نیست و خود همین ارتباط، زمینه ارتباطات غیر شرعی دیگر را فراهم می گرداند، بهتر است در جایی که زمینه مفسده وجود دارد و یا احتمال گناه می رود، از ارتباط مجدد با فرد مورد نظر حتی به قصد طلب حلالیت، خودداری شود. گاهاً مشاهده شده است که کسانی که بعد از ارتکاب گناه دچار عذاب وجدان شده اند و برای طلب حلالیت با فرد مورد نظر ارتباط برقرار کرده اند، ارتباط مجدد آنها منجر به گناه دیگری شده است و بر گناهان آنها افزوده است. در این گونه مواقع که زمینه مفسده و احتمال گناه وجود دارد بهتر است به جای طلب حلالیت، تنها به استغفار و طلب خیر برای فرد مورد نظر اکتفا شود.

ب ) کنترل شهوت
زدست دیده و دل هر دو فریادکه هر چه دیده بیند دل کند یادبسازم خنجری نیشش ز فولادزنم بر دیده تا دل گردد آزادپرسشگر گرامی، به همراهی با شما افتخار می کنیم. مکاتبه شما را خواندیم و احساس شما را کاملا درک می کنیم.گرچه در این زمینه به شما حق می دهیم اما همه اینها موجب نمی شود که ما و شما اختیار خودمان را از دست بدهیم. می توانیم کارهایی بکنیم که خدای نکرده به گناه آلوده نشویم. در ابتدا مطالبی را بیان کرده و در ادامه راکارهایی را تقدیم شما جوان با صفا و با تقوا می کنیم:بی‌تردید یکی از نیرومندترین غرایزی که خداوند متعال در وجود هر انسانی قرار داده است، غریزة جنسی و نیروی شهوت است. این نیرو که از ابتدای تولد به صورت نهفته در وجود آدمی به ودیعه نهاده شده است، تا زمان بلوغ همچنان دوران آرام و بی‌تحرکی را پشت سر می‌گذارد؛ اما به محض شروع دوران نوجوانی، آرام آرام زمان بیداری و شکفتگی آن فرا می‌رسد و رفته رفته تمامی وجود فرد را دربرمی‌گیرد و بر تمامی رفتار او اثر می‌گذارد ، لذا لازم است بطور صحیح کنترل ومدیریت شود ، زیرا در غیر اینصورت عوارض و پیامد های بسیار بدی را بر جای خواهد گذاشت. یکی از بهترین راهها برای ارضای صحیح غریزه جنسی و کنترل شهوت ،ازدواج است. اما در مواردی که بنا به دلایل و شرایطی این امر ممکن نیست ، باید با کنترل غریزه جنسی و نیروی شهوت ، عفت خود را حفظ نمایند ، همانگونه که خداوند متعال در قرآن کریم می فرمایند: «و کسانى که امکانى براى ازدواج نمى یابند، باید پاکدامنى پیشه کنند تا خداوند از فضل خود آنان را بى نیاز گرداند»(1) .
پس بر هر فردی که شرایط ازدواج را ندارد لازم است بگونه ای منطقی و صحیح غریزه جنسی خود را کنترل نماید و این راه ممکن نمی باشد مگر با جلوگیری و اجتناب نمودن از زمینه ها و شرایطی که شهوت زا بوده و انسان را مورد تحریک قرار می دهند . زیرا هر رفتار و ویژگی (مثبت یا منفی ) که انسان دارد ، زمینه ها و عواملی باعث بوجود آمدن آن می باشند . در صورتی که این رفتار یا ویژگی مثبت باشند ، باید این زمینه ها و عوامل را تقویت نمود و در صورتیکه منفی باشند ، باید عوامل و زمینه های ایجاد کننده آنها را شناسایی نمود و آنها را از بین برد و یا از آنها اجتناب نمود .شهوت اگرچه یک رفتار و ویژگی است که در وجود هر انسانی (خصوصا جوانان ) می باشد ، اما در صورتیکه افراطی باشد و یا در زمان و شرایط نامناسبی بروز یابد و فرد نتواند آنرا بگونه ای صحیح کنترل نماید ، یک رفتار منفی تلقی می شود که باید هر چه سریعتر کنترل شده و در مسیری صحیح جهت داده و مدیریت شود . زیرا در غیر اینصورت مانند آب شور که هر چه انسان از آن بنوشد ، سیر نمی شود ، تا زمانیکه او را از بین ببرد ، شهوت نیز اگر کنترل و مدیریت نشود ، روز بروز شعله ورتر شده و فرد را بدنبال خود می کشاند تا زمانیکه او را در پرتگاه سقوط قرار دهد . البته این سقوط بسیار خطرناک است ، زیرا هم در جنبه معنوی زندگی تاثیر دارد و با مقدمه شدن برای گناهان بسیار دیگری فرد را از رسیدن به کمال قرب الهی دور می نماید و هم در جنبه های مادی و دنیایی زندگی تاثیر بسیار منفی می گذارد ، چراکه در بهترین زمانی که فرد آمادگی و زمان کافی برای بالا بردن ظرفیت ها و توانایی ها و بروز استعداد هایش را دارد (خصوصا در جوانی که زمان تحصیل و علم اندوزی می باشد )، مسیر دیگری را برای او ترسیم می نماید و با زیبا جلوه دادن اهداف کاذب و زودگذر ، او را از رسیدن به اهداف معنوی و مادی والا ، دور می نماید ، لذا لازم است زمینه ها و عوامل شهوت زا را از بین برد و یا از آنها اجتناب نمود . در این رابطه راهکارهایی بیان می شود ،امیدواریم با اراده‌ای قوی و تلاشی مضاعف این موارد را عملی نمایید و به نتایج مطلوبی نائل شوید:

1. اجتناب از نگاه هاى حرام و مناظر تحریک آمیز: رسول اکرم(ص) مى فرمایند: «النظرة سهم مسموم من سهام ابلیس فمن ترکها خوفا من الله اعطاه الله ایمانا یجد حلاوته فى قلبه »؛ نگاه هوس آلود – تیرى است مسموم از تیرهاى شیطان – هر کس آن را به جهت خوف الهى ترک کند، خداوند ایمانى به او مى بخشد که حلاوت آن را در قلب خود احساس مى کند.(2)همانگونه که پیامبر (ص) می فرمایند ، انسان با نگاه حرام ، خود را در دام شیطان قرار می دهد ، چراکه شیطان با فریب انسان این امر را زیبا و موجه جلوه می دهد و با به هیجان آوردن شهوت ، قدرت تفکر را از او سلب می نماید و این امر علاوه بر این که خودش گناه است، زمینه را برای بسیاری از گناهان دیگر نیز ، فراهم می کند. لذا لازم است که انسان از هر گونه نگاه حرامی پرهیز نماید ، و خود را در جایی قرار ندهد که نتیجه آن نگاه و یا تصویر حرامی می باشد.
2.اجتناب از اختلاط و ارتباط با نامحرم :یکی از زمینه ها و عوامل مهمی که باعث تحریک شهوت انسان می شود ، ارتباط و اختلاط با نامحرم می باشد . هر چه که فرد کمتر با نامحرم ارتباط داشته باشد ، کمتر تحریک می شود ، بنا براین لازم است که انسان مگر در موارد ضرورت ، از این عمل اجتناب نماید . پیامبر (ص) می فرمایند : بین مردان و زنان (نامحرم ) فاصله و جدایی بیاندازید ، زیرا اگر ملاقات و روبرویی علنی مردان و زنان صورت پذیرد ، دردی بوجود خواهد آمد که هیچ دوایی نخواهد داشت.(3)
3. پرهیز از فکر و ترسیم صحنه هاى محرک در ذهن و خیال:عبدالله بن سنان از امام صادق(ع) نقل مى کند که حضرت(ع) فرمود: «ان عیسى قال للحواریین:… ان موسى امرکم ان لا تزنوا و انا آمرکم ان لاتحدثوا انفسکم بالزنا فضلاً عن ا ن تزنوا فان من حدث نفسه بالزنا کان کمن او قد فى بیت مزوق فافسد التزاویق الدخان و ان لم یحرق البیت؛ عیسى به اصحاب خود گفت:… موسى به شما دستور داد که زنا نکنید و من به شما دستور مى دهم که فکر زنا هم در سر نپرورانید تا چه رسد به این که زنا کنید زیرا کسى که خیال زنا کند مانند کسى است که در خانه اى نقش و نگار شده دود و آتش به پا کند. چنین کارى گرچه خانه را نمى سوزاند ولى زینت و صفاى آن را مکدر کرده و فاسد مى کند. (4)فکر و خیال در بسیاری از مواقع فرد را به سمت گناه می کشاند. لذا لازم است که فرد تا آنجاکه می تواند از بروز افکار شهوت انگیز در ذهن خودش جلوگیری نماید .

برای این کار چند راهکار زیر توصیه می شود :
الف) همیشه موضوعات مورد علاقه ای برای فکر کردن در ذهن داشته باشید؛ موضوعاتی علمی، اجتماعی، سیاسی، اعتقادی و مذهبی و … و هر زمان که افکار و تخیلات جنسی به ذهنتان هجوم آوردند، با پرداختن به آن موضوعات افکار خود را جهت داده و به سمت صحیحی هدایت نمایید. چراکه ذهن انسان مخزن افکار و تخیلات او می باشد ، و این افکار و تخیلات ناشی از موضوعات و رویدادهایی است که با آنها درگیر است ، بنابراین لازم است که انسان با پرداختن به موضوعات سالم و مناسب ، ذهن خود را از درگیر شدن در افکار و تخیلات نامناسب ( خصوصا شهوت انگیز ) محافظت نماید.
ب) با عوض کردن موقعیت و جایگاه خود و یا با روش توقف فکر ، رشته این افکار را پاره نمایید و افکار مثبتی را در ذهن خود جازیگزین نمایید (در این روش به محض ورود افکار مزاحم و یا شهوت انگیز فرد بصورت بلند و یا زمزمه به خود می گوید بس کن و رشته افکار را پاره کرده و از بین می برد).
ج) استفاده از کش شوک : یکی از روش هایی که برای از بین بردن و غلبه بر افکار شهوت انگیز بکار می رود استفاده از کش شوک می باشد ، در این روش کش نازکی را به مچ دست خود ببندید و هنگام تحریکهای جنسی آن را محکم کشیده و سپس رها کنید. همراه شدن درد با آن فکر ، کم‌کم باعث می‌شود که شما نسبت به این افکار شرطی شده و با آمدن آن به ذهنتان، درد هم برایتان تداعی شود این روش به شما کمک می‌کند تا بتوانید افکار جنسی را از ذهنتان دور کنید.
د) تنظیم ساعات خواب : تنظیم ساعات خواب ، یکی از مهمترین راههای کنترل شهوت می باشد ، زیرا در زمانی که فرد به رختخواب می رود ، بیشتر مورد هجوم افکار و تخیلات شهوانی قرار می گیرد ، بنابراین لازم است : ساعات خواب تنظیم باشد ، یعنی هر موقع که شد به رختخواب نرود بلکه در زمان معین و مشخصی صورت گیرد ، تا فرد زمان کمتری را در رختخواب بیدار باشد. زیرا بدن بر طبق ساعات بیولوژیکی تنظیم شده بخواب می رود و یا از خواب بیدار می شود.4- قطع ارتباط با دوستان ناسالم و ارتباط با دوستان شایسته : همانگونه که پیامبر اکرم (ص) می فرمایند : « الْمَرْءُ علی دینِ خِلیله، فَلْیَنْظُر أحَدُکُمْ مَنْ یُخالِل » ؛ آدمی بر آیین دوست خود است پس هر یک از شما مواظب باشد با چه کسی دوستی می کند. دوستان انسان در شخصیت و رفتار او نقش تاثیر گذاری دارند ، بنابراین لازم است که انسان از ارتباط و هم نشینی با افراد ناصالح و ناسالم پرهیز نماید و در مقابل با افرادی دوست و هم نشین شود که به او در مسیر کمال انگیزه و نیرو بدهد ، نه اینکه با افکار و رفتار ناسالم او را از مسیر درست منحرف نماید. در روایتی نقل شده است که : « وَ قَالَ الحَواریُّونَ لِعیسی (علیه السلام) مَنْ نُجالِسُ؟ فَقَالَ مَنْ یُذَکِّرُکُمُ اللهَ رُؤیَتُهُ وَ یَزیدُ فِی عِلْمِکُمْ مَنْطِقُهُ وَ یَرغَبُکُمْ فِی الاخِرَهِ عَمَلُهُ » ؛ حواریون از حضرت عیسی (علیه السلام) سؤال کردند ، با که معاشرت کنیم؟ آن حضرت فرمود: با کسانی که نگاه کردن به آنها شما را به یاد خدا بیندازد و سخن گفتن آنها دانش شما را بیفزاید و کردار آنها رغبت شما را به آخرت زیادتر کند.
5-دوری از محیط‌های آلوده و ناسالم:یکی از عوامل بسیار موثر در کنترل شهوت ، دوری نمودن از محیط های ناسالم تحریک کننده و شهوت زا می باشد . زیرا انسان بطور مستقیم و یا غیر مستقیم از محیط پیرامون خود تاثیر می پذیرد ،
( به ویژه در این زمان از محیطهای مجازی ) پس باید از قبل مراقب باشد که به چنین محیط هایی راه پیدا نکند تا از تاثیرات سوء آنها در امان باشد. همچنانکه یکی از معصومین (ع) می فرماید: «لا تَصحَبِ الشَّریرَ فَإنَّ‌طَبْعَکَ یَسْرَقُ شَرّاً وَ أنتَ لا تَعلَمْ»؛از مصاحبت با مردم شرور و فاسد بپرهیز زیرا طبیعت تو به صورت ناخودآگاه بدی و ناپاکی را از طبع منحرف او می دزدد در حالی که خود نیز از آن بی خبری.
و -استفاده درست و مطلوب از اوقات فراغت: حتماً برای اوقات بیکاری و فراغتتان برنامه ای داشته باشید. خیلی از گناهانی که انسان مرتکب می شود به علت بیکاری و نداشتن برنامه است. اگر برای تمام زمان های فراغتتان برنامه ریزی کنید خیلی راحت تر می توانید با غریزه جنسی کنار بیایید. شرکت در فعالیت های فرهنگی، هنری، سیاسی، ورزشی و … می تواند به شما کمک زیادی بکند.حضرت امام صادق(ع) در حدیث پردامنه «مفضل» مى فرمایند: «… وهکذا الانسان لو خلا من الشغل لخرج من الاشر والعبث والبطر الى ما یعظم ضرره علیه و على من قرب منه… »؛ … و همین گونه انسان اگر بى کار و فارغ باشد، به بیهودگى و سرمستى دچار مى شود و بر اثر آن به مسایلى مبتلا مى شود که زیان آن هم بر خود و هم بر نزدیکان او سنگینى خواهد کرد… . (5)
ز – اجتناب شدید از گوش دادن به آوازها و موسیقى هاى تحریک کننده و مبتذل و همچنین گوش سپردن به سخنان تحریک آمیز. زیرا اینگونه موسیقی ها بسیار بر انسان تاثیر گذاشته و باعث تحریک قوه شهوانی او می شود .
ح ـ روزه گیری و اعتدال در خوردن: پرخورى و و خوردن برخی غذاها ، شهوت آدمی را تحریک می کند. در حدیثى پیامبر گرامى(ص) پس از آن که جوانان را به ازدواج ترغیب مى کنند، مى فرمایند: «هر کس قدرت بر ازدواج ندارد، روزه بگیرد زیرا روزه نیروى غریزه او را تضعیف مى کند»(6) اگر می توانید هفته ای یک یا دو روز روزه بگیرید( البته به شرطی که برایتان ضرر نداشته باشد) و اگر نمی توانید میزان غذایتان را کمتر وفاصله بین وعده های غذایی تان را بیشتر نمایید. در ضمن برخی خوراک های مقوی نیز بسیار در تحریک شهوت موثرند ، که لازم است تا حد امکان که برای بدن ضرر نداشته باشد از آنها کمتر استفاده نمود (البته لازم به ذکر است که این خوراک ها نسبت به افراد مختلف ، متفاوت می باشند ، لذا لازم است که شما با تجربه نمودن و دقت در خوراک ها ، آنهایی را که بیشتر بر شما تاثیر گذاشته شناسایی کرده و کمتر استفاده نمایید).
ط.بلند نگه داشتن موهای بدن: یکی دیگر از مواردی که شهوت را کم می‌کند، بلند نگه داشتن موهای بدن است. در برخی از احادیث هم به این مطلب اشاره شده است. یکی از توصیه‌هایی که پیامبر عزیزمان به فردی که به خاطر بی‌پولی، توانایی ازدواج نداشت فرمودند، این بود که موهای بدنت را بلند کن.(7) البته دقت کنید که در این صورت بهداشت را باید بهتر و بیشتر رعایت کنید تا مبتلا به بیماری نشوید.
ی ـ پرورش تقوا و معنویت در وجود خویش: همة آنچه بیان شد، به نحوی می‌تواند در کنترل شهوت و غریزة جنسی نقش داشته باشند، اما آن چه بیش از همه ضروری است و به صورت زیربنایی در شخصیت و رفتار مؤثر است پرورش معنویت و تقویت ایمان و تقوای الهی است. ما در عصری زندگی می‌کنیم که جهان به شدت در مادیات فرو رفته و یکسره غرق در جاذبه‌های نفسانی و امور شهوانی گردیده است. در شرایط کنونی، خلأ عظیم و هولناکی از اخلاق و معنویت پدید آمده و تمامی مشکلات انسان‌ها نیز از همین جا ناشی شده است. لذا لازم است که به دستورات دینی بیشتر عمل و توجه نمایید خصوصا به نمازهایتان بسیار اهمیت دهید و آنها را اول وقت و با طمأنینه و آرامش بیشتری بخوانید ، چرا که قرآن کریم می‌فرماید: همانا نماز (انسان را) از زشتی‌ها و گناه باز می‌دارد.(8)
ک ـ تلاوت قرآن: بى شک انس با قرآن، تلاوت، تدبر و تفکر در مضامین آن، شفاى هر دردى است که به سرعت کار هر پریشانى را رو به سامان مى برد و زخم هاى پنهان را التیام مى دهد و همت ها را تا آسمان ها بالا مى برد و بشر را از فرو رفتن در عالم حیوانات ، نجات مى بخشد.امیرمؤمنان(ع) مى فرمایند: «و تعلّموا القرآن فانه ربیع القلوب واستشفوا بنوره فانه شفاء الصدور و احسنوا تلاوته فانه انفع القصص »؛ قرآن را فرا گیرید زیرا قرآن بهار دلهاست و از نور آن بر مرض ها و دردهاى خود مرهم بگذارید زیرا آن داروى شفابخش سینه هاست و آن را نیکو تلاوت کنید که به یقین سودمندترین قصه هاست . (9)13
نکته آخر:
باید توجه داشته باشید که بهترین راه کنترل شهوت ازدواج است. پس ضمن این که به راهکارهای بالا توجه می‌کنید، باید به فکر ازدواج هم باشید. ممکن است بگویید الآن اصلاً شرایط ازدواج را ندارم. ولی توجه به این نکته لازم است که بسیاری از شرایط ازدواج را ، باید خود فرد به وجود بیاورد. نباید منتظر بمانید که تمامی شرایط برای ازدواجتان آماده شود. گاهی اوقات دلایل تأخیر ازدواج دلایلی منطقی نیستند. باید آنها را بررسی کنید و تعدیلشان نمایید. علاوه بر این، ازدواج چون امر خیری است یقین بدانید خدا هم به آن راضی است و کمک خواهد کرد.بر خلاف تصور رایج ، در قرآن ، زندگی مشترک زناشویی عامل تقویت بنیة اقتصادی معرفی شده است. خداوند متعال نه تنها ضعف بنیة اقتصادی دختر و پسر را مانع ازدواج نمی‌داند، بلکه وعده داده است که کاستی های اقتصادی آنان را جبران نماید. در سورة نور می‌فرماید: مردان و زنان بى همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را، اگر فقیر و تنگدست باشند خداوند از فضل خود آنان را بى نیاز مى سازد خداوند گشایش دهنده و آگاه است.(10) همچنین در حدیثی از امام صادق(ع) داریم که مردی خدمت پیامبر(ص) رسید و از وضعیت بد اقتصادی‌اش شکایت کرد. پیغمبر اکرم به او فرمودند که ازدواج کن. او هم با وجود وضعیت بدی مالی‌اش ازدواج کرد؛ گشایش در کارش ایجاد شد و وضعیت مالی‌اش خوب شد.(11)پس بدور از هر گونه وسواس و سخت گیری افراطی ، با توسل به ائمه اطهار (ع) موردی مناسب که هم کفو و شایسته شما می باشد را انتخاب نموده و ازدواج نمایید .با آرزوی توفیق و سعادت برای شما جوانان عزیز، در صورت داشتن سوال در این زمینه و زمینه های دیگر، خوشحال می شویم که با این نهاد در میان بگذارید……………………………………………..
پی نوشت ها :1. نور /332. الاخلاق، سید عبدالله شبر، قم، انتشارات بصیرتى، ص 1273. اصول کافی ، ج 5 ، 5194. وسائل الشیعه، ج 14، ص 2405. بحارالانوار، ج 3، ص 876. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 531.7. وسائل الشیعه؛ ج 20، ص 2408. عنکبوت/459. وسائل الشیعه، ج 4، ص 82510. نور/3211. وسائل الشیعه، ج20، ص43