مقدمهیکی از مسائلی که پس از انجام گناه ممکن است فرد با آن مواجه باشد، احساس پلیدی و ناپاکی است که به شدت به آن مشغولیت ذهنی پیدا کرده و به مرور زمان دچار یک وسواس فکری می شوند، به گونه ای که خود را در افکار و تصاویر ناپاکی غرق می بینند و در اثر این احساس ناپاکی و پلیدی، دست به اقدامات بی فایده و بعضا خطرناک می زنند، در حالی که اینگونه نیست و خدای مهربان هرگز نظام این عالم را به گونه ای قرار نداده است و خود نیز اینگونه برخورد نمی کند که فردی به دلیل انجام یک گناه تا ابد دچار ناپاکی و عذاب گردد، بلکه اگر فردی به گناهی آلوده گردد، و پس از آن توبه حقیقی نماید، مانند فردی است که گناه نکرده است پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله)می فرماید : «التائب من الذنب کمن لا ذنب له- توبه کننده از گناه همانند کسی است که گناهی نکرده است» (بحار ج 2 ص 154) و حتی خدای مهربان گناهان او را تبدیل به ثواب کرده و در نامه اعمال او ثبت می نماید.
الف ) یاس و ناامیدی از حربه های شیطان
مساله مهم دیگری که در چنین شرایطی ممکن است برای فرد پیش آید، یاس و ناامیدی می باشد، که این از حربه های اصلی شیطان بوده، به گونه ای که به شدت در دل فرد وسوسه می کند و آینده را در نظر او سیاه و تاریک جلوه می دهد. در چنین وضعیتی فرد باید بداند، درست است که گرفتار گناه بزرگی شده و صحیح است که در وضعیت بغرنجی به سر می برد، اما چنین فردی در آخر دنیا و در انتهای راه نیست، بلکه تا انسان زنده است، امکان جبران گذشته، پیشرفت، و حرکت به سوی سعادت را دارد و هیچ وقت و هیچ وضعیتی برای رشد و تعالی دیر نیست.
به این نکته نیز توجه داشته باشید که با هیچکس (حتی کسی که احساس می‌کنید به شما نزدیک و بسیار رازدار است) در این مورد صحبت نکنید، حتی نباید به بهانه صداقت با خواستگاران خود نیز درمیان بگذارید.

ب ) توبه حقیقی
توبه در حقیقت پشیمان شدن از گناه و بازگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است . توبه حقیقی نیز همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت. اگر کسی احساس کند که واقعا از گذشته خود نادم و پشیمان گشته و راه خود را به سوی خداوند عوض کرده، باید بداند که اهل توبه واقعی است و اینچنین توبه ای هرگز رد نمی شود. به عبارت دیگر مشکل و نگرانی ای که در زمینه قبول توبه وجود دارد، از طرف خداوند- یعنی پذیرنده توبه- نیست؛ بلکه مشکل از جانب خود توبه کننده است که آیا موفق می شود راه خود را به سوی خداوند تغیر دهد یا نه.
هر گناهی قابل توبه است و خداوند خود فرموده است : «ان الله یغفر الذنوب جمیعا؛ خداوند همه گناهان را می آمرزد».

ج ) گریه
1 . منشأ گریه ارزشى، معرفت است؛ ازاین رو اگر احساس مى کنیم که در هنگام عبادت با خدا یا توسل به ائمه معصومین ( علیهم السلام ) ، حالت گریه نداشته و اشکى از چشمانمان جارى نمى شود، حتى قلبمان نیز متأثر و اندوهگین نمى گردد باید در معنویات خود تلاش بیشتری داشته باشیم تا حالت معنوی در ما زنده شود.

2 . برای جاری شدن اشک باید زمینه هاى ایجاد و توسعه شناخت به خداوند متعال و معرفت به اهل بیت(ع) را در خود تقویت کرده و موانع معرفت را از میان برداریم.
زمینه هاى ایجاد و توسعه معرفت عبارت است از:
1 ـ مطالعه و شناخت صفات ،آثار و آیات خداوند متعال ( خداشناسی )
2 ـ مطالعه و شناخت در خود (خود شناسی )
3 ـ مطالعه تاریخ زندگانى اهل بیت( علیهم السلام )
4ـ مطالعه و تفکّر در سخنان ایشان
3- شناخت خدا؛ زیرا آنان تجلى گاه اوصاف الهى اند وبا شناخت خدا و اوصاف او، مى توان فضایل آنان را دریافت [ نگا: آیین مهرورزى، بخش محبت به اهل بیت(ع ) ]

ج ) موانع معرفت؛ عمدتاً به عملکرد ما برگشته، موجب قساوت قلب مى شود،«من علامات الشقاء جمود العین» [حضرت رسول(ص)]، میزان الحکمه، ج 1، ص 455، روایت 1845 و قال على(ع): «ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الالکثرة الذنوب». ( همان، ص 455، روایت 18406) و موجب مى گردد که حتى احساسات و عواطف ما در سیطره عقل ما نباشد.
این موانع عبارتند از:
1. زیاد سخن گفتن درغیر ذکر خدا (بحارالانوار، ج 71، ص 281 )
2. گناه زیاد (همان، ج 70، ص 55)
3. آرزوى زیاد (همان، ج 78، ص 83 )
4. گوش سپارى به امور لهو (بحارالانوار، ج 75، ص 370 )
5. جمع کردن مال ( مستدرک الوسائل، ج 2، ص 341 )
6. ترک عبادات (تنبیه الخواطر، ص 360 )
7 . همنشینى با افراد گمراه و ستمگر(بحارالانوار، ج 1، ص 203 )
8 . همنشینى با افراد فرومایه و پست (همان، ج 77، ص 45 )
9 . خنده زیاد(همان)

د ) براى از بین رفتن قساوت قلب در روایات امورى ذکر شده که مهم ترین آنها عبارت است از:
1. یاد مرگ ،(همان، ج 14، ص 30 )
2. پند و اندرز،(همان، ج 77، ص 199).
3.تفکر در آیات الهى، قیامت و حال خویشتن ،(همان، ج 78، ص 115.(
4 . همنشینی با اندیشمندان ،(همان، ص 308).
5. معاشرت با اهل فضل ،(معجم الفاظ غررالحکم، ص 863.
6 . گفت و گوى علمى ،(بحارالانوار، ج 1، ص 203)
7. اطعام تهى دستان ،(مشکاةالانوار، ص 107).
8. مهربانى و محبت به ایتام ،(همان.
9 . ذکر خدا،(نهج البلاغه، خ 222)
10. ذکر فضایل و مناقب و مصائب اهل بیت(ع)) ،(همانجا)
11. قرائت قرآن ،(همان، خ 176.)
12. استغفار،(بحارالانوار، ج 93، ص 284)
13. مهم تر از تمامى این امور، آن است که از خداوند متعال عاجزانه بخواهیم: به ما چشم اشک بار عنایت کند و در این میان، اهل بیت(ع) را واسطه قرارداده و از خود آنان نیز استمداد جوییم.