این آیه راجع به کسانی است که بت را می پرستند و آن را شفیع بین خود و خدا قرار داده اند ! در واقع خدا را خالق می دانند ولی تصور می کنند که با پرستش بتها می توانند به خدا تقرب پیدا کنند! این آیه چنین اندیشه ای را نفی و طرد می کند و اینان را مشرک می داند!متاسفانه عده ای که آگاهی ندارند که ائمه معصومین علیهم السلام چه کسانی هستند ، دوستی و محبت و ولایت اهل بیت علیهم السلام را مانند بت پرستی می دانند و این آیه را دلیل بر عقیده باطل خود قرار داده اند ! در حالی که: اولا: ائمه علیهم السلام را شیعیان نمی پرستند بلکه ایشان را ولیّ خود قرار داده اند!ثانیا: ولایت ائمه علیهم السلام چیزی است که رسول خدا و آورنده این دین به ما تعلیم و آموزش داده است و او نیز به اراده الهی این کار را کرده و در واقع شیعیان معتقدند ولایت اهل بیت جزو دین اسلام است و کسی که ولایت ائمه را ندارد دینش بنا بر آیه شریفه «… ِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِینا…» ، کامل نیست و خداوند به دین بدون ولایت راضی نیست !و ثالثا :خداوند اهل بیت را از شرک و گناه و پلیدی پاک و مطهر کرده و در واقع ایشان را سفیران تمام نمای خودش قرار داده تا مردم با اطمینان و آرامش خاطر بتوانند از ایشان تعالیم دین را فرا بگیرند و نگران آلوده بودن فراگرفته هایشان از جهت آلودگی به شرک و هواهای نفسانی نباشند و ایشان را اسوه و الگو قرار داده تا مردم از ایشان، نمونه عملی خداپرستی و دین داری را بیاموزند!
اما نگاهی اجمالی به آیه 18 سوره یونس:
وَ یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَضُرُّهُمْ وَ لا یَنْفَعُهُمْ وَ یَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَ تُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِما لا یَعْلَمُ فِی السَّماواتِ وَ لا فِی الْأَرْضِ سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا یُشْرِکُونَ .
ترجمه: و غیر از خدا چیزهایى را پرستش مى کنند که نه به آنها زیان مى رساند و نه سودى به آنان مى دهد، و مى گویند اینان شفیعان ما نزد خدا هستند بگو: آیا خداوند را به چیزى خبر مى دهید که در آسمانها و زمین سراغ ندارد؟ منزه است او، و برتر است از آن شریکهایى که قرار مى دهند.
تفسیر: معبودهاى بى خاصیت
در این آیه بحث” توحید”، از طریق نفى الوهیت بتها شده است، و با دلیل روشنى بى ارزش بودن بتها اثبات گردیده:” آنها غیر از خدا معبودهایى را مى پرستند که نه زیانى به آنان مى رساند که از ترس زیانشان آنها را بپرستند، و نه سودى مى رساند، که به خاطر سودشان مورد، عبادت قرار دهند” (وَ یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَضُرُّهُمْ وَ لا یَنْفَعُهُمْ).
بدیهى است اگر بتها فرضا منشا سود و زیانى بودند، باز هم شایسته عبودیت نبودند، ولى قرآن با این تعبیر مى خواهد این نکته را بفهماند که بت پرستان کوچکترین بهانه اى براى این کار ندارند و موجوداتى را مى پرستند که مطلقا بى خاصیتند و این بدترین و زشتترین پرستش است.
سپس به ادعاى واهى بت پرستان پرداخته، مى گوید” آنها مى گویند:این بتها شفیعان ما در پیشگاه خدا هستند”، یعنى مى توانند از طریق شفاعت، منشا سود و زیانى شوند، هر چند مستقلا از خودشان کارى ساخته نباشد (وَ یَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ).
اعتقاد به شفاعت بتها یکى از انگیزه هاى بت پرستى بود، و چنان که در تواریخ آمده هنگامى که” عمرو بن لحى”، بزرگ عرب، براى استفاده از آبهاى معدنى شام و مداواى خویش به آن منطقه رفته بود، وضع بت پرستان نظر او را به خود جلب کرد، هنگامى که دلیل این پرستش را از آنها پرسید، به او گفتند این بتها سبب نزول باران، و حل مشکلات، و شفاعت در پیشگاه خدا هستند، او که یک مرد خرافى بود تحت تاثیر قرار گرفت و خواهش کرد بعضى از بتها را در اختیار او بگذارند تا به حجاز بیاورد، و به این طریق بت پرستى در میان مردم حجاز رواج یافت.
قرآن در پاسخ این پندار مى گوید” آیا شما خداوند را به چیزى خبر مى دهید که در آسمانها و زمین سراغ ندارد” (قُلْ أَ تُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِما لا یَعْلَمُ فِی السَّماواتِ وَ لا فِی الْأَرْضِ). کنایه از اینکه اگر خدا چنین شفیعانى مى داشت، در هر نقطه اى از زمین و آسمان که بودند، از وجودشان آگاه بود، زیرا وسعت علم خداوند چنان است که کوچکترین ذره اى در آسمان و زمین نیست، مگر اینکه از آنها آگاهى دارد.
و به تعبیر دیگر این درست به آن مى ماند که به کسى بگویند تو چنین نماینده اى دارى، و او در پاسخ بگوید من از وجود چنین نماینده اى خبر ندارم، و این بهترین دلیل بر نفى وجود او است، چرا که ممکن نیست کسى از وجود نماینده خود بى خبر باشد.
و در پایان آیه براى تاکید مى فرماید:” خداوند منزه، و برتر است از شریکهایى که براى او مى سازند” (سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا یُشْرِکُونَ).
ر. ک: تفسیر نمونه، ج 8، ص250 .