امام رضا(علیه السلام) عالِم آل محمد لقب گرفته اند[ نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج2، ص 164. ] و به اقرار همگان، علم و دانش علی بن موسی الرضا(علیه السلام) بسیار و سرشار بود.[ ذهبی، سِیَر أعلام النبلاء، ج13، ص 1. ] شخصیت علمی امام را در نگاه چند اندیشمند، به نظاره می نشینیم: 1. اباصلت هروی گوید: «داناتر از علی بن موسی الرضا(علیه السلام) ندیدم و هر دانشمندی هم که با وی نشست و برخاست می کرد، بر این مطلب تصدیق می کرد. مأمون علمای ادیان و فقهای شرایع را در مجلسی گرد آورد و حضرت رضا(علیه السلام) را دعوت کرد تا با آنان گفت وگو کنند. در آن مجلس، حضرت همه ی آن ها را مجاب کردند و همگان فضل و دانش ایشان را ستودند و عجز و ناتوانی خود را ثابت کردند.»[ طبرسی، إعلام الورى بأعلام الهدى، ج2، ص64.]2. ابراهیم بن عباس صولی می گفت: «هرگز ندیدم که از امام رضا(علیه السلام) چیزی پرسیده شود و او نداند و از او داناتر ندیده ام.»[ عیون أخبار الرضا(علیه السلام)، ج2، ص180 تا 183. ]
3. حاکم نیشابوری (وفات: 403ق) در تاریخ نیشابور نوشته است: «وی با آن که بیست واندی از سنش می گذشت، در مسجد رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می نشست و فتوا صادر می کرد.»[ جوینی، فرائد السمطین، ج2، ص 199؛ نک: ابن جوزی، المنتظم، ج10، ص120.]
4. فخر رازی (وفات: 606ق) در توضیح معنای «کوثر» در کتابش، امام رضا(علیه السلام) را از اکابر علما برمی شمارد.[ فخررازی، مفاتیح الغیب، ج32، ص 313. ]5. ابن ابی الحدید معتزلی (وفات: 656ق) نیز امام رضا(علیه السلام) را «اعلم الناس» یعنی داناترین مردم، می شمارد.[ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج15، ص 291. ]
سخنان و احادیث حضرت رضا(علیه السلام) در غالب متون معتبر شیعی قرار دارد. فراوانی و گستردگی روایات حضرت رضا(علیه السلام) در سخن محمد بن عیسی یقطینی نیز مشهود است. او می گوید: «وقتی مردم درباره ی حضرت رضا(علیه السلام) اختلاف کردند، من 15هزار مسئله از مسائلی را جمع کردم که از آن جناب پرسیده شده بود و ایشان پاسخ داده بودند.»[ شیخ طوسی، الغیبة، ص 52. ]
در میان متون حدیثی معتبر، کتاب فاخر عیون أخبار الرضا(علیه السلام) از ارزش والایی برخوردار است. شیخ صدوق در این کتاب، دو دسته روایت جمع آوری کرده است: اول، روایت های ائمه(علیهم السلام) راجع به امام رضا(علیه السلام)؛ دوم، مجموعه روایاتی که راویان از خودِ حضرت روایت کرده اند؛ لذا شیخ صدوق با تدوین این کتاب، چشمه هایی از سخنان و روایات حضرت رضا(علیه السلام) را به جامعه ی بشری عرضه کرده است.