«هُوَالَّذى اَرْسَلَ رَسُوْلَهُ بِالْهُدى وَ دِیْنِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّیْنِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشرِکُوْنَ»[ صف 60، آیه 9.]؛ «او کسى است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد؛ تا او را بر همه آیین ها غالب گرداند؛ هر چند مشرکان ناخوش دارند».



در قرآن مجید، خداوند، وعده غلبه و پیروزى اسلام را بر تمام ادیان جهان، داده است. در این که منظور از پیروزى اسلام بر تمام ادیان چیست، مفسّران، احتمالات زیادى داده اند.

فخر رازى پنج احتمال ذکر کرده که از میان آنها، دو احتمال زیر حائز اهمیت است:

1. منظور پیروزى و غلبه منطقى و استدلالى است؛ یعنى خداوند، منطق اسلام را بر سایر ادیان پیروز مى گرداند.

2. منظور پیروزى نهایى بر تمام ادیان و مذاهب، به هنگام نزول عیسى (علیه السلام) و قیام مهدى (علیه السلام) است که اسلام، جهان گیر خواهد شد.

بى شک تفسیر آیه به پیروزى منطقى و استدلالى، آن هم به صورت وعده اى براى آینده، مفهوم درستى ندارد؛ زیرا پیروزى منطق اسلام از همان آغاز، آشکار بود و علاوه بر این، ماده «ظهور» و «اظهار» در آیه شریفه «لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّیْنِ کُلِّهِ» و در دیگر آیات مشابه، به طورى که از موارد استعمال آنها در قرآن مجید استفاده مى شود، به معنى غلبه خارجى و عینى است؛ چنان که در داستان اصحاب کهف مى خوانیم:

«اِنَّهُمْ اِنْ یَظْهَرُوا عَلَیْکُمْ یَرْجُمُوکُمْ»[ کهف 18، آیه 20.]؛ «اگر آنها بر شما دست یابند و پیروز شوند، سنگسارتان خواهند کرد».

از امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه فوق چنین نقل شده است: «وَاللهِ ما نَزَلَ تَأویلُها بَعْدُ وَ لا یَنْزِلُ تَأوِیلُها، حَتّى یَخْرجَ الْقائِمُ فَاذا خَرَجَ الْقائِمُ لَمْ یَبْقَ کافِرٌ بِاللهِ الْعَظیمِ»[ نورالثقلین، ج 2، ص 212.]؛ «به خدا سوگند! هنوز مضمون این آیه [در مرحله نهایى] تحقق نیافته است و تنها زمانى تحقق مى پذیرد که حضرت قائم (علیه السلام) ، خروج کند و به هنگامى که او قیام نماید، کافرى نسبت به خداوند، در تمام جهان باقى نمى ماند».

این نکته نیز حائز اهمّیت است که جمله «هُوَ الَّذى اَرْسَلَ رَسُوْلَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّه» در سه سوره از قرآن آمده است[ توبه، آیه 33؛ فتح، آیه 28؛ صف، آیه 9.]. این تکرار، نشان مى دهد که قرآن مجید با تأکید هر چه بیشتر این مسئله را پى گیرى کرده است.

در حدیث دیگرى که در منابع اهل سنّت از ابوهریره نقل شده، مى خوانیم که منظور از جمله «لِیُظْْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ»، خروج عیسى بن مریم (علیه السلام) است و مى دانیم که خروج عیسى بن مریم (علیه السلام) ، طبق روایات اسلامى، به هنگام قیام حضرت مهدى(عج) است.[ الدّرالمنثور، ج 3، ص 231.]

پیروزى و غلبه حضرت مهدى(عج) و تشکیل حکومت جهانى، ممکن است به طور اعجاز و خرق عادت انجام یابد و ممکن است با فراهم شدن اسباب و علل ظاهرى باشد و ممکن است به هر دو صورت واقع شود ؛ چنان که پیشرفت و غلبه پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) و قواى اسلام، به هر دو صورت بود. بر این اساس، مؤلفه ها و عوامل زیر در پیروزى سریع و قاطع آن حضرت(عج) نقش دارند:

یک. ناگهانى بودن قیام؛

حضرت مهدى(عج) زمانى ظهور مى کند که دشمن در غفلت و بى خبرى قرار دارد و با قیام ناگهانى وى (بغته)، غافل گیر شده، پیروزى هاى سریعى به دست خواهد آورد. در توقیع شریف آن حضرت آمده است: «پس همانا امر ما، به طور ناگهانى خواهد بود»[ احتجاج، ج 2، ص 326.].

دو. اصلاح سریع کارها با امدادهاى غیبى؛

طبق روایات، خداوند، حجت خود را در قیام بزرگ و شکوهمندش، یارى مى دهد و با انواع امدادهاى غیبى، پیروزى او را آسان و کارهایش را به سرعت، اصلاح مى کند. رسول خدا (صلى الله علیه و آله) مى فرماید: «مهدى از ما اهل بیت است؛ خداوند، (امر) او را در یک شب اصلاح مى کند»[ کمال الدین، ج 1، ص 152، ح 15.].

موارد امدادهاى غیبى خداوند عبارتند از:

1. ایجاد ترس در دل دشمنان؛ حضرت مهدى(عج) یارى شده با ترس (مؤیّدٌ بالرعب) است ؛ یعنى خداوند، چنان رعب و ترس او را در دل دشمنان مى اندازد که قدرت هر عکس العمل شدید و سفاکانه را از آنها سلب مى کند و حتى ترس از سپاهیان آن حضرت، یک ماه جلوتر از حرکت آنها، بر دشمن حاکم مى شود.

امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: «خداوند… مهدى را به سه لشکر تأیید مى کند… که یکى از آنها رعب است». «یویده ثلاثه اجناد… الرعب»[ الغیبة نعمانى، ص 198.].

2. یارى شده با فرشتگان؛ از جمله تأییدات و امدادهاى غیبى الهى، فرستادن ملائک براى یارى امام مهدى(عج) و جهاد آنان همراه با آن حضرت(عج) است.

در روایتى آمده است: «خداوند او را به سه هزار ملک، یارى خواهد کرد…». «هنگامى که قائم آل محمد ظهور نماید، خداوند او را به وسیله گروه هاى فرشتگان نشان دار، پیاپى فرود آورده شده و مقرب یارى خواهد کرد؛ «بالملائکه المسومین و المردفین و المنزلین و الکروبین». جبرئیل، فرشته امین وحى، پیشاپیش آن حضرت و میکائیل، سمت راست و اسرافیل، سمت چپ او خواهد بود. ترس و رعب به مسافت یک ماه، پیشاپیش و سمت راست و طرف چپش حرکت خواهد کرد و فرشتگان مقرب، در کنار او خواهند بود»[ همان، ص 234 ؛ بحارالانوار، ج 52، ص 348.].

3. یارى شده با نیروهاى طبیعى؛ براى حضرت قائم، حتى زمین نیز مهیا و آماده مى شود؛ «تطوى له الارض»[ صافى، منتخب الاثر، ص 468.]. بر این اساس، ممکن است خداوند به وسیله نیروهایى چون باد و دیگر نیروهاى طبیعت، حضرت مهدى(عج) را یارى رساند ؛ چنان که همه نیروهاى طبیعت (باد و صاعقه و…) مسخر حضرت سلیمان (علیه السلام) بودند. با تسلط حضرت مهدى(عج) به نیروهاى طبیعت و تصرف در آنها با اذن الهى، پیروزى هایى نصیب وى خواهد شد.

در روایتى از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «… [وقتى] قائم ما مهدى ظهور کند، تمام مشرکان در روى زمین محو مى شوند؛ تا جایى که سنگ به سخن مى آید و به مؤمن مى گوید: اى مؤمن! درون من کافرى است؛ مرا بشکن و او را به قتل برسان»[ الغیبة نعمانى، ص 229، ح 11.].

سه. توانمندى و فرماندهى بى‌نظیر امام(عج)؛

یکى از مهم ترین عوامل پیروزى حضرت مهدى(عج)، صلابت، شجاعت و رهبرى بى نظیر آن حضرت در جهاد با دشمنان دین حق است.

آن حضرت در این مصاف سرنوشت ساز هم از توانمندى و نیروى جسمى و شخصى برخوردار است و هم در مدیریت و فرماندهى نظامى، مقتدرانه و قاطعانه برخورد مى کند.

امام رضا (علیه السلام) در مورد وى مى فرماید:

«قائم کسى است که وقتى ظهور مى کند، در سن پیران است؛ ولى به نظر جوان مى آید؛ اندامى قوى و تنومند دارد ؛ به طورى که اگر دست را به سوى بزرگ ترین درخت دراز کند، آن را از ریشه بیرون مى آورد و اگر میان کوه ها فریاد برآورد، صخره مى شکند و از جا کنده مى شود. عصاى موسى و انگشتر سلیمان، همراه او هستند»[ کمال الدین، ج 2، ص 48 ؛ کشف الغمه، ج 3، ص 314.].

امیرمؤمنان على (علیه السلام) مى فرماید:

«پدرم فداى فرزند نیکوترین کنیزان باد که [ظالمان و کافران را] خوار و ذلیل خواهد کرد و جام زهرآگین به کامشان خواهد ریخت و با شمشیر، با آنان برخورد خواهد کرد»[ الغیبة نعمانى، ص 229، ح 11.].

چهار. یارى مؤمنان و صالحان؛

بسیارى از مسلمانان، از پیشتازان و پیشگامان ملت هایى هستند که به گرد آن خورشید جهان افروز، حلقه مى زنند و زیر پرچم او، قرار مى گیرند و به یارى اش مى شتابند که مهم ترین اینان، 313 تن از یاران خاص آن حضرت(عج) و آن گاه، ده هزار نیروى زبده رزمى و… هستند.

امام صادق (علیه السلام) مى فرماید:

«313 تن از یاران حضرت، با او بیعت مى کنند؛ ولى حضرت در مکه مى ماند؛ تا عدد یاران به ده هزار تن برسد و آن گاه، به طرف مدینه حرکت مى کند»[ منتخب الاثر، ص 684.].

پنج. تسلیم شدن مسیحیان؛

براساس روایات فراوان، حضرت عیسى (علیه السلام) به هنگام قیام امام مهدى(عج)، از آسمان فرود مى آید و به آن امام، اقتدا مى کند و به امامت او، نماز مى گزارد.

هم چنین فرماندهى سپاه حضرت را به دست مى گیرد و در سرکوبى دشمنان به امام یارى مى رساند. پس از این واقعه، همه مسیحیان به دستور او، زیر پرچم امام عصر(عج)، وارد مى شوند و اسلام واقعى را مى پذیرند و از طرفداران امام عصر مى شوند؛ البته مى دانیم که ملت هاى اروپا و آمریکا و بخشى از قاره آفریقا، مسیحى اند و تسلیم شدن آنان، نقش بسزایى در پیروزى حضرت و بر داشته شدن موانع دارد.

امام باقر (علیه السلام) مى فرماید:

«هنگامى که ده هزار پیکارگر آگاه، گرد آن حضرت آمدند، دیگر یهودى و مسیحى یافت نمى شود؛ جز این که به او و قیام جهانى اش ایمان مى آورند و او را تصدیق مى کنند»[ عبدالهادى الابیارى، العرائس الواضحه، ص 209، قاهره به نقل از امام مهدى از ولادت تا ظهور، ص 696 ؛ ر.ک: نور الابصار، ص 155 ؛ معجم احادیث امام مهدى(عج)، ج 5، ص 176.].

روشن است که این دگرگونى عظیم، به سرعت در نظام هاى مختلف جهانى، اثر عمیق خود را مى گذارد و در تسلیم شدن آنان نیز نقش خواهد داشت.

شش. جنگ‌ها و نابودى دشمنان قبل از ظهور؛

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

«قبل از قیام قائم، هر مرگى وجود دارد؛ مرگ سرخ و مرگ سفید؛ تا این که از هر هفت نفر، پنج نفر مى میرند؛ مرگ سرخ، کشته شدن است و مرگ سفید، بیمارى طاعون است»[ معجم الملاحم و الفتن، ج 4، ص 291.].

در روایت دیگرى مى فرماید:

«حضرت خروج نمى کند؛ تا این که یک ثلث از مردم کشته شوند و ثلث دیگر از دنیا بروند و ثلث دیگر، باقى بمانند»[ همان، ص 75.].

بنابراین، آن چه در برخى روایات درباره کشتار فراوان ذکر شده، مربوط به کشتارهایى است که قبل از قیام آن حضرت به دست ستم گران واقع مى شود؛ مانند جنگ جهانى دوم، جنگ هاى خاورمیانه، جنگ هاى دجال و سفیانى و شیوع بیمارى هاى مرموز و… .

هفت. استقبال همگانى و مردمى؛

ظهور امام مهدى(عج) زمانى اتفاق مى افتد که مردم در مشکلات و سختى هاى فراوان هستند و با یأس از مکاتب بشرى و حکومت هاى خود، در انتظار قیام منجى موعود به سر مى برند و به همین جهت، در برابر امام مهدى(عج)، سر تسلیم و خضوع فرود مى آورند و زمام امور خویش را به دست توانمند و کارگشاى او مى سپارند ؛ بدان امید که نجات و نیک بختى بشریت را تضمین نماید و در عمل نیز چنین خواهد شد و آن حضرت ریشه فقر و ظلم، نابرابرى، فساد و… را بر خواهد کند و حکام جور را عزل خواهد نمود و خداوند نیز محبت و عشق آن حضرت را در دل مردم خواهد افکند و آنان با او بیعت کرده، گرد او جمع خواهند شد.

در روایتى آمده است: «امت اسلامى به مهدى(عج) مهر مى ورزند و به او پناه مى برند ؛ آن چنان که زنبورهاى عسل به ملکه خود پناه مى برند؛ عدالت را در پهنه گیتى مى گستراند و…»[ منتخب الاثر، ص 598، ح 2.].

در پایان مى توان پیروزى انقلاب اسلامى، بدون لشگرکشى و جنگ هاى مسلحانه طولانى و نیز فروپاشى شوروى، بدون استفاده از قدرت هسته اى و استفاده از موشک هاى قاره پیما را نمونه هاى خوبى براى این بحث دانست. بنابراین گاهى برخى فروپاشى ها و شکست ها، حتى براى ابرقدرت ها، نیازى به تسلیحات ندارد.