جن

چیستى جن

در عالم هستى برخى از موجودات غیرمحسوس اند و با حواس طبیعى قابل درک نیستند. یکى از این موجودات جن است. جن که در اصل معناى »پوشیدگى« دارد، از چشم انسان پوشیده است. قرآن وجود این موجود را تصدیق کرده و سوره اى به نام »جن« در قرآن وجود دارد. در قرآن گاهى از این موجود به »جان« نیز یاد مى شود)الرحمن، آیه 39 و حجر، آیه 27).

ماهیت و حقیقت این موجود چندان براى ما روشن نیست ولى از پاره اى آیات و روایات مى توان به برخى مشخصات این موجود دست یافت، از جمله:

1- از آتش آفریده شده و خلق آن پیش از آفرینش انسان است)حجر، آیه 27 – الرحمن، آیه 15).

2- مانند انسان مکلف و مسؤول است)ذاریات، آیه 56).

3- دسته اى از آنها مؤمن و گروهى کافر، عده اى نیک و برخى زشت کردارند)جن، آیات 11 و 14 و 15 – احقاف، آیه31).

4- بعضى از آنها مرد و پاره اى دیگر زن هستند و تولید نسل مى کنند)جن، آیه 6).

5- زندگى مى کنند و مى میرند)احقاف، آیه 1).(18)

6- داراى شعور و اراده اند و مى توانند با سرعت حرکت کنند. مانند قصه حضرت سلیمان و تخت بلقیس – ملکه سبا -)نمل، آیه 39 -38).

7- مسخّر انسان مى گردند. البته در این رابطه در قرآن تنها به قضیه حضرت سلیمان اشاره شده است که علاوه بر پرندگان، وحوش و انسان ها، جن نیز در اختیار و به فرمان او بودند)نگا: نمل آیات 17 تا 39 – سبأ، آیه 14 – 12 – انبیاء، آیه 82).

8- در روایات آمده است جن مؤمن براى پیامبران و امامان، مسخر مى شوند و خدمت مى کنند و کسانى که به اذن الهى ولایتى دارند مى توانند جنیان کافر را نیز تحت فرمان خویش درآورند.(2)

9- از پاره اى آیات و روایات معلوم مى شود که جنیان به پیامبر خداصلى الله علیه وآله ایمان آورده اند)جن، آیه 1 – احقاف، آیه 32 – 29).

اما این که جن در کجاى زمین قرار دارد؟ به طور واضح و مشخص مطرح نشده است، هر چند برخى از روایات به اماکنى که جنیان در آنجا حضور بیشترى دارند اشاره کرده است. مسلم است که جن مانند انسان موجودى جسمانى است، با این تفاوت که انسان از خاک و جن از آتش است. این تعبیر بیانگر قابلیت هاى ویژه جن به دلیل لطافت خاص جنس آنها مى باشد، ولى انسان به دلیل آگاهى و شعورش از جن برتر است. طبعا همان طور که انسان داراى نفس است جن نیز نفس دارد و از آنجا که میان روح و بدن رابطه اى نزدیک وجود دارد، مى توان تصور کرد که براى جن نیز در شرایط خاص روحى این امکان هست که نفس آنها گاهى با عالم بالا تماس حاصل کند؛ اما به هر روى مکان اصلى آنها همین زمین است و حتى تماس با عالم بالا طبق برخى آیات قرآن پس از تولد حضرت رسول صلى الله علیه وآله براى آنها ممنوع شده است.(3)

چرایى جن

با توجه به توضیحات بالا جن موجودى جسمانى است که داراى اراده و اختیار بوده ولى از جهت آگاهى و شعور از انسان پایین تر مى باشد. اگر حکمت خلقت خصوص جن براى ما پوشیده باشد مى توان به طور کلى گفت: خلقت عوالم مادى و غیر مادى ناشى از جود و بخشش الهى است و خدایى خدا چنین اقتضایى دارد. خداى تعالى عالم را با نظام خاصى خلق کرده و موجوداتى که قابلیت و شرایط تحقق آنها فراهم شده را وجود بخشیده است. لیکن جن هم مانند انسان موجودى است که امکان خلقش بوده و فیض و رحمت مطلق الهى به وجود آنها تعلق گرفته است. خداوند متعال آن را همچون انسان مختار آفریده و راه کمال او را مسیر معرفت و عبادت قرار داده است. »وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ«(4).

به عبارت دیگر همان فلسفه اى که در مورد آفرینش انسان وجود دارد، در مورد جن نیز مطرح است.

جن و انسان

اجمالا مى دانیم جن گاهى در زندگى انسان تأثیر گذاشته و بعضى از انسان ها نیز در زندگى جنیان مؤثر مى باشند؛ اما این موضوع به دلیل پنهان بودنش همراه با قصه سازى هاى زیادى شده که به غالب آنها نمى توان اعتماد کرد.

جنى ها مى توانند با بعضى از انسان ها ارتباط برقرار کنند. برحسب روایات آنان با انبیاء و ائمه علیه السلام ارتباط داشتند. گاهى نیز ارتباط بعضى از انسان ها با جن مشرک و کافر موجب افزایش گمراهى و طغیان آنها مى شد: »و انه کان رجال من الانس یعوذون برجال من الجن فزادوهم رهقا؛ و این که مردانى از بشر به مردانى از جن پناه مى بردندو آن ها سبب افزایش گمراهى و طغیان ایشان مى شدند«.(5)

بنابراین جن – چه مؤمن و چه کافر – با انسان ارتباط برقرار مى کند. این موضوع به صراحت در قرآن و روایات وارد شده است.

جهت مطالعه بیشتر ر.ک:

1. الجن فى الکتاب والسنه، اعداد ولى زاربن شاه زالدین، دارالبشائر الاسلامیه، بیروت، چاپ اول 1996 م، ص 94 – 88 و بقیه کتاب در مورد مختصات و ماهیت جن.

2. الجن فى القرآن والسنه، عبدالامیر على مهنّا، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، بیروت، چاپ اول، 1992م، ص 33 – 31 و بقیه مباحث هم خواندنى است.

3. الجن بین الاشارات القرآنیة وعلم الفیزیاء، عبدالرحمن محمد الرفاعى، مکتبه مربوسى الصغیر، چاپ اول 1997م

4. جن و شیطان، علیرضا رجالى تهران، نشر نبوغ،)منبع فارسى(.

5. دانستنى هایى درباره جن، ابوعلى خداکرمى، ص 41 – 189

————————-

پی نوشت ها:

1) نگا: المیزان، علامه سید محمد حسین طباطبایى، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، چاپ پنجم1371، ج 20، ص 41.

2) نگا: مصباح یزدى، محمد تقى، معارف قرآن، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، قم، چاپ دوم 1378 – ص 312 – 313.

3) نگا: معارف قرآن، ص311 – 309.

4) ذاریات (51)، آیه 51.

5) جن )(، آیه 6.