برادر گرامی؛ از این که قدم های عمرتان به کوچه باغ های بهاری مهرورزی رسیده است، خوشحالیم و به شما تبریک می گوییم. ذهن شما، به درستی، موضوع مهمی را مورد پرسش قرار داده است. از نظر ما نیز ملاقات های دختر و پسر در دوران عقد از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا آن ها در این دیدارها می توانند هم از بودن در کنار یکدیگر لذت ببرند و هم با روحیات و خُلق و خوی خود، طرف مقابل و خانواده های یکدیگر آشنا شوند؛ اما برای این که این ملاقات ها به دور از تنش و به نحوی سالم و مطلوب صورت گیرد، خوب است به نکاتی توجه شود:

1. تجربه ی طبیعی استرس

دل پیچه، سردی یا عرق دست های تان، خشکی گلو و… این ها همه نشانه های طبیعی استرس[ stress.] است که در اولین دیدارها با آن ها مواجه مى شوید. زیاد نگران این شرایط نباشید و در مخفی کردن و پوشاندن این احساس ها سعی نکنید، چون به هر حال تا لحظه ی دیدار و دقایق ابتدای ملاقات، استرس را دارید. برای این که آرام تر شوید، به خود بگویید «این استرس کاملاً معمول و طبیعی است» یا «او هم مثل من الان چنین حسی دارد». اگر استرس تان به حدی است که نمى توانید کاری انجام دهید، توصیه مى کنیم به حمام بروید و دوش بگیرید و مدتی را در زیر آب بایستید، بعد از این که از حمام بیرون آمدید، خود را سرگرم کنید تا استرس تان فراموش شود کارهایی مثل خشک کردن موهای تان و مدل دادن به آن ها. نفَس های عمیق هم مؤثر است.

2. فیزیک بدن

به آراستن ظاهر، توجه کافی داشته باشید. پسران، اصلاح به موقع موهای سر و صورت، شانه زدن موها و مرتب کردن آن ها، تمیز و متناسب بودن لباس ها را مورد دقت قرار دهند. اشکالی نخواهد داشت اگر آینه ی کوچکی همراه داشته باشید. در روایات آمده:

«رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در آینه نگاه می کردند: موی سر خود را شانه می زدند، گاهی هم به جای آینه، در ظرف آب نگاه می کردند و موی سر خود را مرتب می ساختند و علاوه بر این که خود را برای خانواده آراسته و مهیا می کردند، برای برادران دینی هم خود را می آراستند»[ «وَ کانَ(صلی الله علیه و آله و سلم) ینْظُرُ فِی المِرآةِ وَیرَجِّلُ وَیمْتَشِطُ وَرُبّما نَظَرَ فِی الماءِ وَسَوّی جَمَّتَهُ فیهِ و لقد کانَ یتجَمَّلُ لاَصْحابِهِ فَضلا عَلی تَجَمُّلِهِ لاَهْلِهِ» (حر عاملی، 1409ق.، ج 5، ص 11).].

دختران نیز به سر و وضع خویش توجه نمایند؛ از لباسی استفاده کنند که بیشتر برازنده ی آن ها است و رنگ و مدل آن، مورد علاقه نامزد. دختر و پسر نامحرم گذشته، اکنون با یکدیگر محرم هستند؛ لزومی ندارد از لباس های زخیم، گشاد، کاملاً پوشیده و تیره استفاده کنند! اصلاح موها و داشتن یک آرایش سبک نیز مناسب است، تا هم بر زیبایی بیافزاید و هم به امری مستحب در اسلام عمل کرده باشند.[ البته لازم است خطاب به لیلی های این داستان عاشقانه تذکر دهیم که آرایش زیاد هم نداشته باشید، حتی اگر فکر مى کنید که فقط با آرایش زیاد، زیبا خواهید بود. حداقل در دیدارهای اول این کار را انجام ندهید؛ زیرا آرایش شدید، این تداعی را برای طرف مقابل تان ایجاد خواهد کرد که شما صورت واقعی خود را از او پنهان مى کنید. اجازه ندهید او این گونه افکار منفی را نسبت به شما داشته باشد. بگذارید او شما را با صورت واقعی خودتان ببیند. در این صورت احساس نزدیکی بیشتری به شما خواهد داشت. پس می توانید آرایش داشته باشید، اما نه خیلی زیاد و در حد افراطی.]

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

«اگر زن، خود را براى شوهرش نمى آراست، بى گمان در دل او جا نمى گرفت»[ «لو أنّ امرأة لا تتصنّع لزوجها صَلِفَتْ عنده » (ابن اثیر جزری، 1367، ج 3، ص 45 ).].

3. شیمی بدن

برخی پژوهش ها و تجربیات مشاوره، نشان می دهد که درصدی از آمار تعارض های زناشویی و حتی طلاق، مربوط به شیمی بدن است.

الف. مناسب نیست که دهان، بد بو باشد. بهتر است همسران جوان هنگام ملاقات، مسواک زده باشند و لحظاتی قبل، از سیر، پیاز و… استفاده نکرده باشند. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) مسواک زدن را از سنّت پیامبران می دانستند[ «خَمْسٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلینَ: اَلْحَیاءُ وَ الْحِلْمُ وَ الْحِجامَةُ وَ السِّواکُ وَ التَّعَطُّرُ» (پاینده، 1382، ص 462، ح 1463). ] و گاهی پیش می آمد که به دلیل مسواک نزدن یاران، ناراحت می شدند و به آن ها تذکر می دادند[ «مَا لِی أَرَاکُمْ تَدْخُلُونَ عَلَیَّ قُلْحاً مُرْغاً؟ مَا لَکُمْ لَاتَسْتَاکُون ؟»: شما را چه شده است وقتى بر من وارد می شوید، می بینم تان که دندان های تان جِرم گرفته و زرد و موهای تان ژولیده است. چرا مسواک نمی زنید؟ (برقى، 1371ق .، ج 2، ص 561، ح 943).].

ب. خوب است تازه حمام کرده باشند یا از اسپری یا عرق گیرهایی استفاده کنند که بوی عرق، نامزد را نیازارد. حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند:

«خودتان را با آب، از بوى بدى که دیگران را آزار مى دهد، پاک کنید و این کار را پیوسته انجام دهید؛ چرا که خداوند، از بنده ی آلوده اى که هر کس با او بنشیند، بینى اش را از [بوى بد] وى مى گیرد، نفرت دارد»[ «تَنَظَّفوا بِالماءِ مِنَ النَّتنِ الرِّیحِ الَّذى یُتَأَذّى بِهِ وَ تَعَهَّدوا اَنفُسَکُم، فَاِنَّ اللّه عَزَّوَجَلَّ یُبغِضُ مِن عِبادِهِ القاذورَةَ الَّذى یَتَاَنَّفُ بِهِ مَن جَلَسَ اِلَیهِ» (حر عاملی، 1409ق، ج 1، ص 247).].

ج. از عطری استفاده کنند که هم خود و هم همسر به آن علاقه دارند. روایت شده است که پس از عبور پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از هر کوچه و گذرگاهی، آنان که از آن مسیر می گذشتند، از رایحه ی خوش بر جای مانده می دانستند که پیامبر از این کوچه گذشته اند! به روایت امام صادق(علیه السلام)، پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، بیش از آن چه که برای خوراکی و طعام خرج کنند، در راه عطریات خرج می کردند[ «کانَ رَسُولُ اللهِ ینْفِقُ عَلَی الطّیبِ اَکثَرَ مِمّا ینْفِقُ عَلَی الطَّعامِ» (مجلسی، 1403ق.، ج 16، ص 248).].

مولا علی(علیه السلام) فرمودند:

«زن مسلمان باید خود را براى شوهرش خوش بو سازد»[ «لِتَطَیَّبِ المَرأةُ المُسلِمَةُ لِزَوجِها» (مجلسی، 1403ق.، ج 100، ص 245).].

4. نظم

بهتر است اوقاتی که به دیدار نامزدتان می روید، از قبل مشخص باشد. اجازه ندهید شدت علاقه ی شما به او، در نظم کاری و زندگی او خللی ایجاد کند. گاهی ممکن است او برای انجام برخی کارها (مثل موضوعات تحصیلی یا مسائل شغلی) نیازمند زمانی باشد تا در تنهایی وظایفش را بهتر انجام دهد. لازم است وقت های ملاقات به ویژه زمان و دفعات آن با مشورت او و خانواده اش تعیین شود. رعایت این مسأله دارای فوایدی است:

الف. نظم یک نیاز اساسی روانی و باعث پیش بینی پذیری[ predictable.] است. امری که قابل پیش بینی نیست، اضطراب و دلهره ایجاد می کند. به دلیل تازگی آشنایی و دیدارها، نظام مند شدن این ملاقات ها به آرامش دختر و پسر و رابطه ی آن ها کمک می کند.

ب. از آن جا که خانواده ی عروس از زمان حضور داماد در خانه ی خود، آگاه هستند به راحتی می توانند مقدمات لازم برای پذیرایی و استقبال از او را فراهم کنند. در این صورت، داماد نیز احساس می کند که مورد احترام قرار گرفته است و خانواده ی دختر نیز به خاطر سرزده آمدن داماد، دچار نگرانی و ناراحتی نمی شود.

ج. دختر برای دیدار نامزد خود، آمادگی بیشتری دارد و خود را آماده می کند؛ بدین ترتیب برای نامزد خود جذابیت بیشتری خواهد داشت و این باعث رضایتمندی آن ها از ملاقات با یکدیگر می شود.

د. ملاقات های مبتنی بر توافق، تمرین های اولیه و زمینه ساز توافق های دیگر در سایر مسال زندگی آینده ی آن ها خواهد بود؛ زیرا مشورت کردن با یکدیگر و به توافق رسیدن، عامل مهمی در موفقیت زندگی مشترک است.

ملاحظه: همسران جوان، روز و ساعت ملاقات ها را طوری ثابت نگه دارند که بیانگر یک برنامه ی منسجم و مشخص باشد یا قبل از حضور در خانه ی نامزد، با یک تماس تلفنی آن ها را از آمدن خود مطلع سازند. خوب است، جویا شوند که آیا آمادگی لازم را برای پذیرفتن عروس یا داماد دارند یا نه. نامزدها، از بیان کلامی یا غیرکلامی (مهم تر) آن ها خواهند فهمید که زمینه ی حضور فراهم است یا خیر.

5. اطلاع رسانی درباره ی لغو یا تأخیر ملاقات

در صورتی که مجبور به لغو قرار ملاقات شدند، حتماً به آن ها خبر دهند و اگر هم با تأخیر به منزل نامزدشان رسیدند، دلیل تأخیر و ناراحتی خود از آن را بیان کنند. این باعث می شود که نامزد احساس نکند مسائلی مهم تر از او هم وجود دارد و همسرش نسبت به قرار با او بی توجه است. بدین ترتیب او نگران تعهد و قرارهای نامزدش درباره ی زندگی مشترک آینده نیز نخواهد شد.

6. هدیه

تهیه ی هدیه ای مناسب برای نامزد نیز کار دیگری است که بهتر است به آن توجه شود؛ البته مراد از تهیه ی هدیه الزاماً خریدن چیزی گران بها و پُر زَرق و برق نیست. یک شاخه گل نیز می تواند احساس خوبی در نامزد ایجاد کند که حاکی از عشق و محبت است. پس هدیه ای مناسب در حد توان خود و سلیقه ی او تهیه کند. از گفتن یا نوشتن جملات زیبا بر روی هدیه دریغ نکند؛ جملاتی مانند: «عزیزم؛ بی نهایت دوستت دارم»، «تقدیم با عشق»، «تقدیم با گرم ترین محبت ها»، «تقدیم به بهترینم»، «تقدیم به زیباترین گل زندگیم» و «تو مهم ترین و بهترین انتخاب زندگی ام هستی» یا جملاتی مانند «تمام مدت به فکر تو بوده ام» و «دلم می خواست هر چه زودتر تو را ببینم».

هدیه، محبت را در دل نامزد بیشتر خواهد کرد. متقابلاً نامزد نیز با کلامی زیبا و دلنشین از هدیه ی او تشکر کرده و علاقه خود را به او ابراز می کند. همسران جوان مراقب باشند از آن جا که هدیه، با عشق و علاقه تهیه شده است؛ مبادا ارزش حقیقی آن، به واسطه ی هزینه کم یا کوچکی اش نادیده گرفته شود.

7. حمایت خانواده ها از رابطه

همسران جوان تلاش کنند تا خانواده ی ایشان، در حد توان خود، وسایل لازم برای یک پذیرایی گرم و صمیمی از عروس یا داماد را فراهم سازند. با اشتیاق و رویی خوش، از نامزد فرزند خود استقبال کنند و در صورت امکان، اتاقی را به ملاقات خصوصی آن ها اختصاص دهند. استقبال گرم دختر و پسر از نامزدشان در هنگام ورود به منزل و بدرقه ی او در پایان ملاقات، یکی از عوامل پایداری و استحکام روابط در این دوران است.

8. مراقب باشند

اقتضای تربیت اخلاقی این است که اگر خانواده ها، فرزند دیگری در سن درک مسائل ازدواج دارند، قرار همسران جوان را طوری تنظیم کنند که احتمال حضور آن فرزند در منزل کم تر باشد.

9. تدبیر مالی

شوهران جوان توجه داشته باشند اگر قرار است با نامزد خود به گردش بروند، حتماً به اندازه ی کافی پول بردارند. مهمان کردن به آب میوه، قهوه، بستنی و… یا وعده ی غذایی، توجه آن ها را نشان می دهد. این چیز خوبی نیست که در دوران عقد، انتظار هزینه کردن و تأمین مخارج گردش را از ناحیه ی خانم داشته باشند. البته از بی هدف خرج کردن و ولخرجی نیز باید پرهیز نمود.[ یکی از ویژگی های شخصیتی که کمتر می توان آن را تغییر داد و در مشاوره ی پیش از ازدواج، وجود آن را دلیلی منطقی برای تردید در ادامه ی رابطه می دانیم، «خساست» است که در موقعیت ملاقات بیرون از منزل یا سفر کوتاه، خود را نشان می دهد. حتی گاهی به دختر توصیه می کنیم که قرار ملاقات های بیرون از منزل را طوری بگذارد که به یک وعده ی غذایی نزدیک باشد و بدین ترتیب، میل به خرج را در پسر بسنجد. ولخرجی افراطی نیز، آسیب زاست اما نه به اندازه ی خساست؛ چون ممکن است با افزایش تجربیات زندگی مشترک و تعدیل گری همسر، این ویژگی به تعادل نزدیک شود.]

10. تعامل کلامی

گفت و گو، نشانه پویایی رابطه است. همسران جوان سعی کنند در این دیدارها با یکدیگر گفت و گو داشته باشند؛ زیرا صحبت نکردن با یکدیگر موجب سردی روابط می گردد. ضمن این که با انجام این گفت و گوها می توانند از یکدیگر شناخت بیشتری پیدا کنند و با روحیات و خصوصیات رفتاری یکدیگر آشنا شوند. در این ملاقات ها، ابتدا با گفتاری محبت آمیز، نرم و صمیمانه که حاکی از اشتیاق نسبت به یکدیگر است با هم احوال پُرسی کرده و بعد شروع به گفت و گو کنند.

11. تمجید

از نامزد خود تعریف کنند؛ از نوع رفتار او، وضعیت ظاهری و عطری که استفاده کرده است. مراقب تغییرات آرایشی و پوششی او باشند و آن ها را با یک هیجان مثبت بیان کنند تا او بداند دیده می شود. حتی تغییرات چیدمان اتاقش را نیز بازگو کنند. این ها از جمله عواملی است که بر جذابیت ملاقات ها می افزاید و موجب افزایش دلبستگی می شود.

12. حفظ نشاط ظاهری

حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند:

«شادی مؤمن در رخسار او و اندوهش در دل است»[ «اَلمُؤمِنُ بُشرُهُ فی وَجِهِهِ وَحُزنُهُ فی قَلبِهِ»، (کلینی، 1429ق، ج 3، ص 573).].

اگر موضوعی همسران را اندوهگین یا عصبانی کرده، حتی اگر از دست نامزدشان ناراحت اند، مُتبسّم و گشاده رو باشند و از او با کلام و رفتار زیبا استقبال کنند؛ هنگام ملاقات نیز، شادی خود را از وصلت با او ابراز کنند. در اواسط زمان ملاقات، اگر موقعیت و حال نامزد مناسب بود، می توانند ناراحتی یا دلخوری شان را با او درمیان بگذارند. دقت کنند در بیان دلخوری، به بیان احساس اکتفا کنند. مثلاً به جای این که بگویند «چرا جلوی جمع، به من اون حرف رو زدی؟» می توانند بگویند: «مطمئنم نیت بدی نداشتی اما اون حرف منو ناراحت کرد». عذرخواهی یا توجیه او را بپذیرند، حتی اگر موجّه نبود[ نه تنها ببخشید، بلکه از او به خاطر صداقت و شجاعتش تشکر کنید تا احساس غروری که برای عذرخواهی زیر پا گذاشت، به او برگردانید. این مصداق «فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ: ببخشید، بخشودنی زیبا» (حجر، آیه 85) است. ].

لازم است همسران جوان فرصت اشتباه کردن را به یکدیگر بدهند و بی دلیل انرژی خود را در مواردی که نمی توانند طرف مقابل را قانع کنند هدر ندهند. اگر دیدند سیر گفت و گو به سمت بگومگو و مجادله پیش می رود، سعی کنند به آن پایان دهند؛ چون احتمالاً در ادامه، بر دلخوری ها افزوده خواهد شد.

13. آداب معاشرت[ etiquette of social intercourse.]

سخنان زیبا بگویند و زیبا سخن بگویند. مؤدبانه غذا بخورند. رفتارهای زننده (مانند تمیز کردن دندان ها با انگشت و دست در بینی کردن) نداشته باشند. کیفیت رفتارهای فردی و اجتماعی شان را ارتقاء دهند. این ها نقش مهمی در جذب یا دفع عاطفی نامزدها نسبت به یکدیگر دارد.

14. خودشان باشند

صمیمیت یعنی «من همینم که نشان می دهم، بدون نقاب، بدون این که بخواهم در مورد خودم یا تو، چیزی را اثبات یا انکار کنم». اگر چنین صمیمیتی ندارند، از تأمل درونی یا روان شناس کمک بگیرند. عروس خانم، حد مناسبی از طنّازی و عشوه گری های خاص زنانه را به هنگام ملاقات با همسرش فراموش نکند و آقا داماد هم نه زنانه برخورد کند و نه ادای اقتدار افراطی مردانه را درآورد.

15. بهتر است تعداد و طول دیدارها نیز آن قدر زیاد نباشد که بعد از مدتی برای یکدیگر عادی شوند. کمی قبل از این که هیجان ملاقات، اُفت کند به آن پایان دهند؛ طوری که همیشه تشنه ی دیدار یکدیگر باشند. قوانین و مقررات خانواده ها هم در این زمینه، مؤثر است. البته فاصله ملاقات ها آن قدر زیاد نشود که غبار اندوه، فضای رابطه ی عاطفی را دربرگیرد.

16. سالگرد خواستگاری، عقد، تولد همسر و مناسبت های مهم را به یاد داشته باشند. گاهی کلیدهای کوچک، قفل های بزرگی را می گشاید.

17. خوب است هنگام ملاقات ها، برای رفتن به خلوت با یکدیگر عجله نکنند و مدتی را نزد سایر اعضای خانواده نامزد به گپ و گفت بنشینند. این باعث می شود فردی مؤدب و باوقار به نظر برسند. بازخوردی که این رفتار در خانواده ی نامزد ایجاد خواهد کرد، رابطه ی عاطفی با نامزد و خانواده ی او را تقویت خواهد نمود.

18. خوب است ملاقات ها را یادگاری، نگهدارند. یکی از راهکارهای آن، خاطره نویسی است؛ خاطره ی دیدارها، سفرها و اتفاقاتی که افتاده، می تواند هم نامزدها را بر رابطه متمرکز کند و ارزیابی بهتر و واقع بینانه تری ارائه نماید تا از این مسیر، کاستی ها را جبران و پیشگیری و نکات مثبت را تقویت کنند و هم در آینده ی زندگی زناشویی برای شان مفید باشد. مرور خاطرات شیرین نامزدی، یکی از راهکارهای تقویت رابطه ی همسران و تازه نگه داشتن عشق آن ها در زندگی مستقل و مشترک است، راهکاری که گاهی زمینه ی حل برخی از تعارض ها را فراهم آورده و تاب آوری همسران را افزایش خواهد داد.

راهکار دیگری که به نوعی ثبت خاطره است، فیلمبرداری و عکس برداری است که کارکردی شبیه خاطره نویسی، بلکه قوی تر از آن خواهد داشت.

یادگاری

کسی باش که عمری با تو بودن، یک لحظه، و لحظه ای بی تو بودن، یک عمر باشد.