«قاصعه» نام خطبه ای در نهج البلاغه است که با توجه به شماره گذاری های متفاوت، در نسخه مرحوم فیض الاسلام شماره 234 می باشد.
«قاصعه» از واژه «قصع» است که در کتب لغت شناسی به معنای فرودادن آب، برطرف کردن عطش، کشتن، خرُدکردن، نشخوارکردن شتر، کوچک شمردن و خوارکردن آمده است.(1)
شارحان و ترجمه کنندگان نهج البلاغه، دلایلی را برای نامگذاری این خطبه، به «قاصعه» بیان کردند که عبارتند از:
– برگرفته از معانی لغوی آن است، از جمله این که حضرت علی (علیه السلام) این سخنان را سوار بر شترش که در حال نشخوار کردن بوده، ایراد کرده است.(2)
– براساس نقلی پیامبر اکرم نیز سوار بر مرکب ، در حالیکه آن مرکب نشخوار می‌کرد، خطبه‌ای خواندند.(3)
– قصع در مورد نشخوار شتر بکار می‌رود و با توجه به اینکه شتر هنگام نشخوار کردن غذا را از درون به دهان می‌آورد و می‌جود و دوباره فرومی برد، این خطبه نیز به جهت اینکه از آغاز تا پایان، پندها و نهی هایش تکرار می‌شود قاصعه نامیده شده است.
– قصع به معنای کشتن و خُرد کردن باشد بدین معناست که گویا خطبه قاصعه، قاتل و خُردکننده ابلیس است.
– در این خطبه گویا متکبران را تحقیر می‌کند هرچند مسلمان باشند.
پاورقی:
(1) کتاب العین، الصحاح، تاج اللغة، و صحاح العربیه.
(2) علی بن محمد ماوردی، اعلام النبوة، چاپ محمد معتصم باللّه بغدادی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(3) احمدبن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۴، ص۱۸۷، بیروت، دارصادر.