اسرار مغز به راحتی حل نمی‌شود. این همان چیزی است که بسیاری از تولیدکنندگان دستگاه‌های واقعیت مجازی و ارائه دهندگان خدمات پزشکی آن را به کمک واقعیت مجازی (VR) در معرض آزمایش برای سالمندان قرار می‌دهند.

واقعیت مجازی یا Virtual Reality یک فن‌آوری‌ است که با کمک نرم‌افزار‌، تصاویر، صداها و در برخی موارد سایر حواس پنج‌گانه را از طریق سخت‌افزار به کاربر منتقل می‌کند. به این ترتیب، کاربر حس حضور در مکانی را تجربه می‌کند که در واقعیت در آن‌جا حضور ندارد.

یکی از مسائلی که در رابطه با سالمندان به صورت بالقوه وجود دارد این است که برخی از آن‌ها دارای اختلالات شناختی و فیزیکی هستند که به شدت تحت فشار بوده تا خود را بیان کنند و بر جهان خارج تمرکز داشته‌باشند.

واقعیت مجازی به تازگی در Senior Living Maple wood در بریتانیا و در میان افراد مبتلا به زوال عقل مورد آزمایش قرار گرفت. با هدست های Rend ever توسعه یافته ، بیماران با کمک تصاویر به یک دنیای مجازی آفریقایی یا سایر سفرها برده می‌شوند.

بریان گیزر، معاون مدیر کل نوآوری بالینی و سلامت جمعیت در این رابطه بیان می‌دارد که واقعیت مجازی دارای اثر بسیار آرام بخش بود. وی افزود که واقعیت مجازی در درمان‌های کمک می کند که افکار دلخواه را فراموش کنند و اضطراب و تحریک آنها را کاهش دهد.

در مطالعه Rend ever مقایسه واقعیت مجازی با تماشای تلویزیون انجام گرفت و نتیجه آن به سلامت جسمی و اجتماعی منجر شد. این شرکت قادر به درمان بیماری حرکتی بود که از طریق واقعیت مجازی ممکن بود.

با این حال، محققان معتقدند تحقیقات بیشتری باید انجام شود تا تکنولوژی را کامل کند و درک کند که چگونه واقعیت مجازی(VR )مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. از طرفی هم برخی از متخصصان در مورد تاثیر واقعیت مجازی در مغز، به ویژه در یادگیری و حافظه، نگران هستند.1

دستاوردهای این پژوهش چه بوده است؟

برای انجام پژوهش مذکور، کارگاهی با حضور بیماران و متخصصان بالینی برگزار شد تا در آن نسبت به انتخاب محیطی آرام برای انجام تحقیق تصمیم گیری شود. هر شرکت‌کننده از یک هدست واقعیت مجازی برای بررسی پنج مکان مجازی استفاده می‌کرد. این مکان‌های مجازی شامل حومه شهر، ساحلی شنی، ساحلی صخره‌ای، جنگل و کلیسای جامع بودند. انتخاب مکان آرامش‌بخش به سلیقه هر بیمار و شرکت‌کننده در این کارگاه واگذار شده بود.

در مدت ۱۵ دقیقه، واکنش بیماران و پرستاران‌ آنها نسبت به قرار گرفتن در محیط‌های مجازی بررسی شد. در این مدت، بیماران می‌توانستند در فضاهای مختلف مجازی گردش داشته باشند. برخی از آنها ترجیح می‌دادند که در یک مکان منتخب باقی بمانند و برخی دیگر میل به امتحان کردن حضور خود در نقاط پیشنهادی مختلف داشتند.

تیم تحقیقاتی متوجه شدند که این فناوری یعنی فناوری واقعیت مجازی به بیماران کمک می‌کند تا خاطرات گذشته‌شان را به یاد بیاورند. هدست واقعیت مجازی به عنوان محرکی عمل می‌کند که باعث یادآوری گذشته در مغز بیماران می‌شود. به کمک این فناوری، پرستاران بیماران هم به اطلاعات بیشتری درباره زندگی گذشته آنها دست پیدا می‌کنند و در نتیجه، امکان بهبود روابط و تعاملات میان‌شان افزایش پیدا می‌کند.

اثرات استفاده از هدست واقعیت مجازی روی بیماران چیست؟

در تحقیقایت دکتر آنگ، بیمارانی که از هدست واقعیت مجازی استفاده کرده بودند به خاطراتی از گذشته خود دسترسی می‌یافتند. مثلا یکی از آنها به کمک تجربه‌ای که با دیدن مناظر مختلف در هدست به دست آورده بود، تصویری از یک ساحل را نقاشی کرده بود. این تغییر مثبت خلق‌وخوی فرد نشان داد که هدست و واقعیت مجازی می‌توانند روی بهبود بیماران اثرگذار باشند و به آنها در توسعه و تقویت فرایند خلاق بودن، کمک کنند.

واضح است که استفاده از فناوری واقعیت مجازی می‌تواند به بهبود بیماران دچار زوال عقل کمک کند و به یاری خانواده‌ها و پرستاران‌شان بیاید. این فناوری، مزایای زیادی به همراه دارد و می‌تواند باعث افزایش کیفیت زندگی فرد مبتلا به مشکلات زوال عقل شود.

براساس پژوهش‌ها، مشخص شده است که استفاده از هدست واقعیت مجازی می‌تواند باعث بهبود افسردگی، کاهش استرس و خشم درونی افراد مبتلا به زوال عقل شود. دکتر آنگ، این فناوری را برای افرادی که در خانه سالمندان و مراکز نگهداری شبانه‌روزی به سر می‌برند نیز امتحان کرده و معتقد است با انجام پژوهش‌های بیشتر در زمینه عناصر فضای این فناوری، واقعیت مجازی می‌تواند به اثرگذاری بیشتر این ابزار در درمان بیماری‌های مغزی کمک کند و کاربرد دقیق‌تر آن را مشخص نماید.

با توسعه فناوری‌های مرتبط با واقعیت مجازی، امکان اینکه مهندسان و طراحان بتوانند هدست‌ها واقعیت مجازی را برای هر فرد، شخصی‌سازی کنند بسیار بیشتر خواهد بود. از طریق شخصی‌سازی کردن این فناوری، بیمار می‌تواند، محیطی را که قرار است در دنیای مجازی و با کمک هدست به آن وارد شود به کنترل خود دربیاورد. در نتیجه، فرد انتخاب می‌کند که در محیط مجازی خانه یا هر مکان دیگری قرار بگیرد که بیشتر به آن علاقه دارد.2

استفاده از فناوری واقعیت مجازی چگونه است؟

به اعتقاد دکتر آنگ، هزینه‌ برای خرید و دست‌یابی به هدست‌های واقعیت مجازی برای کاربران مقرون به صرفه خواهد بود. در نتیجه با تولید انبوه این وسایل، هربیمار می‌تواند هدست خود را خریداری و در منزل از آن استفاده کند. ضمن اینکه نباید فکر کرد که افراد مسن در استفاده از فناوری‌ها تعلل می‌کنند و ناتوان هستند.

فناوری‌ها می‌توانند کاربردوست باشند و برای رفع مشکلات و نیازهای همه از جمله افراد مسن نقش مهمی را ایفا کنند. تیم دکتر آنگ به طور مشخص درباره حافظه و اثرات واقعیت مجازی روی حافظه تحقیق نکرده‌اند. تمرکز این گروه بیشتر روی لذت و رفاه حال بیماران به کمک استفاده از فناوری واقعیت مجازی بوده است.

در واقع، به کمک هدست‌های واقعیت مجازی، بیماران می‌توانند چیزهایی را تجربه کنند که در خارج از محیط بیمارستان یا منزل و مراکز نگهداری به وقوع می‌پیوندد و به خاطر شرایطی که دارند، امکان تجربه کردن آنها را ندارند. از آنجا که این پژوهش، نخستین پژوهشی بود که روی بیماران دچار زوال عقل انجام می‌شد، تیم تحقیقاتی باید مراقب عوارض و خطرات احتمالی استفاده طولانی‌مدت از هدست‌ها روی بیماران می‌بود.

حتی در این تحقیقات کوتاه‌مدت هم نتایج مطلوب استفاده از هدست واقعیت مجازی برای بیماران مشاهده می‌شد. این نتایج مطلوب باعث ایجاد دلگرمی برای تیم پژوهشی دکتر آنگ بود. اثرات مثبت استفاده از هدست واقعیت مجازی روی خلق و خو و رفاه عمومی حال بیماران می‌تواند به آنها زندگی جدیدی هدیه کند. زندگی جدیدی که مدت‌هاست به واسطه بیماری، آن را تجربه نکرده‌اند.

آیا پژوهش‌های بیشتری درباره هدست واقعیت مجازی نیاز است؟

به نظر می‌رسد که هنوز به پژوهش‌های بیشتری درباره کاربرد هدست واقعیت مجازی در درمان بیماران مبتلا به زوال عقل نیاز است. لورا اپِل(Lora Appel)، دانشجوی فوق دکتری در دانشگاه اوپن‌لب (OpenLab) کاناداست. او می‌گوید که شواهد مثبت استفاده از این فناوری برای بیماران دچار به زوال عقل هنوز به طور دقیق مشخص نشده و در حد حرف و حدیث باقی مانده است.

در واقع، هیچ تحقیق سیستماتیکی درباره اثرات مثبت هدست‌های واقعیت مجازی هنوز منتشر نشده است. در نتیجه، به طور واضح نمی‌توان درباره اثرگذاری آن در بهبود بیماری‌های زوال عقل صحبت کرد. به گفته دکتر لورا اپل که به عنوان عضوی در انجام پژوهش‌های بالینی در این حوزه مشغول به فعالیت است، نگاه جامعه پزشکی به استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی خوش‌بینانه است اما هنوز پژوهش‌ها در این زمینه نیاز به بررسی بیشتر دارد.

او در پروژه‌ای تحقیقاتی مشغول به فعالیت است. در این پروژه، به اثرگذاری استفاده از واقعیت مجازی در بهبود شاخص‌هایی مانند زخم بستر، استفاده مناسب‌تر از وسایل مراقبتی و محدودکننده‌ برای حفاظت از بیماران مبتلا به زوال عقل (وسایلی که مانع از آسیب رسیدن به آنها می‌شود مثلا کمربندی که بیمار را برای راه نرفتن در طول شب به تخت می‌بندد)، علائم حیاتی، بستری شدن در بیمارستان، حفظ سلامت جسمی مثلا زمین خوردن و… پرداخته می‌شود.

چه پژوهش‌های دیگری در زمینه واقعیت مجازی انجام شده است؟

مری مک‌کِیب (Maree McCabe)، مدیر مرکز بیماری‌های زوال عقل در استرالیا، مقاله‌ای منتشر کرده و از نتایج کاربرد واقعیت مجازی برای بهبود بیماران مبتلا به زوال عقل در آن نوشته است. در این پژوهش‌ها مشخص شده که استفاده از این فناوری برای بیمارانی که در مراحل ابتدایی زوال عقل هستند به بررسی و تحقیقات بیشتری نیاز دارد. در هر حال، شواهد حاکی از آن است که واقعیت مجازی می‌تواند اثرات مثبتی در روند درمان به وجود بیاورد.

تاکنون، تحقیقاتی که انجام شده، معطوف به اثرات مثبت واقعیت مجازی در بهبود کیفیت زندگی بیماران بوده است و درباره تقویت حافظه، نتیجه‌گیری و اقدامی صورت نگرفته است. رفاه حال عمومی بیماران به کمک استفاده از واقعیت مجازی از آن رو به وجود می‌آید که به واسطه این فناوری می‌توانند به تجربه‌هایی دست پیدا کنند که بیماری مانع از دست‌یابی به آنها شده است. به عبارت دیگر، واقعیت مجازی به آنها کمک می‌کند تا خاطرات و تجربه‌های گذشته را به یاد بیاورند و روابط بهتری با دیگران برقرار کنند.

تجربه استفاده از هدست واقعیت مجازی چگونه خواهد بود؟

متخصصان معتقدند که فعلا استفاده از این فناوری در کوتاه‌مدت برای بیماران مفید خواهد بود. البته باید دقت کرد که برنامه‌های مختلف و اپلیکیشن‌هایی که در این زمینه به تولید رسیده‌اند مانند لوک‌بک(look back)، ایمرسی‌کِر(immersi care)، رِندِوِر(rendever) و… هنوز به طور کامل به تأیید نرسیده‌اند. در نتیجه، استفاده از آنها برای بیماران باید با احتیاط و به طور محدود انجام شود. در غیر این صورت، امکان اذیت شدن بیمار وجود خواهد داشت. برای دیدن نتایج و اثرگذاری استفاده از واقعیت مجازی در بیماران مبتلا به زوال عقل نیاز به انجام تحقیقات بیشتر و تداوم این پژوهش‌ها وجود دارد.3

پی نوشت:
1.www.fa.simedix.co
2.www.jadvalyab.ir
3.www.chetor.com