۱۳۹۶/۰۴/۲۲
–
۲۰۷۰ بازدید
چگونه دل های دیگران را جذب کنیم و دوستی های پایدار داشته باشیم
باسلام واحترام حضورپرسشگرگرامی؛
چون انسان فطرتا موجودی اجتماعی است، داشتن روابط اجتماعی – به ویژه شکل دوستی آن – یک ضرورت بی تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانی وی را به داشتن چنین ارتباطی رهنمون می گردد و توصیه های دینی نیز ما را به این عمل ترغیب می کند. آنگونه که علی بن ابیطالب ( علیه السلام ) می فرمایند: «فقد الاحبه غربه ; انسان بی دوست غریب است» (نهج البلاغه فیض الاسلام , حکمت 26).
درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد – نهال دشمنی برکن که رنج بی شمار آرد
دوست ورفیق در شکل گیری شخصیت افراد نقش بسیار مهمی دارد؛ زیرا حالات و اقوال و افعال انسان به سرعت تحت تاثیر همنشین قرار می گیرد. فراوانند کسانی که بخاطر داشتن دوستان نا اهل و کم خرد دچار خسارتهای جبران ناپذیر شده اند و بالعکس, چه انسانهایی که در اثر همنشینی با دوستان پاک و صادق و دانا از انحراف و فساد نجات یافته اند.
دوست خوب می تواند هم در دنیا و هم در آخرت یار و مددکار انسان باشد؛ چنانکه اهل جهنم از نبود آن در قیامت رنج می برند و می گویند : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( سوره شعراء / 100 و 101 ) امام صادق ( علی السلام ) می فرمایند : منزلت دوست چندان والاست که حتی دوزخیان نیز پیش از خویشاوند دلسوز و مهربان, از او کمک می طلبند و او را صدا می زنند. خداوند از زبان دوزخیان می گوید : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( ما را شفیعانی نیست و نه دوستی مهربان )
پس به خاطر نقش مهمی که یک دوست در سرنوشت انسان دارد و موجبات سعادت یا شقاوت انسان را فراهم می کند باید در انتخاب آن کمال دقت نظر را به خرج داد.
پیامبر اکرم ( صلی الله علیه واله ) در اهمیت گزینش دوست خوب می فرمایند : الرجل علی دین خلیله , فلینظر احدکم من یخالل انسان به دین دوستش است ؛ پس هر یک از شما بنگرد که با چه کسی دوستی می کند. ( دوستی در قرآن و حدیث , محمد ری شهری , ص 163 )
پرسشگر محترم بعد از این مقدمه ی کوتاه در رابطه با اهمیت دوست و دوستی به ویژگی های دوست خوب می پردازیم.
یک دوست خوب باید از ویژگیهای اخلاقی و رفتاری و فکری خاصی برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستی نمودن باشد. و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مکاتبه است و لذا ما فقط به برخی از ویژگیهای یک دوست خوب اشاره می کنیم.
البته از این نکته نباید غافل شد که آنچه به عنوان ویژگیهای دوست خوب مطرح است, مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش دارای نواقصی نیز هستند کما اینکه خود ما وقتی به کارنامه زندگی خود نگاهی می افکنیم آن را بی نقص و عیب نمی بینیم. بنابر این به طور نسبی دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلی زندگی او نیز به سمت و سوی این ویژگیها و جنبه های مثبت باشد.
مهمترین راههای شناخت دوست عبارت است از:
1- در هنگام گرفتاری و نیاز
بهترین زمان ارزیابی دوست خوب, هنگام مشکلات و گرفتاریهاست. در این چنین مواقعی دوستان حقیقی و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص می شوند. امام علی علیه اسلام در حکمت 208 می فرمایند : در کشاکش روزگار افراد با ارزش و دوستان خوب شناخته می شوند.
2- در هنگام خشم و ناراحتی
امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : اگر کسی سه مرتبه بر تو خشم گرفت – یعنی تو موجبات عصبانیت و ناراحتی او را فراهم کردی و او خشمگین شد – اما سخن زشتی نگفت, او شایسته ی رفاقت است. ( امالی شیخ صدوق, ص 532, ح 7 )
3- از دست رفتن قدرت
برخی از افراد به نام دوستی و به طمع پست و مقام و مال شخص, گرد او را می گیرند. امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن, شناخته می شود. ( میزان الحکمة / ح 10323 )
4- هنگام سفر
یکی از بهترین راههای شناخت افراد, سفر کردن با آنها است. در سفر بسیاری از رفتارهای ناپیدای انسان, آشکار میشود. فراز و نشیبهای سفر, عکس العملهای درست یا نادرست انسان را در برابر مشکلات, نمایان می کند و از طرفی ارتباط شبانه روزی که در سفر ایجاد می شود, بهترین زمان برای شناخت اخلاق و روحیات دوست است. امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : هیچ کس را به دوستی مشناس, مگر آنکه در سه چیز او را بیازمایی : او را به خشم آوری و ببینی که آیا این خشم او را از حق به باطل می کشاند؛ در درهم و درینار و در سفر با او.
پس از این توضیح به ذکر ویژگیهای دوستان شایسته می پردازیم :
1- داشتن ایمان و پرهیز کاری
دوست خوب باید در همه ی امور, خدا و رضایت خدا را مد نظر داشته باشد. رسول خدا ( صلی الله علیه و اله ) می فرمایند : خیر اخوانک من اعانک علی طاعة الله و صدک عن معاصیه و امرک برضاه بهترین برادرانت کسی است که تو را به پیروی از خدا یاری کند, از نافرمانی او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد.
2- مؤدب بودن به آداب اجتماعی و متخلق بودن به اخلاق نیک و پسندیده
رفتار و کردار همنشین در انسان , تاثیری فوق العاده و اجتناب ناپذیر می گذارد ؛ چرا که یک قانون را در ارتباطات با دوستی نباید فراموش کرد : انسان همرنگ دوست خود می شود.
3- داشتن آگاهی و بینش صحیح در همه ی امور, بویژه در امور سیاسی
آگاهی و بینش چراغ راه و جهت دهنده حرکت است و چه زیباست که دو همراه در مسیر زندگی از پرتو فیض وجود یکدیگر بهرمند شده و پا بپای یکدیگر گام بردارند و در این مسیر خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بیمه سازند. گرایش سیاسی و اجتماعی افراد در انتخاب آنها به عنوان یک دوست نقش مهمی را ایفا می کند.
امام زمان ( علیه السلام ) جهت گیری سیاسی و اجتماعی و رفتاری یک مومن را با این حدیث مشخص فرموده اند : فاما الحوادث الواقعة فارجعوا الی رواة حدیثنا فانهم حجتی علیکم و انا حجةالله در هنگام بروز مشکلات به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ همانا آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم.
همانطورکه شما دوست عزیز می دانید راویان احادیث در دوران غیبت, فقهاء جامع الشرائط و در راس آنها ولایت فقیه است. بنابر این انسان معتقد و مومن در هیچ مساله ای از احکام دین و مشکلات روزمره به بن بست برخورد نمی کند. بعنوان مثال وقتی مقام معظم رهبری در انتخابات اخیر دستور به اطاعت از قانون و پرهیز از درگیری و ریختن در خیابانها را می دهند, پیرو حقیقی امام زمان ( علیه السلام ) از دستور رهبری اطاعت کرده , با این کار موجبات سعادت خویش را فراهم می کند و از هر کس که در خلاف جهت اطاعت از رهبری گام بردارد, دوری می کند.
در انتخاب دوست نیز باید دید چه کسی از این ویژگی برخوردار است؟ و چه کسی در زمان غیبت تابع فقیه جامع الشرائط است؟ با برگزیدن کسی که چنین ویژگی را دارد موجبات رشد و تعالی و پیشرفت خود را فراهم کند.
4- یار و مددکار بودن در هر زمان
امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : لا یکون الصدیق صدیقا حتی یحفظ اخاه فی ثلاث : فی نکبته و غیبته و وفاته دوست, دوست نیست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جایگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتاری, آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ. ( نهج البلاغه, حکمت 134 )
5- دانش دوستی و داشتن روحیه ی پژوهش
استفاده ی بهینه از وقت و عمر, برای کسب علم و دانش – آنهم در سنین جوانی – سرنوشت انسان را رقم می زند؛ در نتیجه داشتن دوستی که دارای چنین ویژگی باشد نیز می تواند مشوق خوبی برای انسان باشد.
6- اهل دنیا نبودن
همانطور که در حدیث شریف آمده است : حب الدنیا راس کل خطیئه ( دوستی دنیا منشا همه ی گناهان است ) بر ما لازم است که از دنیا پرستی و کسانی که چنین ویژگی دارند اجتناب کنیم.
7- آینه یکدیگر بودن و عیب یکدیگر را دوستانه متذکر شدن
امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : دوست راستین کسی است که نیک خواهانه عیب تو را به تو بگوید, در نبودنت حافظ آبروی تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.
8- اهل عفو و گذشت بودن
امام حسن عسگری ( علیه السلام ) می فرمایند : بهترین برادرانت کسی است که خطایت را فراموش کند و از نیکوکاریت در حق خودش یاد کند.
با ذکر یک حدیث از امام صادق ( علیه السلام ) به مهمترین نشانه های دوست خوب اشاره می کنیم : دوستی مرزهایی دارد که هر کس همه یا برخی از آنها را داشته باشد, دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست این که ظاهر و باطنش با تو یکی باشد؛ دوم این که آبروی تو را آبروی خودش داند و عیب و بی آبرویی تو را عیب و بی آبرویی خودش؛ سوم این که مال و منصب, او را نسبت به تو عوض نکند؛ چهارم اینکه هر کمکی از دستش بر می آید از تو دریغ نکند و پنجم, که در بر دارنده ی همه ی این خصلتهاست, این که در هنگام گرفتاریها تو را تنها نگذارد.
دوست عزیز شرائط دوست خوب بیشتر از این است که برشمردیم و همانگونه که گذشت بیان تفصیلی سخن فراتر از حوصله اینگونه مکاتبات است.
در این بخش به ذکر برخی از ویژگیهای دوستان ناشایسته بصورت فهرست می پردازیم :
– فاسق و فاجر و اهل گناه به صورت علنی – اهل غیبت – احمق و نادان – دروغگو – قطع کننده ی ارتباط با اقوام.
عواملی که تعداد دوستان را زیاد می کند:
1- بخشندگی و سخاوت
2- صبر و بردباری
3- عطوفت و مهربانی
4- گذشت و چشم پوشی از خطاها
5- عدم توقع [ خواه بجا باشد یا نا بجا ]6- خوش خلقی و نرم خویی
7- تواضع و فروتنی
در پایان ذکر چند نکته را ضروری می دانیم:
الف- مهمتر از دوست یابی, از دست ندادن دوست است. این عوامل دوستی را بر هم می زند :
– بی احترامی – شوخی زیاد – فخر فروشی – بحث و جدل – حسادت
ب- سعی کنید اسرار خود را حتی به دوست صمیمی تان هم نگویید.
ج- با کسی دوستی کنید که طالب دوستی شما باشد و از تحمیل کردن دوستی خود بر دیگران اجتناب کنید.
د- برای رشد خود با دوستان بهتر از خود ارتباط داشته باشید و برای رشد دیگران از ارتباط با کسانی که ضعف در ایمان دارند پرهیز نکنید.
موفق ومؤیدباشید.
چون انسان فطرتا موجودی اجتماعی است، داشتن روابط اجتماعی – به ویژه شکل دوستی آن – یک ضرورت بی تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانی وی را به داشتن چنین ارتباطی رهنمون می گردد و توصیه های دینی نیز ما را به این عمل ترغیب می کند. آنگونه که علی بن ابیطالب ( علیه السلام ) می فرمایند: «فقد الاحبه غربه ; انسان بی دوست غریب است» (نهج البلاغه فیض الاسلام , حکمت 26).
درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد – نهال دشمنی برکن که رنج بی شمار آرد
دوست ورفیق در شکل گیری شخصیت افراد نقش بسیار مهمی دارد؛ زیرا حالات و اقوال و افعال انسان به سرعت تحت تاثیر همنشین قرار می گیرد. فراوانند کسانی که بخاطر داشتن دوستان نا اهل و کم خرد دچار خسارتهای جبران ناپذیر شده اند و بالعکس, چه انسانهایی که در اثر همنشینی با دوستان پاک و صادق و دانا از انحراف و فساد نجات یافته اند.
دوست خوب می تواند هم در دنیا و هم در آخرت یار و مددکار انسان باشد؛ چنانکه اهل جهنم از نبود آن در قیامت رنج می برند و می گویند : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( سوره شعراء / 100 و 101 ) امام صادق ( علی السلام ) می فرمایند : منزلت دوست چندان والاست که حتی دوزخیان نیز پیش از خویشاوند دلسوز و مهربان, از او کمک می طلبند و او را صدا می زنند. خداوند از زبان دوزخیان می گوید : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( ما را شفیعانی نیست و نه دوستی مهربان )
پس به خاطر نقش مهمی که یک دوست در سرنوشت انسان دارد و موجبات سعادت یا شقاوت انسان را فراهم می کند باید در انتخاب آن کمال دقت نظر را به خرج داد.
پیامبر اکرم ( صلی الله علیه واله ) در اهمیت گزینش دوست خوب می فرمایند : الرجل علی دین خلیله , فلینظر احدکم من یخالل انسان به دین دوستش است ؛ پس هر یک از شما بنگرد که با چه کسی دوستی می کند. ( دوستی در قرآن و حدیث , محمد ری شهری , ص 163 )
پرسشگر محترم بعد از این مقدمه ی کوتاه در رابطه با اهمیت دوست و دوستی به ویژگی های دوست خوب می پردازیم.
یک دوست خوب باید از ویژگیهای اخلاقی و رفتاری و فکری خاصی برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستی نمودن باشد. و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مکاتبه است و لذا ما فقط به برخی از ویژگیهای یک دوست خوب اشاره می کنیم.
البته از این نکته نباید غافل شد که آنچه به عنوان ویژگیهای دوست خوب مطرح است, مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش دارای نواقصی نیز هستند کما اینکه خود ما وقتی به کارنامه زندگی خود نگاهی می افکنیم آن را بی نقص و عیب نمی بینیم. بنابر این به طور نسبی دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلی زندگی او نیز به سمت و سوی این ویژگیها و جنبه های مثبت باشد.
مهمترین راههای شناخت دوست عبارت است از:
1- در هنگام گرفتاری و نیاز
بهترین زمان ارزیابی دوست خوب, هنگام مشکلات و گرفتاریهاست. در این چنین مواقعی دوستان حقیقی و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص می شوند. امام علی علیه اسلام در حکمت 208 می فرمایند : در کشاکش روزگار افراد با ارزش و دوستان خوب شناخته می شوند.
2- در هنگام خشم و ناراحتی
امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : اگر کسی سه مرتبه بر تو خشم گرفت – یعنی تو موجبات عصبانیت و ناراحتی او را فراهم کردی و او خشمگین شد – اما سخن زشتی نگفت, او شایسته ی رفاقت است. ( امالی شیخ صدوق, ص 532, ح 7 )
3- از دست رفتن قدرت
برخی از افراد به نام دوستی و به طمع پست و مقام و مال شخص, گرد او را می گیرند. امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن, شناخته می شود. ( میزان الحکمة / ح 10323 )
4- هنگام سفر
یکی از بهترین راههای شناخت افراد, سفر کردن با آنها است. در سفر بسیاری از رفتارهای ناپیدای انسان, آشکار میشود. فراز و نشیبهای سفر, عکس العملهای درست یا نادرست انسان را در برابر مشکلات, نمایان می کند و از طرفی ارتباط شبانه روزی که در سفر ایجاد می شود, بهترین زمان برای شناخت اخلاق و روحیات دوست است. امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : هیچ کس را به دوستی مشناس, مگر آنکه در سه چیز او را بیازمایی : او را به خشم آوری و ببینی که آیا این خشم او را از حق به باطل می کشاند؛ در درهم و درینار و در سفر با او.
پس از این توضیح به ذکر ویژگیهای دوستان شایسته می پردازیم :
1- داشتن ایمان و پرهیز کاری
دوست خوب باید در همه ی امور, خدا و رضایت خدا را مد نظر داشته باشد. رسول خدا ( صلی الله علیه و اله ) می فرمایند : خیر اخوانک من اعانک علی طاعة الله و صدک عن معاصیه و امرک برضاه بهترین برادرانت کسی است که تو را به پیروی از خدا یاری کند, از نافرمانی او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد.
2- مؤدب بودن به آداب اجتماعی و متخلق بودن به اخلاق نیک و پسندیده
رفتار و کردار همنشین در انسان , تاثیری فوق العاده و اجتناب ناپذیر می گذارد ؛ چرا که یک قانون را در ارتباطات با دوستی نباید فراموش کرد : انسان همرنگ دوست خود می شود.
3- داشتن آگاهی و بینش صحیح در همه ی امور, بویژه در امور سیاسی
آگاهی و بینش چراغ راه و جهت دهنده حرکت است و چه زیباست که دو همراه در مسیر زندگی از پرتو فیض وجود یکدیگر بهرمند شده و پا بپای یکدیگر گام بردارند و در این مسیر خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بیمه سازند. گرایش سیاسی و اجتماعی افراد در انتخاب آنها به عنوان یک دوست نقش مهمی را ایفا می کند.
امام زمان ( علیه السلام ) جهت گیری سیاسی و اجتماعی و رفتاری یک مومن را با این حدیث مشخص فرموده اند : فاما الحوادث الواقعة فارجعوا الی رواة حدیثنا فانهم حجتی علیکم و انا حجةالله در هنگام بروز مشکلات به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ همانا آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم.
همانطورکه شما دوست عزیز می دانید راویان احادیث در دوران غیبت, فقهاء جامع الشرائط و در راس آنها ولایت فقیه است. بنابر این انسان معتقد و مومن در هیچ مساله ای از احکام دین و مشکلات روزمره به بن بست برخورد نمی کند. بعنوان مثال وقتی مقام معظم رهبری در انتخابات اخیر دستور به اطاعت از قانون و پرهیز از درگیری و ریختن در خیابانها را می دهند, پیرو حقیقی امام زمان ( علیه السلام ) از دستور رهبری اطاعت کرده , با این کار موجبات سعادت خویش را فراهم می کند و از هر کس که در خلاف جهت اطاعت از رهبری گام بردارد, دوری می کند.
در انتخاب دوست نیز باید دید چه کسی از این ویژگی برخوردار است؟ و چه کسی در زمان غیبت تابع فقیه جامع الشرائط است؟ با برگزیدن کسی که چنین ویژگی را دارد موجبات رشد و تعالی و پیشرفت خود را فراهم کند.
4- یار و مددکار بودن در هر زمان
امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : لا یکون الصدیق صدیقا حتی یحفظ اخاه فی ثلاث : فی نکبته و غیبته و وفاته دوست, دوست نیست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جایگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتاری, آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ. ( نهج البلاغه, حکمت 134 )
5- دانش دوستی و داشتن روحیه ی پژوهش
استفاده ی بهینه از وقت و عمر, برای کسب علم و دانش – آنهم در سنین جوانی – سرنوشت انسان را رقم می زند؛ در نتیجه داشتن دوستی که دارای چنین ویژگی باشد نیز می تواند مشوق خوبی برای انسان باشد.
6- اهل دنیا نبودن
همانطور که در حدیث شریف آمده است : حب الدنیا راس کل خطیئه ( دوستی دنیا منشا همه ی گناهان است ) بر ما لازم است که از دنیا پرستی و کسانی که چنین ویژگی دارند اجتناب کنیم.
7- آینه یکدیگر بودن و عیب یکدیگر را دوستانه متذکر شدن
امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : دوست راستین کسی است که نیک خواهانه عیب تو را به تو بگوید, در نبودنت حافظ آبروی تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.
8- اهل عفو و گذشت بودن
امام حسن عسگری ( علیه السلام ) می فرمایند : بهترین برادرانت کسی است که خطایت را فراموش کند و از نیکوکاریت در حق خودش یاد کند.
با ذکر یک حدیث از امام صادق ( علیه السلام ) به مهمترین نشانه های دوست خوب اشاره می کنیم : دوستی مرزهایی دارد که هر کس همه یا برخی از آنها را داشته باشد, دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست این که ظاهر و باطنش با تو یکی باشد؛ دوم این که آبروی تو را آبروی خودش داند و عیب و بی آبرویی تو را عیب و بی آبرویی خودش؛ سوم این که مال و منصب, او را نسبت به تو عوض نکند؛ چهارم اینکه هر کمکی از دستش بر می آید از تو دریغ نکند و پنجم, که در بر دارنده ی همه ی این خصلتهاست, این که در هنگام گرفتاریها تو را تنها نگذارد.
دوست عزیز شرائط دوست خوب بیشتر از این است که برشمردیم و همانگونه که گذشت بیان تفصیلی سخن فراتر از حوصله اینگونه مکاتبات است.
در این بخش به ذکر برخی از ویژگیهای دوستان ناشایسته بصورت فهرست می پردازیم :
– فاسق و فاجر و اهل گناه به صورت علنی – اهل غیبت – احمق و نادان – دروغگو – قطع کننده ی ارتباط با اقوام.
عواملی که تعداد دوستان را زیاد می کند:
1- بخشندگی و سخاوت
2- صبر و بردباری
3- عطوفت و مهربانی
4- گذشت و چشم پوشی از خطاها
5- عدم توقع [ خواه بجا باشد یا نا بجا ]6- خوش خلقی و نرم خویی
7- تواضع و فروتنی
در پایان ذکر چند نکته را ضروری می دانیم:
الف- مهمتر از دوست یابی, از دست ندادن دوست است. این عوامل دوستی را بر هم می زند :
– بی احترامی – شوخی زیاد – فخر فروشی – بحث و جدل – حسادت
ب- سعی کنید اسرار خود را حتی به دوست صمیمی تان هم نگویید.
ج- با کسی دوستی کنید که طالب دوستی شما باشد و از تحمیل کردن دوستی خود بر دیگران اجتناب کنید.
د- برای رشد خود با دوستان بهتر از خود ارتباط داشته باشید و برای رشد دیگران از ارتباط با کسانی که ضعف در ایمان دارند پرهیز نکنید.
موفق ومؤیدباشید.