روایت ناصرالدین شاه از روزه‌خواران

عصراسلام: مجدالدّوله هم ناخوش است، می‌خورد. اکبرخان هم ناخوش بود و می‌خورد. دو روزی هم روزه گرفتند؛ ولی اذیت کرده، ناچار خوردند. باشی برادر اکبرخان هم ناخوش بود، می‌خورد. امین‌الملک، قبل از رمضان ناخوش شده بود و حقیقتاً خیلی ضعیف و لاغر بود، نمی‌توانست روزه بگیرد؛ می‌خورد. میرزا‌حسین‌خان مشرفِ بنّائی هم ناخوش نبود، می‌خورد و راه می‌رفت؛ خودش می‌گفت ناخوشم. صنیع‌الملک معمارباشی ابداً عیبی نداشت و روزه می‌خورد؛ ولی می‌گفتند دُنبل دارد. 

آغابشارت و آغاعبدالله و آغاعلی و مرتضی‌خان و شمع قهوه‌خانه هم روزه می‌خوردند. اعتمادالسّلطنه هم گویا روزه می‌خورد. زین‌دارباشی هم گویا روزه می‌خورد. اقبال‌الدّوله هم به جهت خوردن روزه، به محمّدآباد رفته بود که تماماً را بخورد. معیّرالممالکِ قدیم هم روزه می‌خورد.

ناصرالملک هم روزه نبود. حاجب‌الدّوله و کالسکه‌چی‌باشی هم روزه می‌خوردند، اغلب هم مشکوک بودند. امین‌اقدس هم که ناخوش بود و روزه نبود. عایشه خانم می‌خورد. بدرالدّوله هم روزه نبود. گلین‌خانم هم روزه نمی‌گرفت. زاغی هم روزه نبود. امین‌السّلطان هم به واسطۀ دردِ چشم که ناخوش شد، ده دوازده روزه خورد. میرزامحمودخانِ وزیر مختار هم، چون مسافر بود و قصد اقامه نکرده بود، روزه می‌خورد. حکیم‌الممالک چون می‌خواست به گلپایگان برود، روزه نبود. امین‌لشکر هم چون از گلپایگان معزول شده بود، روزه نبود. 

ایلخانی ریش‌سفید که هیچ وقت روزه نبوده است. میرزاسیدعبدالله برادر میرزاعیسی هم با خود میرزا عیسی روزه نبودند. [اواخر] رمضان سال ۱۳۰۸ قمری= اواسط اردیبهشت سال ۱۲۷۰ شمسی

منبع: روزنامۀ خاطرات ناصرالدّین شاه قاجار از ربیع الاول ۱۳۰۸ تا ربیع الثانی ۱۳۰۹ ق، به کوشش مجید عبدامین و نسرین خلیلی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۷، ص ۱۹۹-۲۰۰