پاسخ: در این باره نخست به شرایط سفر برای روزه دارد اشاره می شود.وسپس در با ره دلایل خوردن روزه در سفر توضیح داده می شود: 1-«مسافت شرعی» و «حد ترخص» دو عنوان فقهی هستند که احکام خاص خود را دارند. مانند این که اگر روزه داری به قصد رسیدن یا عبور از مسافت شرعی یعنی 22/5 کیلومتر یا بیشتر ، از حد ترخص که گذشت حکم روزه از او برداشته شده و روزه‌اش باطل می شود و نمازش شکسته می شود و قبل از حد ترخص نمی تواند روزه خود را افطار کند و نمازش کامل است و اگر مسافر کمتر از مسافت شرعی یعنی کمتر از 22/5 کیلومتر از شهر خود بخواهد بیرون رود انجا نمازش تمام و روزه اش صحیح است و حکم وطنش را دارد و لذا عبور او از حد ترخص باعث شکسته شدن نماز و بطلان روزه اش نمی شود. محدوده حد ترخص: جایى است که اگر در آن جا بایستید، صداى اذانى که در وطن شما گفته مى شد نشنوید و دیوار ساختمان هاى آخر شهر را نبینید. بنابراین وقتى از وطن قصد مسافرت مى کنید، وقتى به چنین نقطه اى رسیدید از آن جا حکم مسافر پیدا مى کنید و از آن جا به بعد باید نماز را شکسته بخوانید و اگر در حال روزه باشید، مى توانید افطار کنید. در برگشتن به وطن نیز به این نقطه که برسید دیگر حکم مسافر را ندارید (این نظر مشهور فقها است) ، (توضیح المسائل مراجع، ص 643 و 694).2-دلایل خوردن روزه در سفر:یکم. گرچه این روزها، وسایل نقلیه و ابزار مسافرت با گذشته فرق کرده است؛ ولى در عین حال هم اکنون نیز مسافرت داراى محذورات زیادى است. شما اگر به تجربه خودتان مراجعه کنید، ملاحظه خواهید کرد که اصولاً در سفر – به ویژه در میان راه – آن آرامش لازم وجود ندارد؛ به ویژه آنکه در سفر با وسایل سریع، دغدغه ها بسیار زیاد و فرصت اندک است. بنابراین با توجه به مشکلات زیاد و عدم آرامش، دستور قصر نماز مسافر و افطار روزه صادر شده است.دوم. خستگى ناشى از طول مسافت – که طبعاً با وسایل نقلیه در روزگاران گذشته دشوارتر بود – یکى از حکمت هاى مهم قصر نماز و افطار روزه است و نه آنکه تمام العلة باشد. نه در روایتى و نه به هیچ دلیل عقلى ما دسترسى پیدا نکردیم که دلیل قصر، منحصراً همین امر بوده است تا اشکال وارد شود که مشقت گذشته وجود ندارد پس مسافر امروزی نباید نماز را قصر و روزه را افطار نماید، زیرا اولاً از لازمه مسافرت مشقت است و ثانیاً مشقت علت تامه قصر نماز و افطار روزه نمی باشد. پس یکى از حکمت هاى این حکم، تخفیف است و این تخفیف یک هدیه الهى است که شامل برخى از مسافران مى شودو لزوماً و در تمام موارد، ربطى به طولانى بودن ومشقت داشتن سفر ندارد. نوعاً سفر خسته کننده و ملال آور است.پیامبر اکرم(ص) مى فرمایند: «ان الله تعالى وضع عن المسافر الصوم و شطر الصلاةکنزالعمال، ج 8، ص 503.»؛ «خداوند متعال روزه و مقدارى از نماز را از مسافر برداشته است» و همین تعبیر «وضع»؛ یعنى، بارى را از دوش این افراد برداشت و چون اولاً حکم امتنانى است و ثانیاً یکى از حکمت ها – و نه علت تامه حکم قصر نماز و بطلان روزه، – تخفیف است، در مواردى که به هر دلیلى خستگى یا مشقت نباشد، این حکم منتفى نمى شود.امام صادق(ع) از پدران خود(ع) و آنان از رسول خدا(ص) نقل کرده اند که: «انّ الله اهدى الىَّ و الى امتى هدیة لم یهدها الى احد من الامم کرامة من الله لنا، قالوا: و ماذاک یا رسول الله؟ قال: الافطار فى السفر و التقصیر فى الصلاة، فمن لم یفعل ذلک، فقد رد على الله عزوجل هدیته»؛وسائل الشیعه، ج 5، ص 540. «خداوند متعال هدیه اى به من و امتم کرامت فرموده که به امت هاى گذشته نداده است، عرض کردند: آن هدیه چیست؟ فرمود: اجازه افطار روزه و نصف شدن نماز [نمازهاى چهار رکعتى ] در مسافرت؛ پس هر کسى چنین نکند هدیه خداوند را رد کرده است».حضرت على(ع) مى فرماید: «من قصر الصلاة فى السفر و افطر فقد قبل تخفیف الله عزّوجل و کملت صلاتُهُ»؛مستدرک الوسائل الشیعه، ج 1، ص 503. «هر کس نماز را در مسافرت شکسته بخواند و روزه اش را افطار کند، تخفیف [و هدیه ]خداوند را پذیرفته و نمازش کامل است».سوم. روایاتى که بیانگر قصر نماز مسافر است، بر دو دسته است:الف. ملاک قصر را «ثمانیة فراسخ» (هشت فرسخ) رفت و برگشت مى داند.ب. ملاک قصر نماز مسافر را «مسیرة یوم» (مسیر یک روز) مى داند.مشهور فقیهان – بلکه اجماع فقها – به روایات «ثمانیة فراسخ» تمسک کرده اند و روایات «مسیرة یوم» را حمل نموده اند بر اینکه در زمان هاى قدیم، یک روز مسافرت با هشت فرسخ مساوى بوده است و نظر به اینکه «مسیرة یوم» یک روز مسافرت با «ثمانیة فراسخ» فرسخ منطبق بوده است؛ در احادیث معصومان(ع) گاهى ملاک شکسته شدن نماز با عنوان 8 فرسخ بیان شده است و گاهى با عنوان یک روز مسافرت.به عبارت دیگر «مسیرة یوم» عنوان مشیر است نه عنوان وصفى.چهارم. مسافر به کسى مى گویند که از وطن خویش خارج شده است و خروج از وطن، اصل و اساس در مسافرت است؛ یعنى، اگر کسى از وطن خویش خارج نشود، دیگر مسافر نیست. زمان معرِّف و نشانه مسافرت است؛ نه اصل مسافرت. به همین جهت در عرف، مسافر به کسى مى گویند که از منزل خارج شده و قصد هشت فرسخ را دارد.در نتیجه نظر به اینکه از منظر مشهور فقیهان، موضوع قصر نماز، «مسیرة یوم» نیست؛ بلکه «ثمانیة فراسخ» (8 فرسخ) است، دیگر شبهه اینکه «مسافرت در گذشته با اسب و شتر بوده و امروزه ممکن است با هواپیما باشد و کمتر از یک ساعت طول بکشد و حکم مسافر شرعى را ندارد»؛ وارد نیست؛ زیرا این شبهه، در صورتى وارد است که موضوع قصر نماز «مسیرة یوم» (یک روز کامل) باشد نه هشت فرسخ؛ در حالى که از روایات استفاده مى شود که موضوع قصر نماز هشت فرسخ است؛ نه «مسیرة یوم». از این رو، حکم نماز شکسته – که در فقه مطرح شده است – براى زمان حال و آینده نیز، مانند گذشته، صادق است.بنابراین فلسفه قصر شدن نمازهای چهاررکعتی در سفر و افطار روزه در آن، تخفیف و امتنان و تسهیلی است که خداوند منان، به عنوان یک هدیه برای مؤمنان مسافر عنایت فرموده است. ادب و مقام بندگی ایجاب می کند که انسان هدیه و تحفه الهی را رد نکند و نسبت به آن بی اعتنایی به خرج ندهد و در منابع اهل سنت نیز از پیامبر مکرم اسلام(ص) نقل شده که درباره نماز قصر فرمود: «صدقه تصدق الله بها علیکم، فاقبلوا صدقته».(این حدیث در سنن بیهقی، ج 3، ص 134 از صحیح مسلم نقل شده است).نماز قصر هدیه ای است که خداوند به شما داده است آن را بپذیرید. و به همین دلیل است که این عنایت و تخفیف الهی شامل کسانی که همواره در سفرند و اصولا سفر جزء برنامه زندگی آنها شده است و نیز اشخاصی که سفرشان سفر معصیت است، نمی شود؛ چون زمینه این تخفیف در آنها وجود ندارد.قرآن کریم نیز بعد از آن که به وجوب روزه و الزام آن بر امت های پیشین اشاره می کند، می فرماید: « فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضًا أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیّامٍ أُخَرَ؛ و کسانی که از شما بیمار یا مسافر باشند روزهای دیگری را(به جای آن روزه بگیرند.»(بقره183و184) در قسمت آخر آیه بار دیگر به فلسفه تشریع روزه پرداخته می گوید: « یُریدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْر، خداوند راحتی شما را می خواهد و زحمت شما را نمی خواهد.»(بقره/185) یعنی فرمان های الهی مانند اوامر حاکمان ستمگر نیست، بلکه در مواردی که انجام آن مشقت شدید داشته باشد وظیفه آسان تری قایل می شود و لذا حکم روزه را با تمام اهمیتی که دارد از بیماران، مسافران و افراد ناتوان برداشته است و آنها در ایام دیگری قضا کند تا از منافع روزه برخوردار شوند.پس فلسفه و حکمت قصر نماز در مسافرت و افطار و روزه در آن، براساس قرآن و سنت که هر دو از منبع اصلی احکام و معارف اسلامی باشد، تخفیف و هدیه ای است که خداوند سبحان برای بندگانش اعطا فرموده است.برای آگاهی بیشتر ر.ک: ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 4، حکم نماز مسافر، ص 97-98.