رسول خدا(صلى الله علیه وآله) بر خاک و زمین سجده مى کرد و در سجده، چیزى را بین پیشانى و زمین حائل قرار نمى داد.عایشه: «ما رأیت رسول اللَّه(صلى الله علیه وآله) متقیا وجهه بشى ء تعنى فى السجود»؛ کنزالعمال، رقم 22241. او مى فرمود: «جعلت لى الارض مسجدا و طهورا؛صحیح بخارى، ج 1، ص 91. زمین براى من سجده گاه و پاک کننده، قرار داده شده است». در این باره، علاوه بر سنت پیامبر،از شیوه اصحاب نیز مى توان یاد کرد. به این موارد دقت کنید:1. پیامبر، مسلمانان را نیز بدین کار امر مى کرد؛ روزى پیامبر یکى از اصحاب خود را دید که بر لایه عمامه اش سجده مى کرد؛ با دست مبارکش به او اشاره کرد و فرمود: عمامه ات را بردار و به پیشانى اش اشاره نمود.سنن کبرى، ج 2، ص 105. همچنین وقتى دید که بلال حبشى بر گِردىِ عمامه اش سجده کرد تا داغى زمین آزارش ندهد، پیامبر با دست خود عمامه بلال را از زیر پیشانى او بیرون کشید و فرمود: «بلال! پیشانى ات را بر خاک گذار»الحقیقه ماهیه، ص 21. و به صهیب نیز فرمود: «ترب وجهک یا صهیب ؛ پیشانى ات را بر خاک گذار»ر.ک: کنزالعمال، حدیث 19810. و به رباح نیز چنین فرمود.همان، حدیث 19777.2. سیره یاران پیامبر هم سجده بر روى زمین بود؛ جابر بن عبداللَّه انصارى مى گوید: من نماز ظهر را با پیامبر مى گزاردم؛ مشتى از سنگریزه در دست گرفته و آنها را دست به دست مى کردم تا خنک شوند و به هنگام نماز، بر آنها سجده کنم.مسند احمد، ج 3، ص 327.بیهقى یکى از دانشمندان اهل سنت، درباره تبیین این حدیث مى نویسد: اگر سجده بر لباس متصل به بدن جایز بود، قطعاً این کار آسان تر از خنک کردن سنگریزه ها در کف دست و قرار دادن آنها براى سجده بود.سنن کبرى، ج 2، ص 106 .خباب بن ارت مى گوید: «به رسول خدا(صلى الله علیه وآله) از شدت حرارت زمین که پیشانى و دست ها را آزار مى داد، شکایت کردیم. او به شکایت ما پاسخ نگفت».سنن بیهقى، ج 2، ص 105.
3. خاک باید پاک باشد و از همین روست که شیعیان تکه اى گِلِ خشک شده را براى اطمینان از پاکى آن، با خود برمى دارند و چه بسا که براى تبرک آن را از خاک مبارک کربلا که شهادت گاه امام حسین(علیه السلام) است، بر مى گیرند؛ همان گونه که بعضى از اصحاب، از سنگ ریزه هاى مکه بر مى داشتند تا در سفر، بر آنها سجده کنند.
4. مهر، موضوعیت ندارد و در زمان پیامبر(صلى الله علیه وآله) تمام زمین مهر بوده است و پیشانى را روى زمین مى گذاشتند. از این رو، براساس روایات معصومین، سجده بایدبر زمین و روییدنى هاى زمین – غیر از خوردنى ها و پوشیدنى ها – باشد و از نظر عالمان شیعه نیز برخاک زمین یا سنگ و امثال آن سجده کردن، کافى است.شیعیان بر خاک، زمین، سنگ ریزه، تخته سنگ و دیگر اجزاى زمین و روییدنى هاى آن، مانند حصیر، سجده مى کنند و نه بر فرش، پارچه، چیزهاى خوردنى و زینتى و این، برگرفته از روایات بسیارى است که در کتاب هاى شیعه و سنى وارد شده اند.
5. سنگ و خاک، «مسجود علیه» است و نه «مسجود له»؛ یعنى «بر» خاک و سنگ سجده مى شود و «به» آن سجده نمى شود. دقت در این نکته، پاسخ به کسانى است که شبهه پرستش مهر توسط شیعه را بر زبان جارى مى سازند!منشور عقاید امامیه، ص 271؛ الحقیقه ماهیه، ص 38.
6. سجده، آخر خضوع و فروتنى است و این با سجده کردن بر سجاده، فرش، پارچه و زینتى هاى گران قیمت، به دست نمى آید و تنها راه تحققش، این است که ارزشمندترین قسمت بدن را که پیشانى است، بر ارزان ترین چیز که خاک است، بگذاریم.
سجده بر خاک و یا قطعه اى از زمین، نشان از سجده براى خداست و این بر خاک ساییدن پیشانى، به نوعى خضوع در پیشگاه پروردگار تلقى مى شود. این نهادن پیشانى بر زمین و سجده کردن بر خاک، مناسب ترین حالت سجده در برابر خداست و بیشترین فروتنى و تواضع در پیشگاه معبود را در خود دارد. این کار، انسان را به یاد ریشه و اصل او، یعنى خاک مى اندازد. خداى تعالى مى فرماید: «مِنْها خَلَقْناکُمْ وَ فِیها نُعِیدُکُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُکُمْ تارَةً أُخْرى »؛طه (20)، آیه 55. «از آن [ خاک ]آفریدیمتان و بدان بازتان مى گردانیم و بار دیگر، از آن بیرون مى آوریمتان». هشام از امام صادق(علیه السلام) پرسید: مرا آگاه ساز بر چه سجده رواست و بر چه ناروا؟ حضرت فرمود: سجده تنها بر زمین و آن چه مى روید، جایز است؛ جز آن چه که پوشیدنى و خوردنى است. باز پرسید: فدایت شوم! فلسفه آن چیست؟ وى فرمود: زیرا سجده خضوع در پیشگاه خداوند عزوجل است؛ پس نشاید که بر پوشیدنى و خوردنى انجام گیرد؛ زیرا دنیاگرایان، بنده خوردنى ها و پوشیدنى هایند و سجده گر در سجده اش، خداى را پرستش گر است و ناچار نشاید که پیشانى خود بر معبود دنیاگرایان – که فریفته فریبایى آنند – بسایند.وسائل الشیعه، ج 3، باب 1 از ابواب مایسجد علیه .
توضیح تکمیلی: مهر چیزی جز خاک نیست؛ و همه ی معصومین(ع) بر خاک سجده کرده اند. در مورد رسول خدا (ص) روایت شده است که قطعه حصیری از درخت خرما که به اندازه صورت بود را به همراه داشتند و برای سجده نمودن ـ خصوصا در خانه که فرش بود ـ از آن استفاده می کردند. در این حدیث توجه به این نکته لازم است که استفاده از قطعه حصیر در واقع استفاده از نوعی مهر است، زیرا حصیر از جنس چوب است و در نتیجه پیامبر (ص) از مهر چوبی استفاده می کرده اند. همچنین در روایات اهل بیت (ع) آمده است که از خاک و یا مهر کربلا ـ لوح ـ برای سجده استفاده می کردند؛ مانند: عن معاویة بن عمار قال: «کان لابى عبدالله (ع) خریطة دیباج صفراء فیها تربة ابى عبدالله (ع) فکان اذا حضرته الصلاة صبه على سجادته و سجد علیه ثم قال (ع) «ان السجود على تربة ابى عبدالله (ع) یخرق الحجب السبع». ـــــ معاویه بن عمار می گوید: برای امام صادق (ع) پارچه ای زرد رنگ بود که در آن تربت امام حسین (ع) قرار داشت و در وقت نماز آن را باز می کرد و بر سجّاده ی خود پهن می کرد و بر آن سجده می نمود. سپس امام (ع) فرمودند: سجده بر تربت ابی عبدالله (ع) حجابهای هفتگانه را بر طرف می کند.» ( وسائل الشیعة، الحر العاملی، مؤسسه آل البیت، ج 5، ص 367، باب استحباب السجود على تربة الحسین (ع) او لوح منها و اتخاذ السبحة منها )