بطور خاص علایم ظهور – بخصوص نشانه های حتمی ظهور – مورد اشاره آیات قرآن کریم نیست و این علایم از روایات بدست می آید ؛ با این حال در قرآن حدود 250 آیه بر مطالب و مباحث پیرامون حضرت مهدی تفسیر و تاویل شده است که بعضی از این آیات اشاره به حوادث و وقایع قبل از ظهور دارد. البته لازم به ذکر است این اشارات قرآنی و مقاصد ربانی به صورت صریح در آیات نسبت به علائم ظهور نیست بلکه از تفسیر یا تأویل یا بطن آیات و یا تطبیق آیات بدست می‌آید که مقتضای زبان قرآن چنین است یعنی قرآن دارای ادبیات بیانی خاص به خود می‌باشد که فهم مقاصد آن از طریق تفسیر، تطبیق و تأویل و غیره بدست می‌آید که در مباحث زبان‌شناسی قرآن کاملاً بحث شده است و در این مجال اشاره به بعضی از آیات قرآن که بر علائم ظهور حضرت مهدی دلالت دارد می‌پردازیم.
در آیات قرآن مطالب بسیاری هست که به لفظ عام بیان شده‌اند و در هر زمان بر عده‌ای مصداق می‌یابد و گاهی هم، لفظ آیه خاص ولی معنای آن عام است و شامل کسان دیگری که مشابه آن عمل از آنان صدور یافته نیز می‌شود. هریک از این موارد از تفسیر، تأویل، بطن و تطبیق موارد بی‌شماری از آیات قرآنی را شامل می‌شود. من جمله آیاتی که تفسیر و تأویل و تطبیق بر مباحث مهدویت و علائم آخرالزمان شده است که مواردی از آن را بیان می‌کنیم بعضی از آیاتی که اشاره به این علائم دارد عبارتند از:
1. بقره / 148. (… فَاسْتَبِقُوا الْخَیْرَاتِ أَیْنَ مَا تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ)
2. بقره / 155. (وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالَّثمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ)
3. انعام / 65. (قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَن یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذَاباً مِن فَوْقِکُمْ أَوْ مِن تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ…)
4. مریم/ 37. (فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ کَفَرُوا مِن مَّشْهَدِ یَوْمٍ عَظِیمٍ)
5. شعراء/4. (إِن نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِم مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ)
6. سباء/ 52. (وَقَالُوا آمَنَّا بِهِ وَأَنَّى لَهُمُ التَّنَاوُشُ مِن مَکَانٍ بَعِیدٍ)
7. فصلت/ 53. (سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ…)
1. آیه 148 سوره بقره: «…پس در نیکى ها [بر یکدیگر] پیشى گیرید. هر کجا که باشید، خدا همه شما را خواهد آورد،…»
امام باقر7 ضمن حدیثی طولانی فرمودند: خدای تعالی در آن حال سیصدوسیزده نفر که اصحاب آن حضرتند به سر او جمع می‌کند و ایشان را در غیر موسم حج مانند ابرهای وقت پائیز جمع می‌کند یا جابر آیه‌ای که خداوند تعالی در کتاب خود ذکر کرده مضمون آن همین است «اینما تکونوا یأت بکم الله جمیعاً» یعنی هر کجا باشید خدای تعالی همه شماها را به یک جا می‌آورد… و بعد از آن امام باقر7 فرمودند: آن سیصد و سیزده مرد که (قرآن به آنها اشاره دارد) در بین رکن و مقام با او بیعت می‌کنند[1].
روایات متعدد دیگری هم که در مضمون با این حدیث مطابقت دارد در منابع روائی به چشم می‌خورد[2] پس از این روایات متعدد که یکی از آنها را نقل کردیم معلوم می‌شود آیه 148 سوره بقره اشاره به یکی از علائم ظهور که جمع شدن 313 نفر از یاران حضرت مهدی باشد در مکه دلالت دارد که تفسیر آن از روایات معلوم می‌شود.
2. آیه 155 سوره بقره: «و قطعاً [همه ] شما را به چیزى از ترس و گرسنگى و کاهشى در ثروت ها و جان ها و محصولات، آزمایش مى کنیم؛ و به شکیبایان مژده ده.»
در روایات تفسیری ذیل آیه از معصوم7 حکایت شده که فرمود آن است فرموده خدای عزوجل «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَ…»
که ]شما را می‌آزمائیم‌[ یعنی شما مومنین را و ]خوف[ یعنی ترس از پادشاهان فلان خاندان در اواخر سلطنتشان و ]گرسنگی[ به گرانی نرخ‌هایشان است و ]کمبودی اموال[ به فساد و تباهی تجارتها و کمی سود آنهاست و ]جانها[ مرگ زودرس است و ]ثمرات[ کمی رشد گیاهان و کم شدن برکت میوه‌ها است و اینکه فرموده ]بشارت بده به صبرپیشگان[ یعنی در آن هنگام به خروج قائم7 سپس فرمود: ای محمد بن مسلم این است تأویل آن آیه که خدا می‌فرماید «وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ…[3]»
در ذیل این آیه روایات دیگری نیز وجود دارد که دلالت دارد بر اینکه تاویل این آیه بر علائم ظهور حضرت مهدی(عج) است[4].
3. آیه 65 سوره انعام: بگو او تواناست که بر شما عذاب و بلائی از آسمان یا زمین فرستد یا شما را به اختلاف کلمه و پراکندگی و مخالفت با هم درافکند. یعنی بعضی از شما بعض دیگر را بکشد[5].
4. آیه 37 سوره مریم: طوایف مردم از پیش خود اختلاف کردند وای بر این مردم کافر هنگام حضور آن روز بزرگ. از امام باقر7 روایت شده است که حضرت فرمودند همین آیه را از حضرت امیرالمومنین پرسیدند آن حضرت فرموده‌اند به مشاهده سه چیز منتظر باشید در آن حال عرض کردم یا امیرالمومنین آنها چیستند؟ فرمود: اختلافی است که در میان اهل شام واقع شود (مربوط به خروج سفیانی است) و بیرقهای سیاهند که از خراسان می‌آیند (مربوط به خروج سید خراسانی است) و اضطرابی است که در ماه رمضان واقع می‌شود (که مربوط است به صیحه آسمانی که از علائم حتمیه آخرالزمان است) بعد حضرت پیرامون علامت سوم (صیحه آسمانی) آیه 4 سوره شعراء را فرمودند که مگر نشنیده‌اید که خداوند می‌فرماید اگر می‌خواستیم از آسمان برای ایشان نشانه‌ای نازل می‌کردیم که همه گردن زیر بار ایمان بیاورند و آن نشانه و آیت صدائی است که از آسمان (توسط جبرئیل) می‌رسد آن چنان صدایی که از شدت مهابتش دختر با عفّت را از پس پرده بیرون کشیده و خوابیده را بیدار و بیدار را مضطرب می‌سازد[6].
5. آیه 53 سوره فصلت: ما آیات قدرت و حکمت خود را در آفاق جهان و نفوس بندگان کاملاً هویدا و روشن می‌گردانیم تا ظاهر و آشکار شود که او بر حق است و… در ذیل این آیه روایت شده است از امام کاظم7 که در اطراف زمین فتنه واقع می‌شود و در دشمنان حق مسخ و علامه مجلسی; در ذیل این روایت می‌فرماید یعنی آیت‌های الهی در اطراف عَلَم فتنه‌هایند که واقع می‌شود و آیتهایی که در نفس ایشان است عبارت است از مسخ شدن ایشان[7].
نتیجه:
اگر به تفسیر و یا تأویل و یا تطبیق آیات مراجعه کنیم خواهیم دید که بسیاری از آیات دلالت بر علائم ظهور حضرت مهدی(عج) دارد که به بعضی از آنها در این مختصر اشاره شد.
[1]. غیبت نعمانی، ص 279، مهدی موعود، ج 2، ص 89.
[2]. نک: روضه کافی، ص 313 یا کتاب الغیبه، ص 241، 279، 312، 313 یا کمال الدین وتمام النعمة، ج 2، ص 654 و یا تفسیرعیاشی، ج 1، ص 65.
[3]. آل عمران / 7.
[4]. نک: کتاب الغیبه، ص132، دلائل‌الامامة، ص 259، تفسیر عیاشی، ج1، ص68، مهدی موعود، ج2، ص 38 و 26 ینابیع المودة، ج3، ص235، موعودنامه، ص 558 که طبق این احادیث تأویل آیه 155 سوره بقره علائم آخرالزمان می‌باشد.
[5]. تفسیر علی بن ابراهیم، ج 1، ص 204 و مهدی موعود، ج 2، ص 9.
[6]. غیبت نعمانی، ص 251، مهدی موعود، ج 2، ص 77.
[7]. ارشاد شیخ مفید، ص 359، مهدی موعود، ج 2، ص 64.