قرآن کریم خود مى فرماید:« هو الذى بعث فى الامیین رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفى ضلال مبین »(جمعه، آیه 2). این آیه مى گوید یکى از وظایف و مسؤولیت هاى پیامبر اکرم(ص) تعلیم کتاب و حکمت است معلوم مى شود که قرآن نیاز به تعلیم دارد و این طور نیست که هر کسى بتواند قرآن را بفهمد و مطالب و احکام آن را درک کند، قرآن مى فرماید: «ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا و اتقو اللّه ان اللّه شدید العقاب ؛ هر آنچه که پیامبر به شما دستور مى دهد عمل کنید و آنچه که شما را نهى مى کند اجتناب کنید و تقواى خدا داشته باشید. خدا شدید العقاب است و به سختى مجازات مى کند» (حشر، آیه 7). بنابراین خود قرآن به ما دستور مى دهد که از اوامر و دستورات پیامبر باید اطاعت کنیم و پیامبر خود فرمود: «صلوا کما رأیتمونى اصلى ؛ نماز بخوانید همان طور که مى بینید من نماز مى خوانم» (بحار، ج 82، ص 279، چاپ بیروت). و فرمود: « انى تارک فیکم الثقلین کتاب اللّه و عترتى اهل بیتى لن تضلوا ان تمسکتم بها ؛ من در بین شما دو چیز گرانبها قرار مى دهم کتاب خدا و عترتم اهل بیتم که اگر تمسک به این دو کنید هیچ گاه گمراه نمى شوید» (بحار، ج 23، ص 147). و فرمود « انا مدینه العلم و على بابها ؛ که من شهر علمم، على در آن است» (بحار، ج 40، ص 210، ب 94، ح 4). بنابراین ما باید احکام دین و علوم و دانش هاى دینى و علوم نبوى را از طریق اهل بیت و على و اولاد على دریافت نماییم. قرآن به ما دستور داده است: « اطیعوا اللّه و اطیعوا الرسول و اولى الامر منکم » ؛ از خدا و از رسول خدا و اولى الامر اطاعت کنید (نساء، آیه 59)
بنابراین خود قرآن به ما دستور اطاعت از پیامبر و اولى الامر (که مصداق بارز و درجه اول آن امامان معصوم است) را داده است.
از طرف دیگر پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « صلوا کما رأیتمونى اصلى » ؛ همین طور که من نماز مى خوانم شما نیز به جاى آورید 0 بنابراین آنچه از احکام و دستورات نماز است همان دستوراتى است که خدا به پیامبر داده است و پیامبر براى ما بیان نموده است و احادیث پیامبر(ص) به وسیله اهل بیت آن بزرگوار و اصحاب و تابعین و علاقه مندان و ارادتمندان و دانشمندان حدیث و روایت با تحمل سختى ها و دشوارى ها و با زحمت هاى فراوان محفوظ مانده است و در این راه سختى هاى فراوان کشیده اند و دانشهایى را براى درک و فهم و تجزیه و تحلیل و نقد و بررسى احادیث و روایات بنا نهاده و تأسیس نمودند.
در کتاب شریف وسایل الشیعه که بر اساس جمع آورى و ترتیب احادیث اهل بیت(ع) نوشته شده است و از جوامع روایى ثانوى به حساب مى آید و مرجع علمى براى فقها و علما و دانشمندان است و براى مباحث علمى و فقهى به آن استناد مى شود بیش از هفت هزار روایات درباره نماز و خصوصیات و جزئیات آن از طریق اهل بیت پیامبر(ص) نقل نموده است.
و در هر یک از جوامع دیگر، جوامع اولى مثل کافى، فقیه، تهذیب و جوامع ثانوى مانند: بحار ـ وسایل ـ وافى نیز به همین ترتیب مقدار قابل توجهى از روایات درباره نماز و شرح و توضیح آن آمده است.
از جمله در وسایل ج 3 ص 5، (چاپ اسلامیه ـ حدیث شماره 4383) از جوامع اولى (فروع کافى ـ من لایحضره الفقیه و تهذیب) باضافه کتابهاى علل الشرایع و معانى الاخبار و تفسیر عیاشى نقل مى نماید.
از زراره نقل شده است که گفت از امام باقر از آنچه از نماز که خداى عز و جل واجب نموده است پرسیدم فرمود: پنج نماز در شب و روز.
گفتم آیا خدا آنها را نام برده و در کتابش بیان کرده؟ فرمود: آرى، خداى تعالى به پیامبرش فرمود:« اقم الصلاة لدلوک الشمس الى غسق اللیل »(سوره اسراء، آیه 78) و دلوک شمس موقع زوال آن است و بین دلوک شمس تا نیمه شب چهار نماز است که خدا آنها را نام برده و بیان کرده و بر ایشان وقت قرار داده. و غسق لیل نصف شب است. سپس خداى تبارک و تعالى فرمود: «و قرآن الفجر ان قرآن الفجر کان مشهودا »(سوره اسراء، آیه 78)
پس این نماز پنجم است. و خداى تبارک و تعالى فرمود: « أقم الصلاة طرفى النهار »(سوره هود، آیه 114) و دو طرف روز مغرب و صبح است.
« و زلفا من اللیل »(سوره هود، آیه 114) که نماز عشاء است و خداى تعالى فرمود: « حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى »(سوره بقره، آیه 238) و صلوة وسطى نماز ظهر است و آن اول نمازى است که رسول خدا(ص) گذارد و ظهر وسط روز و وسط دو نماز صبح و عصر است « و قوموا للّه قانتین » (سوره بقره، آیه 238) و این آیه در روز جمعه نازل شد و رسول خدا(ص) در سفر بود پس پیامبر(ص) در نماز قنوت خواند (و دستها را براى قنوت و دعا بالا برد).
خوب است توجه داشته باشیم که اگر قرار است شخص مذکور مستقیما از قرآن کریم استفاده نماید این آیات را چگونه عمل مى نماید؟
«و من اللیل فاسجد له و سبحه لیلا طویلا »(سوره انسان، آیه 26)
« و اسجد »(سوره علق، آیه 19)
« و من اللیل فسبحه و ادبار السجود » (سوره ق، آیه 40)
« الراکعون الساجدون »(سوره توبه، آیه 112)
«فسبح بحمد ربک و کن من الساجدین » (سوره حجر، آیه 98)
« انما یومن بآیاتنا الذین اذا ذکروا بها خرّوا سجدا »(سوره سجده، آیه 15)
«تراهم رکعا سجدا » (سوره فتح، آیه 29)
« و تسبحوه بکرة و اصیلاً » (سوره فتح، آیه 9)
«یسبح له فیها بالغدو و الآصال »(سوره نور، آیه 36)
« و اذکر ربک کثیرا و سبّح بالعشى و الابکار »(سوره آل عمران، آیه 41)
«و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و قبل غروبها »(سوره طه، آیه 130)
« و من آناء اللیل فسبح و اطراف النهار »(سوره طه، آیه 130)
« و استغفر لذنبک و سبح بحمد ربک بالعشى و الابکار »(سوره غافر، آیه 55)
« و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و قبل الغروب »(سوره ق، آیه 39)
«فسبح باسم ربک العظیم »(سوره واقعه، 74 و 96 و سوره الحاقه، آیه52)
« سبح اسم ربک الاعلى »(سوره اعلى، آیه 1)
«فسبح بحمد ربک و استغفره » (سوره نصر، آیه 3)
«و من اللیل فسبحه و ادبار النجوم »(سوره طور، آیه 49)
«و سبحوه بکرة و اصیلا » (سوره احزاب، آیه 42)
« ان لک فى النهار سبحا طویلا »(سوره مزمل، آیه 7)
« و من اللیل فتهجد به نافلة لک »(سوره اسراء)
« قم اللیل الا قلیلا نصفه او انقص منه قلیلا او زد علیه و رتل القرآن ترتیلا ان ناشئة اللیل هى اشدّ وطا و اقوم قیلاً »(سوره مزمل)
«قد افلح من تزکى و ذکّر اسم ربه فصلى »(سوره اعلى، آیه 15)
« الذین یذکرون الله قیاما و قعودا و على جنوبهم » (آل عمران، آیه 191)
« و اذا قاموا الى الصلاة قاموا کسالى یراءون الناس و لایذکرون الله الا قلیلا »(سوره نساء، آیه 142)
«و اذکر اسم ربک بکرة و اصیلا »(سوره انسان، آیه 25)
« فاذا قضیتم الصلاة فاذکروا اللّه قیاما و قعودا و على جنوبکم »(سوره نساء، آیه 103)
به طور خلاصه با توجه به این آیات و دیگر آیات قرآن کریم ایشان باید اهل تهجد و نماز شب و تلاوت قرآن درشب و ذکر و عبادت و سجده و تسبیح به هنگام صبح و شب و… باشند و همان چیزى را که خودش نماز مى داند ، دائما در همان حال باشد « فى صلاتهم دائمون»(سوره معارج، آیه 23) و عمل خاصى را به عنوان نماز انجام مى دهد و براى آن برخیزد و ذکر کثیر داشته باشد وگرنه به بیان صریح آیه قرآن منافق خواهد بود. « و اذا قاموا الى الصلاة قاموا کسالى و لایذکرون الله الا قلیلا »(سوره نساء، آیه 142)و تمام اوامر قرآنى را باید انجام دهد. به هر حال خوب است روشن شود که این همه آیات قرآن درباره ذکر و تسبیح و تلاوت قرآن و سجده و رکوع و قنوت و طهارت و مواقع خاصى سجده و ذکر و تسبیح و مانند اینها را چگونه عمل مى کند؟! و اگر مى گوید نمى دانم که چه باید بکنم در این صورت جواب دهد که بااین آیه قرآن « فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون»(نحل، آیه 43 – انبیاء، آیه 7) چه مى کند اگر خود او اهل ذکر و قرآن ومعارف دینى نیست) باید برود و از اهل ذکر بپرسد.
و با این آیه قرآن که مى فرماید: « و ما کان المومنون لینفروا کافة فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فى الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلّهم یحذرون »(سوره توبه، آیه 122)
چه مى کند؟ آیا از آنهایى است که براى تفقه در دین رفته است و فقه دین یادگرفته؟ یا از آنهایى است که از کلام و گفتار کسانى که علم دین یاد گرفته اند بهره مند مى گردد؟
قرآن کریم خطاب به پیامبر گرامى(ص) مى فرماید: «و انزلنا علیک الذکر لتبیّن للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون» (سوره نحل، آیه44)
معلوم مى شود که آنچه که خداوند برپیامبر نازل فرمود نیاز به تبیین و توضیح دارد.
قرآن مجید کتابى است که در اغلب موارد اصول و ارکان را بیان داشته و بیان جزئیات را به پیامبر(ص) واگذار کرده است به این آیه توجه کنید: «و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون؛ و بر تو قرآن را نازل کردیم تا بر امت آنچه فرستاده شده بیان کنى باشد که عقل و فکر به کار گیرند» (نحل، آیه44).
و در آیه دیگر فرموده است: «و ما انزلنا علیک الکتاب الا لتبین لهم الذى اختلفوا فیه؛ و ما قرآن را نازل نکردیم مگر براى این که حقیقت آنچه را که مردم درباره آن اختلاف مى کنند را براى آنان روشن کنى» (نحل، آیه 64).
بنابراین پیامبر(ص) در کنار و همراه قرآن و به نص صریح صدها آیه آن وظیفه دار تبین آیات خدا و جزئیات امور براى مردم است، لذا فرمود نماز بخوانید آن گونه که من نماز مى خوانم. و او نماز صبح را دو رکعت و… قرار داد و قرآن مجید ما را به اطاعت از آن حضرت فرا خوانده است. «ما اتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا؛ آنچه پیامبر براى شما آورده بگیرید و عمل کنید و آنچه را که نهى کرده ترک کنید» (حشر، آیه 7).
بنابراین خود قرآن به ما دستور اطاعت از پیامبر و اولى الامر (که مصداق بارز و درجه اول آن امامان معصوم است) را داده است.
از طرف دیگر پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « صلوا کما رأیتمونى اصلى » ؛ همین طور که من نماز مى خوانم شما نیز به جاى آورید 0 بنابراین آنچه از احکام و دستورات نماز است همان دستوراتى است که خدا به پیامبر داده است و پیامبر براى ما بیان نموده است و احادیث پیامبر(ص) به وسیله اهل بیت آن بزرگوار و اصحاب و تابعین و علاقه مندان و ارادتمندان و دانشمندان حدیث و روایت با تحمل سختى ها و دشوارى ها و با زحمت هاى فراوان محفوظ مانده است و در این راه سختى هاى فراوان کشیده اند و دانشهایى را براى درک و فهم و تجزیه و تحلیل و نقد و بررسى احادیث و روایات بنا نهاده و تأسیس نمودند.
در کتاب شریف وسایل الشیعه که بر اساس جمع آورى و ترتیب احادیث اهل بیت(ع) نوشته شده است و از جوامع روایى ثانوى به حساب مى آید و مرجع علمى براى فقها و علما و دانشمندان است و براى مباحث علمى و فقهى به آن استناد مى شود بیش از هفت هزار روایات درباره نماز و خصوصیات و جزئیات آن از طریق اهل بیت پیامبر(ص) نقل نموده است.
و در هر یک از جوامع دیگر، جوامع اولى مثل کافى، فقیه، تهذیب و جوامع ثانوى مانند: بحار ـ وسایل ـ وافى نیز به همین ترتیب مقدار قابل توجهى از روایات درباره نماز و شرح و توضیح آن آمده است.
از جمله در وسایل ج 3 ص 5، (چاپ اسلامیه ـ حدیث شماره 4383) از جوامع اولى (فروع کافى ـ من لایحضره الفقیه و تهذیب) باضافه کتابهاى علل الشرایع و معانى الاخبار و تفسیر عیاشى نقل مى نماید.
از زراره نقل شده است که گفت از امام باقر از آنچه از نماز که خداى عز و جل واجب نموده است پرسیدم فرمود: پنج نماز در شب و روز.
گفتم آیا خدا آنها را نام برده و در کتابش بیان کرده؟ فرمود: آرى، خداى تعالى به پیامبرش فرمود:« اقم الصلاة لدلوک الشمس الى غسق اللیل »(سوره اسراء، آیه 78) و دلوک شمس موقع زوال آن است و بین دلوک شمس تا نیمه شب چهار نماز است که خدا آنها را نام برده و بیان کرده و بر ایشان وقت قرار داده. و غسق لیل نصف شب است. سپس خداى تبارک و تعالى فرمود: «و قرآن الفجر ان قرآن الفجر کان مشهودا »(سوره اسراء، آیه 78)
پس این نماز پنجم است. و خداى تبارک و تعالى فرمود: « أقم الصلاة طرفى النهار »(سوره هود، آیه 114) و دو طرف روز مغرب و صبح است.
« و زلفا من اللیل »(سوره هود، آیه 114) که نماز عشاء است و خداى تعالى فرمود: « حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى »(سوره بقره، آیه 238) و صلوة وسطى نماز ظهر است و آن اول نمازى است که رسول خدا(ص) گذارد و ظهر وسط روز و وسط دو نماز صبح و عصر است « و قوموا للّه قانتین » (سوره بقره، آیه 238) و این آیه در روز جمعه نازل شد و رسول خدا(ص) در سفر بود پس پیامبر(ص) در نماز قنوت خواند (و دستها را براى قنوت و دعا بالا برد).
خوب است توجه داشته باشیم که اگر قرار است شخص مذکور مستقیما از قرآن کریم استفاده نماید این آیات را چگونه عمل مى نماید؟
«و من اللیل فاسجد له و سبحه لیلا طویلا »(سوره انسان، آیه 26)
« و اسجد »(سوره علق، آیه 19)
« و من اللیل فسبحه و ادبار السجود » (سوره ق، آیه 40)
« الراکعون الساجدون »(سوره توبه، آیه 112)
«فسبح بحمد ربک و کن من الساجدین » (سوره حجر، آیه 98)
« انما یومن بآیاتنا الذین اذا ذکروا بها خرّوا سجدا »(سوره سجده، آیه 15)
«تراهم رکعا سجدا » (سوره فتح، آیه 29)
« و تسبحوه بکرة و اصیلاً » (سوره فتح، آیه 9)
«یسبح له فیها بالغدو و الآصال »(سوره نور، آیه 36)
« و اذکر ربک کثیرا و سبّح بالعشى و الابکار »(سوره آل عمران، آیه 41)
«و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و قبل غروبها »(سوره طه، آیه 130)
« و من آناء اللیل فسبح و اطراف النهار »(سوره طه، آیه 130)
« و استغفر لذنبک و سبح بحمد ربک بالعشى و الابکار »(سوره غافر، آیه 55)
« و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و قبل الغروب »(سوره ق، آیه 39)
«فسبح باسم ربک العظیم »(سوره واقعه، 74 و 96 و سوره الحاقه، آیه52)
« سبح اسم ربک الاعلى »(سوره اعلى، آیه 1)
«فسبح بحمد ربک و استغفره » (سوره نصر، آیه 3)
«و من اللیل فسبحه و ادبار النجوم »(سوره طور، آیه 49)
«و سبحوه بکرة و اصیلا » (سوره احزاب، آیه 42)
« ان لک فى النهار سبحا طویلا »(سوره مزمل، آیه 7)
« و من اللیل فتهجد به نافلة لک »(سوره اسراء)
« قم اللیل الا قلیلا نصفه او انقص منه قلیلا او زد علیه و رتل القرآن ترتیلا ان ناشئة اللیل هى اشدّ وطا و اقوم قیلاً »(سوره مزمل)
«قد افلح من تزکى و ذکّر اسم ربه فصلى »(سوره اعلى، آیه 15)
« الذین یذکرون الله قیاما و قعودا و على جنوبهم » (آل عمران، آیه 191)
« و اذا قاموا الى الصلاة قاموا کسالى یراءون الناس و لایذکرون الله الا قلیلا »(سوره نساء، آیه 142)
«و اذکر اسم ربک بکرة و اصیلا »(سوره انسان، آیه 25)
« فاذا قضیتم الصلاة فاذکروا اللّه قیاما و قعودا و على جنوبکم »(سوره نساء، آیه 103)
به طور خلاصه با توجه به این آیات و دیگر آیات قرآن کریم ایشان باید اهل تهجد و نماز شب و تلاوت قرآن درشب و ذکر و عبادت و سجده و تسبیح به هنگام صبح و شب و… باشند و همان چیزى را که خودش نماز مى داند ، دائما در همان حال باشد « فى صلاتهم دائمون»(سوره معارج، آیه 23) و عمل خاصى را به عنوان نماز انجام مى دهد و براى آن برخیزد و ذکر کثیر داشته باشد وگرنه به بیان صریح آیه قرآن منافق خواهد بود. « و اذا قاموا الى الصلاة قاموا کسالى و لایذکرون الله الا قلیلا »(سوره نساء، آیه 142)و تمام اوامر قرآنى را باید انجام دهد. به هر حال خوب است روشن شود که این همه آیات قرآن درباره ذکر و تسبیح و تلاوت قرآن و سجده و رکوع و قنوت و طهارت و مواقع خاصى سجده و ذکر و تسبیح و مانند اینها را چگونه عمل مى کند؟! و اگر مى گوید نمى دانم که چه باید بکنم در این صورت جواب دهد که بااین آیه قرآن « فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون»(نحل، آیه 43 – انبیاء، آیه 7) چه مى کند اگر خود او اهل ذکر و قرآن ومعارف دینى نیست) باید برود و از اهل ذکر بپرسد.
و با این آیه قرآن که مى فرماید: « و ما کان المومنون لینفروا کافة فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فى الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلّهم یحذرون »(سوره توبه، آیه 122)
چه مى کند؟ آیا از آنهایى است که براى تفقه در دین رفته است و فقه دین یادگرفته؟ یا از آنهایى است که از کلام و گفتار کسانى که علم دین یاد گرفته اند بهره مند مى گردد؟
قرآن کریم خطاب به پیامبر گرامى(ص) مى فرماید: «و انزلنا علیک الذکر لتبیّن للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون» (سوره نحل، آیه44)
معلوم مى شود که آنچه که خداوند برپیامبر نازل فرمود نیاز به تبیین و توضیح دارد.
قرآن مجید کتابى است که در اغلب موارد اصول و ارکان را بیان داشته و بیان جزئیات را به پیامبر(ص) واگذار کرده است به این آیه توجه کنید: «و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون؛ و بر تو قرآن را نازل کردیم تا بر امت آنچه فرستاده شده بیان کنى باشد که عقل و فکر به کار گیرند» (نحل، آیه44).
و در آیه دیگر فرموده است: «و ما انزلنا علیک الکتاب الا لتبین لهم الذى اختلفوا فیه؛ و ما قرآن را نازل نکردیم مگر براى این که حقیقت آنچه را که مردم درباره آن اختلاف مى کنند را براى آنان روشن کنى» (نحل، آیه 64).
بنابراین پیامبر(ص) در کنار و همراه قرآن و به نص صریح صدها آیه آن وظیفه دار تبین آیات خدا و جزئیات امور براى مردم است، لذا فرمود نماز بخوانید آن گونه که من نماز مى خوانم. و او نماز صبح را دو رکعت و… قرار داد و قرآن مجید ما را به اطاعت از آن حضرت فرا خوانده است. «ما اتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا؛ آنچه پیامبر براى شما آورده بگیرید و عمل کنید و آنچه را که نهى کرده ترک کنید» (حشر، آیه 7).