فرق بین تفسیر به رأی و تفسیری که در آن از یک نظر روشنفکرانه (خبر واحد موثق) استفاده شده است چیست؟

رابطه بعضی از علوم با قرآن به گونه ای است بدون آن نمی توان به تفسیر و تحلیل آیات قرآن پرداخت؛ مانند: علم صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و … پس مفسر باید در تمام علومی که در فهم بهتر قرآن دخالت دارد تبحر داشته باشد.

در قرآن، موارد عام و خاص، مطلق و مقید، ناسخ و منسوخ وجود دارد که برای درک دقیق آن، ناگزیر باید بر آیات قرآن احاطه داشت، تا مبادا بر اساس مطلق، عام یا منسوخ حکم نمود و به همین دلیل، ائمه (ع) بهترین مفسران قرآن هستند، بلکه حقیقت آن و قرآن ناطق اند.

از سویی، منع از تفسیر به رأی، به معنای جمود و نیندیشیدن و … نیست؛ زیرا عدم تدبر در قرآن مورد مذمت قرار گرفته است. خداوند در قرآن می فرماید: آیا درباره قرآن نمى‏اندیشند؟! اگر از سوى غیر خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى‏یافتند.[i] خداوند در این آیه شریفه، علت انحراف و ضلالت مشرکان را عدم تدبر و اندیشه در قرآن معرفی می کند. تفسیر به رأی، تفسیری است که شخص، بدون توجه به احادیث و تفاسیری که از طرف معصومین (ع) پیرامون آیات قرآن رسیده و بدون توجه به آیات دیگر قرآن (عام و خاص، مطلق و مقید، ناسخ و منسوخ) یا بدون تسلط بر علم تفسیر (یا علم مربوط به تفسیر)، تنها با در نظر گرفتن پیش فرض هایی که در ذهن خود دارد، به تحلیل و تفسیر پیرامون آیات قرآن پرداخته و در صدد آن باشد که عقاید خود را به قرآن مستند نماید.