دوران نامزدی و عقد

دوران نامزدی باید کوتاه باشد یا طولانی؟

در هر صورت دلایل خود را بیان کنید؟

در متن سؤال به صورت دقیق اشاره نشده که مراد از دوره نامزدی چه دوره ای است؛ زیرا تعریف دوره نامزدی در کشورمان متفاوت است.

در حقوق مدنی کشورمان «نامزدی» زمانی است که مرد از زنی خواستگاری می کند تا بعد با او ازدواج کند و زن موافقت کند،[1] در حالی که برخی خانواده ها، فاصله عقد دائم تا برگزاری جشن عروسی را دوره «نامزدی» می دانند؛ بنابراین در ادامه به حالتی که صرفاً پیشنهاد ازدواج (خواستگاری) ارائه شده با عنوان «نامزدی» و به فاصله عقد تا جشن ازدواج با عنوان «دوران عقد» اشاره می گردد.

بر اساس حقوق مدنی ایران، نامزدی مدّت ندارد و تا زمانی که یکی از دو نفر آن را به هم نزده است، باقی خواهد ماند.[2] با توجّه به این که شناخت طرفین از یکدیگر، اصل مهم دوران نامزدی است، شایسته است بر اساس واقعیّت گرایی، این مدّت به صورت معقول به اندازه ای باشد که نه شتابزده عمل گردد و نه بی دلیل مدّت آن طولانی گردد؛ زیرا ممکن است عواملی نظیر برخی توقعات نابجای طرفین از یکدیگر، زیاده روی در رفت و آمدها و برانگیخته شدن غیرت والدین دختر و گفت و گوهای تکراری و بی اهمیت طرفین، باعث شود تردید و تزلزلی در انتخاب صورت گیرد.

طبیعی است که هر چه ابهامات متأثّر از جلسات گفت و گو یا تحقیقات محلی طرفین نسبت به یکدیگر بیش تر باشد، دوره نامزدی بیشتر طول خواهد کشید؛ امّا بعضی از افراد نیز وجود دارند که نسبت به تعهد هراس دارند و ممکن است با نامزدی طولانی مدّت از زیر بار تعهد زندگی مشترک شانه خالی کنند؛ بنابراین دوره نامزدی باید نه کوتاه مدت باشد و نه آنقدر طولانی که مشکلات را به همراه داشته باشد.

در ضمن در این دوران ضروری است مرزهای منطقی و شرعی رابطه حفظ شود تا به ویژه دختر خانم ها از آسیب های احتمالی در امان بماند.

در مورد دوران عقدخواندگی (فاصله میان عقد تا برگزاری جشن ازدواج) که با خواندن صیغه عقد بین پسر و دختر وجهه شرعی و قانونی نیز پیدا می کند، گفتنی است که به دلایل زیر وجود چنین دوره ای ضروری است:

– آماده سازی طرفین به ویژه دختر و خانواده اش جهت کاهش تدریجی وابستگی های شدید عاطفی؛ زیرا جدایی ناگهانی فرد از خانواده به ویژه برای دختر ناگوار بوده و چه بسا موجب تلخکامی و آسیب دیدگی عاطفی وی و خانواده اش نیز گردد.

– آماده سازی طرفین جهت پذیرش مسؤولیت زندگی مستقل و کسب مهارت های زندگی مشترک.

– ایجاد اُنس؛ برای دختر و پسر عفیف و با حیایی که تا چندی قبل بیگانه بودند، سخت است که بدون مقدمه در کنار هم زندگی مستقلی را آغاز کنند؛ بنابراین شایسته است مدّتی بگذرد تا با هم انس گرفته و مهیای زندگی با هم گردند‎.‎

– آمادگی والدین دختر جهت تهیه جهیزیه و آمادگی پسر برای فراهم آوردن مقدمات ازدواج، تهیه منزل مسکونی و… .

– شناخت بیشتر از سلیقه ها، علایق و عادات همدیگر و خانواده ها برای ورود به زندگی مشترک با تفاهم بیشتر.

– فرصت تجدید نظر در صورت عدم تفاهم جدّی؛ دوره عقد، دوره شناخت بهتر و عمیق تر زوجین برای ارزیابی بهتر سطوح کفویت است؛ زیرا شناخت در دوره نامزدی برای انتخاب و شناخت در دوران عقد به دلیل عدم وجود محدودیت های دوره نامزدی برای تفاهم بیشتر زوجین جهت سازگاری افزون تر در زندگی مشترک است که مهمترین فایده آن فراهم آوردن فرصت تجدید نظر و جدایی در صورت عدم تفاهم جدی طرفین با یکدیگر قبل از مراسم عروسی است تا در ادامه هزینه های بیشتری به طرفین تحمیل نگردد.

– در مورد مدت دوران «عقد» نیز گفتنی است که حدّ معینی ندارد و برای همگان، یکسان نیست، بلکه بستگی به شرایط و موقعیت دختر و پسر و شرایط خانوادگی و اجتماعی آنها دارد؛ امّا می توان گفت که اگر مانع خاصّی[3] در میان نباشد و دختر، پسر و خانواده هایشان آماده عروسی باشند، مدّت (6 الی 9)[4] ماه مناسب است. طولانی شدن این دوران نیز پیامدهایی دارد که برخی از آن ها عبارتند از:

مقایسه همسر با دیگران و دلزدگی ناشی از هوس ها و تنوّع طلبی ها.

توقعات نابجای ناشی از چشم و هم چشمی ها و رسوم نادرست طرفین و خانواده ها از یکدیگر.

دخالت های ناشیانه و گاه مغرضانه اطرافیان.

غیرت نابجای خانواده دختر و ایجاد محدودیت و محرومیت ها در روابط عاطفی و فیزیکی پسر و دختر.

محدودیّت های ناشی از حضور فرزندان مجرد در خانواده.

کاهش اشتیاق اولیه، آرامش خاطر و دلسردی پسر و دختر بر اثر محرومیت های عاطفی و زناشویی تحمیلی.

برجسته شدن احتمالی نقاط ضعف طرف مقابل یا خانواده و فامیل وی و ایجاد تردیدهای نابجا در طرفین.

دوران عقد موفق

چه مشکلات و آسیب هایی در دوران عقد وجود دارد. برای این که این دوران به خوشی و موفقیّت سپری شود هر یک از ما چه وظیفه ای بر عهده داریم؟

حقیقت آن است که دوران نامزدی و عقد از جهاتی مهم تر، لذت بخش تر و سازنده تر از دوران پس از عروسی است؛ زیرا دختر و پسری که این دوره را ماهرانه، با ظرافت و با عمل به وظایف ویژه آن سپری کنند، قادر خواهند بود با خاطرات زیبا و دل انگیز این ایام سرمایه گذاری عاطفی پُرسودی برای زندگی زناشویی خود کرده و پایه های زندگی مستحکمی بنا نهند.

در این میان ممکن است هر یک از زوجین در ارتباط با هم و یا خانواده یکدیگر به مشکلاتی برخورد نمایند که در ادامه با اشاره به برخی از آن ها به راهکارهایی در قالب توافقات لازم قبل از شروع عقد و وظایف دختر و پسر در دوران عقد خواهیم پرداخت.

الف. توافقات لازم قبل از شروع عقد بین خانواده ها

آداب رفت و آمد: مسائلی از قبیل ماندن شب هنگام داماد در منزل دختر و بالعکس و حد و حدود معاشرت ها در این ایام از جمله مواردی است که اگر از قبل در مورد آن به صورت شفاف توافقی صورت نگیرد، بسترساز برخی از دل خوری ها و اختلاف ها خواهد بود.

آداب تفریح و بیرون رفتن ها: ضروری است که خانواده ها هنگام توافق بر شیوه رفت وآمدها به موضوع میزان و کیفیت تفریح ها و مسافرت ها نیز بپردازند؛ زیرا بسیار اتفاق افتاده که این جمله آقا داماد «من هرجا که دوست دارم می خواهم با خانمم بروم و به کسی ارتباطی ندارد» با مقاومت والدین دختر مواجه و باعث ایجاد رنجش، انتقام جویی ها و بهانه گیری های بعدی شده است.

خرید عروسی و مسائل مربوط به جشن ازدواج: ضروری است قبل از عقد در مورد تمامی مراسم و خریدها به صورت ریز و اجرایی توافقی روشن صورت گرفته و یادداشت گردد تا طرفین خود را نسبت به اجرایی نمودن توافقات متعهد ببینند؛ زیرا به عنوان مثال هر یک از اختلاف سلیقه طرفین در مورد تاریخ برگزاری مراسم و یا کمیّت و کیفیّت خرید لوازم می تواند اختلاف آفرین گردد.

تعیین معتمدی صاحب نفوذ به عنوان میانجی: امروزه ممکن است به دلیل رسم و رسوم مختلف خانواده ها و یا تفاوت سلیقه جوانان با بزرگ ترها در نحوه برگزاری جشن و… مسائلی به وجود آید که وجود داوری مورد قبول و احترام طرفین برای نزدیک کردن آراء به یکدیگر و احیاناً وصل کردن خانواده ها و افراد با همدیگر ضروری است.

ب. وظایف دختر و پسر در دوران عقد

برای تشکیل خانواده موفّق علاوه بر لزوم وجود معیارهای صحیح و منطقی در انتخاب همسر و تشکیل خانواده که در حفظ و استمرار موفقیّت آن سهم بسزایی دارد، نمی توان انتظار داشت صرفاً با انتخاب درست همسر، خوشبختی تا آخر عمر در قلب زوجین احساس گردد، بلکه یک رابطه مهم و حساس مانند رابطه زناشویی نیاز به مراقبت و توجّه زیادی از سوی همسران دارد. برخی از این مراقبت ها و وظایف طرفین در دوران عقد عبارتند از:

افزایش شناخت طرفین از یکدیگر برای تفاهم بیشتر: در این دوران به دلیل محرمیت طرفین با هم می توان اطلاعات بیشتری از خصوصیات رفتاری، عاطفی، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی طرف مقابل به عنوان تکمیل کننده شناخت مرحله گزینشی برای تفاهم و سازگاری در زندگی مشترک در اختیار گرفت. مسافرت ها و مهمانی های دوران نامزدی، یکی از بهترین راه ها برای سنجش رفتار شریک زندگی و پی بردن به خط قرمزها و اموری است که وی از انجام آن، واکنش ناراحت کننده ای از خود نشان می دهد. این که در این موقعیّت ها تا چه اندازه به همسر و نیازهایش توجه می کند، با چه کسانی گرم می گیرد و با چه کسانی بیش از اندازه صمیمی می شود، چه قدر آداب معاشرت را به جا می آورد و… همه و همه بیان کننده سبکی است که در ارتباطات خود از آن پیروی می کند.

افزایش و تحکیم محبت متقابل: اساس و شالوده زندگی خانوادگی بر محبت استوار است. در این میان دوران عقد، بهترین فرصت برای افزایش و تحکیم آن است که نگرش های نادرستی نظیر: «اگر به همسرم محبت کنم، سوء استفاده کرده، توقعاتش بالا می رود، لوس می شود یا اقتدارم از بین می رود»، «کم محلی کن تا ارج و قربت حفظ شود» تهدیدش می کند.

عشق و محبت همسران دو طرفه است و نیاز یک شوهر به علاقه و محبت همسر، درست به اندازه نیاز زن به عشق و علاقه شوهر است؛ زیرا همان طور که اگر زن در مورد محبت و علاقه همسرش نسبت به خود تردید کند احساس درماندگی و ناتوانی عاطفی و پژمردگی به او دست می دهد، عدم ابراز علاقه به شوهر نیز از انگیزه وی جهت تلاش و تأمین آسایش خانواده می کاهد. از این رو در آموزه های دینی به اظهار محبت و مهربانی همسران بسیار سفارش گردیده است، به گونه ای که پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

«فَأَشْفِقُوا عَلَیْهِنَّ وَ طَیِّبُوا قُلُوبَهُنَّ حَتَّی یَقِفْنَ مَعَکُمْ وَ لَا تَکْرَهُوا النِّسَاءَ وَلَاتَسْخَطُوا بِهِنَّ؛[5] با زنان مهربانی کنید و دل هایشان را به دست آورید تا با شما همراهی کنند و هرگز آنان را مجبور و خشمگین نکنید».

امام صادق(علیه السلام) نیز می فرمایند:

«وَ إظهارُ العِشْقِ لَهُ بِاالخِلابَةِ والهَیْئةِ الحَسَنَةِ لَها فی عَیْنِهِ؛[6] زن باید با اظهار علاقه و با دلربایی و آرایش در برابر شوهر به گونه ای عمل کند که رضایت و خوشنودی شوهر جلب شود».

آموزش مهارت های زندگی و همسرداری: زندگی مشترک شما و همسرتان تنها زمانی می تواند به عنوان افقی روشن و جلوه گاهی زیبا برای تولدی دوباره مطرح باشد که وجوه ضروری این اشتراک، یعنی توانایی ها و مهارت های خاص و سازنده، در تفکر، بینش و عملکرد هر دوی شما رؤیت شود؛ زیرا این مهارت ها و توانایی های انسان است که در وقت لزوم، به یاری او می آید تا مشکلات، اختلافات و نقاط ضعف و کاستی های زندگی مشترکش را برطرف کند. حال چنانچه زندگی مشترکی که براساس پیوندی مقدس از سوی زن و مرد، صورت پذیرفته، با عدم توانایی ها و مهارت های هر دو نفر و یا حتی یکی از آنها روبه رو شود، به طور مسلم، ادامه این زندگی با تلخکامی، ناراحتی، تنش و رنجش همراه خواهد شد. برخی از این مهارت ها عبارتند از: مهارت حل تعارض، حل مسأله، تصمیم گیری، مدیریت هیجانات و خشم، همدلی و روش صحیح رابطه با همسر، تفاوت های روان شناختی زن و مرد و…

داشتن قرار ملاقات های صمیمانه: ممکن است دغدغه های برگزاری جشن عروسی، اتمام تحصیل و یا خدمت سربازی فرصت با هم بودن را از طرفین بگیرد؛ امّا بهتر است سعی شود که طرفین وقت بیشتری با هم بگذرانند. به عنوان مثال ملاقات ها، امید، شور و علاقه را در آن ها تقویت می کند؛ زیرا قادر خواهند بود در خلال صحبت های محبت آمیز، دادن کادو و… عشق و محبت خود را به همدیگر نشان داده، درباره زندگی آینده به گفت وگو نشسته و به همدیگر دل گرمی و امید بدهند.

رد و بدل کردن هدیه: تهیه هدیه برای همسران به ویژه در دوران عقد احساس خوشایندی را در وی به وجود خواهد آورد که نشانه علاقه و صمیمیت شما به او محسوب شده و باعث ایجاد شادابی در روابط شما نیز می شود؛ زیرا هدیه دادن، فارغ از این که چه باشد (ارزان، گران، کوچک، بزرگ، مادّی، معنوی و…) موجب می شود تا موجی از شادمانی و احساس صمیمیت و رضایت در وجودتان نسبت به یکدیگر به حرکت درآید و به دنبال آن علاقه ها افزایش یافته و محبت شما نسبت به یکدیگر پایدارتر گردد. آنچه در هدیه دادن مهم می نماید اظهار محبت و دوستی توسط آن است نه ارزش مادی آن؛ بنابراین سعی نمایید هدیه ای انتخاب نمایید که با سن و ذوق و سلیقه همسرتان تناسب داشته باشد، عاملی در جهت رشد وی به سوی خوبی ها و کمال باشد،[7] در عین زیبایی، دارای ماندگاری و کارآیی باشد،[8] نوع و رنگ کاغذ کادو، شکل بسته بندی و مهم تر از آن متنی که ضمیمه هدیه می کنید را نیز به گونه ای انتخاب نمایید که بتوانید عشق خود به همسرتان را در آن بدمید.

رد و بدل کردن یادداشت های محبت آمیز: نوشتن نامه های پُرمحبت و باصفایی که پس از ملاقات های حضوری و هنگام جدا شدن و یا در طول دوره عقد رد و بدل می شود به دلیل خاطره انگیز و لذت بخش بودن تأثیر نکویی در افزایش محبت و استحکام رابطه دارد.

داشتن روابط عاشقانه و رابطه جنسی معقول: وقتی بین دو جوان عقد ازدواج خوانده شده حق هرگونه تمتّع مشروع از همدیگر را دارند، لیکن در برخی از نقاط کشورمان به دلایلی نظیر: امکان بارداری ناخواسته، زیبایی برگزاری مراسم عروسی و… رسم چنین است که روابط مخصوص زناشویی را تا شب زفاف به تأخیر می اندازند. با توجّه به منع برقراری روابط کامل جنسی در این دوران یکی از مواردی که می تواند شادی و نشاط دو جوان را در این ایام حفظ کند، ترکیب لحظه های ناب در کنار هم بودن با ابراز عشق و محبّت کلامی و رفتاری به یکدیگر است.

آموختن مهارت حل اختلاف: به هر حال در هر ازدواجی، مشکلاتی وجود دارد؛ اما آنهایی که ازدواج هایی بادوام دارند، می دانند که چه طور خیلی سریع یک مشاجره را حل و فصل کرده و زخم ها را در حداقل مقدار آن نگه دارند؛ زیرا گذاشتن دعواهای قدیمی روی دعواهای جدید پیچیدگی زیادی ایجاد می کند، طوری که دیگر هیچ راهی برای حل مشکل اصلی باقی نمی ماند. خوشبختانه یاد گرفتن مهارت حل اختلاف مقدور است، فقط کافی است برای کشف علّت مشاجرات خود وقت بگذارید و چنین فکر نکنید که در مشاجره، یکی از شما برنده است و دیگری بازنده؛ زیرا این طرز فکر خطرناک است.

در واقع مشاجرات مکرّر همسران نشان می دهد که باید تغییراتی در رابطه شان صورت گیرد و اگر هر دو این موضوع را درک کنند، قادر خواهند بود در تمام زمینه ها به صمیمیت بیشتری دست یابند. برخی از راهکارها در این زمینه عبارتند از: به رسمیت شناختن اختلاف نه انکار، بیان جرأتمندانه احساسات، خواسته ها و افکار خود، رعایت مقرّرات مربوط به گوینده و شنونده در گفتگو با همسر، عدم اطلاع و دخالت اطرافیان (علنی نکردن بین خانواده ها) ، تعیین واقع بینانه و پذیرش سهم خود در مشکلات، اولویت بخشی به همسر و زندگی مشترک خود، مشارکت جویی با همسر در مسیر حل اختلاف، یاری جستن از افراد با تجربه و خیرخواه، گذشت و بخشش.

---

پی نوشت ها

[1]. سید حسن امامی، حقوق مدنی، ج4، ص 328.

[2]. همان، ص 328 و 329.

[3]. ادامه تحصیل، گذراندن سربازی و… .

[4]. علی اکبر مظاهری، جوانان و و دوران نامزدی، ص37.

[5]. محدث نورى، مستدرک الوسائل، ج 14، ص 253، ح 16627.

[6]. محمّد باقر مجلسی، بحارالأنوار، ج 75، ص237، ح 107.

[7]. به عنوان مثال کتاب خوب یا بلیط شرکت در یک جشنواره خوب و…هدیه داده شود.

[8]. این موضوع بستگی به موارد متعدّدی نظیر کار، شغل و حتّی علاقه مندی وی دارد به عنوان مثال می توان برای کسی که کارهای تایپی خود را در منزل انجام می دهد و ناچار است برای چاپ به بازار مراجعه نماید، دستگاه چاپگر تهیّه نمود و برای کسی که به هنرهای نمایشی یا سینما علاقه مند است بلیط تئاتر و سینما تهیّه کرد.