در روایت وارده شده که وقتی حضرت فاطمه زهرا -سلام الله علیها – از انجام کار منزل خسته و درمانده شد از پدر بزرگوارش – صلی الله علیه و آله – خادمی درخواست نمود که در کار خانه به او کمک کند . پیامبر -ص- به ایشان فرمود: آیا چیزی بهتر از خادم و کنیز نمی خواهی ؟ حضرت گفت : چرا می خواهم . پیامبر فرمود : خداوند را در هر روز سی و سه مرتبه تسبیح کن و سی و سه مرتبه حمد او رابه جای آور و سی و چهار مرتبه تکبیر بگو و او را از برترو والاتر ازتوصیف بدان که روی هم رفته صد عدد می شود ولی در میزان و ترازوی حساب الاهی هزار حسنه به شمار می آید. بعد حضرت رسول -ص- فرمود: ای فاطمه! اگر این تسبیحات را در هر صبح بگویی خداوند امر مهم دنیا و آخرتت را کفایت خواهد کرد. v}(بحارالانوار ج 43 ص 134 ح 32 دار احیاء التراث العربی) تسبیحات حضرت زهرا -سلام الله علیها- در روایات مورد تاکید بسیاری است و در فضیلت آن احادیث فراوانی وارد شده است:
1. از حضرت صادق – علیه السلام – نقل شده که فرمود: ما هم چنانکه کودکان خود را به نماز سفارش و امر می کنیم آنانرابه تسبیح فاطمه -ع- نیز امر می کنیم پس این تسبیح را ترک نکنید که هر که بر آن مداومت نماید شقی و بدبخت نمی گردد. (حاشیه مفاتیح الجنان فضیلت تسبیح حضرت زهرا – سلام الله علیها)
2. در روایات معتبر وارد شده که مراد از ذکر کثیر (یاد زیاد) که در آیه شریفه : (واذکر و الله ذکرا کثیرا ) تسبیح حضرت فاطمه(ع) است و هر کس بعد از نماز بر آن مداومت نماید خدا را بسیار یاد کرده است. (حاشیه مفاتیح الجنان فضیلت تسبیح حضرت زهرا – سلام الله علیها)
3. از حضرت باقر (علیه السام) روایت است که: هر کس تسبیح حضرت فاطمه – را بگوید و بعد از آن استغفار نماید خدا او را بیآمرزد و آن از نظر زبان صد ولی در میزان عمل هزار عدد به شمار می آید و شیطان را دور وخداوند را خشنود می سازد. (حاشیه مفاتیح الجنان فضیلت تسبیح حضرت زهرا – سلام الله علیها)
4. حضرت صادق (علیه السلام) می فرماید: در نزد من تسبیح حضرت فاطمه(ع) بعد از هر نماز بهتر از هزار رکعت نماز است. (حاشیه مفاتیح الجنان فضیلت تسبیح حضرت زهرا – سلام الله علیها)
5. حضرت باقر (علیه السلام) در حدیثی می فرماید: خداوند با هیچ تسبیح و تمجیدی بهتر ازتسبیح حضرت فاطمه (سلام الله علیها) عبادت نشده و اگر چیزی از آن بالاتر داشت هر چند ظاهر الفاظ اذکار و دعاهایی که وارد شده دارای آثار فراوانی است و حتی اگرکسی معنای آن را نداند و یا به معنای آن توجهی نداشته باشد چون این کلمات و الفاظ نور است و از زبان پاک امامان معصوم (علیهم السلام) صادرشده بدون شک دارای تاثیر و برکت مادی و معنوی است ولی اثر کامل آن هنگامی است که در محتوا و مفهوم آن اندیشه شود و زمینه تحقق و عمل به آن فراهم گردد. مثلا در همین تسبیح حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) اگر انسان به محتوای این تسبیح و الفاظ و کلمات آن توجه داشته باشد تاثیری عمیق در جان و روح او دارد و نشاط و قدرت و آرامش خاصی در خود احساس می کند. اگر به معنای (الله اکبر)توجه کند و خداوند را بزرگتر از توصیف و بیان بداند و این باور در عمق دل او رسوخ کند دیگر در زندگی دچارخوف و دلهره اظطراب نخواهد بود چون خداوند را به قدرت و علم و رحمت و صفات بی نهایت شناخته و تکیه اش برچنین خداوندی است. اگر در محتوای (الحمدلله) دقت نماید در می یابد که هر چه دارد و هر زیبایی و کمال و فضیلتی که در خود و دیگران و در عالم می بیند از اوست و هیچ موجودی ازخود چُیزی و کمالی و فضیلتی ندارد پس یکسره توجه خود را به کانون عظمت و کمال و زیبایی و خیر معطوف می کند واز دیگران قطع امید می کند و تنها به کرم و جمال و کمال بی انتهای او دلخوش و وابسته است و از خودپسندی و تکبر و خودبینی و صفات پست و فرومایه دوری می گزیند. و اگر مفهوم (سبحان الله) را خوب درک کند، خداوند را از هر نقص و محدودیت و هر گونه صفتی که در خور مقام جلال و جبروت او نیست منزه می شمارد و چون چنین باور و اعتقادی دارد، سعی می کند به چنین خدایی شباهت پیدا کند و همچون او از ناپاکی و آلودگی پاک گردد و از بدی ها فاصله بگیرد و سقف به صفات پاک الاهی و متعلق به اخلاق الاهی شود.
درباره تشریع تسبیح حضرت زهرا»علیها السلام« در منابع شیعه و اهل تسنن روایاتى نقل شده است. مبنى بر اینکه: «امیرالمؤمنین على»علیه السلام« فرمودند: وقتى که رنجى را که در اثر کارهاى خانه به فاطمه»علیها السلام« گفتم: بتازگى اسیرانى آورده اند. نزد پدرت برو. شاید به تو خدمتکارى بدهد، تا در کار منزل به تو کمک نماید. فاطمه نیز به محضر پیامبر»صلى الله علیه وآله« رفت; ولى هنگامى که دید گروهى نزد آن حضرت هستند، منصرف شده، برگشت. پیامبر»صلى الله علیه وآله« که متوجّه شدند فاطمه به خاطر امر مهمّى نزدشان ام ده بود، صبح فرداى آن روز به خانه فاطمه»علیها السلام« آمدند و از خواسته اش سؤال کردند; امّا فاطمه از ذکر خواسته اش خوددارى کرد من به رسول خدا»صلى الله علیه وآله« گفتم: به راستى شما به مشکلاتى که فاطمه با آن روبرو است آگاه هستید: آوردن آب، آرد کردن و جارو زدن. این مسوولیّت ها موجب رنج زهرا»علیها السلام« شده است. براى همین من به او گفتم که از شما درخواست کند خدمتکاى به او عطا کنى، تا در کارهاى خانه او را یارى نماید.رسول خدا»صلى الله علیه وآله« فرمودند: اى فاطمه! آیا تو را به چیزى که براى تو از خادم و تمامى دنیا بهتر باشد راهنمایى کنم؟ فاطمه عرض کرد: آرى اى رسول خدا! آن حضرت نیز این تسبیح معروف را، که هنگام خواب و بعد از هر نماز خوانده مى شود، به فاطمه تعلیم فرمود». (ر.ک به: من لا یحضره الفقیه، ص 67. و علل الشرایع، باب 88، ص 366 و دعانم الاسلام وصحیح بخارى، ج 2، ص 259 و ارشادالسارى، ج 6، ص 117)
احادیث خاندان رسول»صلى الله علیه وآله« درباره تشویق به خواند تسبیح حضرت زهرا فراوان و در حدّ استفاضه است. تا آنجا که امام باقر»علیه السلام« فرمود: «خداوند به وسیله ذکرى بهتر از تسبیح فاطمه»علیها السلام« که هر روز بعد از نماز خوانده مى شود، عبادت نشده است اگر چیزى افضل از آن بود، به یقین رسول خدا»صلى الله علیه وآله« به فاطمه»علیها السلام« هدیه کرد». امام صادق»علیه السلام« مى فرمایند: «خواندن تسبیح فاطمه»علیها السلام« در هر روز، بعد از هر نماز، نزد من از هزار رکعت نماز در هر روز بهتر است. همانا ما همچنان که کودکانمان را به ابن حجر در ارشاد السارى میظ گوید: «در این مطلب براى على»علیه السلام« و فاطمه»علیها السلام« منقبتى است.» وى از ابن تیمیه نقل کرده که مواظبت بر خواندن آن خستگى را برطرف مى کند. برای توضیح بیشتر ر.ک: – ذذخائر العقبى، ص 49 و حلیة الأصابة، ج 2، ص 41. – مسند حنبل، ج 1، ص 106 و الاصابة، ج 4، ص 379 – تذکرة الخلوص، ص 176.
درباره فضیلت، در روایتى آمده است که بر مولا سزاوار است که عبادتى را، گرچه با تمام اجزاء و شرایط باشد، در صورتى که بدون تسبیح حضرت زهرا»علیها السلام« باشد به صاحبش برگرداند و آن را قبول نکند. نیز از امامان»علیهم السلام« نقل شده که فرموده اند: «انّ الصلاة الخالیة منه تردّ على صاحبه؛ به راستى نمازى که خالى از تسبیح باشد به خواننده آن رد مى شود؛ عبادتى که با تسبیح حضرت زهرا»علیها السلام« همراه باشد مانند حلّه اى است که زینت باشد. به نقل از سایت تبیان
از روایات استفاده می شود که بهترین تعقیب بعد از نماز، تسبیحات حضرت زهرا(س) است که در اینجا به ذکر چند روایت (از حاشیه مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی) اکتفا می کنیم:
1. از حضرت صادق(ع) نقل شده است: ما کودکان خود را به تسبیح فاطمه(س) امر می کنیم چنان که آنها را به نماز امر می کنیم پس آن را ترک مکن که هر که بر آن مداومت نماید شقی و بدبخت نمی گردد. 2. در روایات فراوانی آمده است که مقصود از ذکر و یاد فراوان در آیه شریفه : «واذکروا الله ذکرا کثیرا؛ تسبیح حضرت زهرا(س) است که بعد از نماز هر کس بر آن مداومت نماید خدا را بسیار یاد کرده است». 3. حضرت صادق(ع) فرمود: خواندن تسبیح حضرت فاطمه(س) بعد از هر نماز در نزد من از هزار رکعت نماز در هر روز بهتر است. 4. در روایت معتبر از حضرت باقر(ع) آمده است که با چیزی مثل تسبیح حضرت فاطمه(س) خداوند عبادت و تسبیح و تمجید نشده است و اگر چیزی از این تسبیح بهتر بود پیامبر(ص) آن را به فاطمه(س) عطا می کرد.
1. از حضرت صادق – علیه السلام – نقل شده که فرمود: ما هم چنانکه کودکان خود را به نماز سفارش و امر می کنیم آنانرابه تسبیح فاطمه -ع- نیز امر می کنیم پس این تسبیح را ترک نکنید که هر که بر آن مداومت نماید شقی و بدبخت نمی گردد. (حاشیه مفاتیح الجنان فضیلت تسبیح حضرت زهرا – سلام الله علیها)
2. در روایات معتبر وارد شده که مراد از ذکر کثیر (یاد زیاد) که در آیه شریفه : (واذکر و الله ذکرا کثیرا ) تسبیح حضرت فاطمه(ع) است و هر کس بعد از نماز بر آن مداومت نماید خدا را بسیار یاد کرده است. (حاشیه مفاتیح الجنان فضیلت تسبیح حضرت زهرا – سلام الله علیها)
3. از حضرت باقر (علیه السام) روایت است که: هر کس تسبیح حضرت فاطمه – را بگوید و بعد از آن استغفار نماید خدا او را بیآمرزد و آن از نظر زبان صد ولی در میزان عمل هزار عدد به شمار می آید و شیطان را دور وخداوند را خشنود می سازد. (حاشیه مفاتیح الجنان فضیلت تسبیح حضرت زهرا – سلام الله علیها)
4. حضرت صادق (علیه السلام) می فرماید: در نزد من تسبیح حضرت فاطمه(ع) بعد از هر نماز بهتر از هزار رکعت نماز است. (حاشیه مفاتیح الجنان فضیلت تسبیح حضرت زهرا – سلام الله علیها)
5. حضرت باقر (علیه السلام) در حدیثی می فرماید: خداوند با هیچ تسبیح و تمجیدی بهتر ازتسبیح حضرت فاطمه (سلام الله علیها) عبادت نشده و اگر چیزی از آن بالاتر داشت هر چند ظاهر الفاظ اذکار و دعاهایی که وارد شده دارای آثار فراوانی است و حتی اگرکسی معنای آن را نداند و یا به معنای آن توجهی نداشته باشد چون این کلمات و الفاظ نور است و از زبان پاک امامان معصوم (علیهم السلام) صادرشده بدون شک دارای تاثیر و برکت مادی و معنوی است ولی اثر کامل آن هنگامی است که در محتوا و مفهوم آن اندیشه شود و زمینه تحقق و عمل به آن فراهم گردد. مثلا در همین تسبیح حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) اگر انسان به محتوای این تسبیح و الفاظ و کلمات آن توجه داشته باشد تاثیری عمیق در جان و روح او دارد و نشاط و قدرت و آرامش خاصی در خود احساس می کند. اگر به معنای (الله اکبر)توجه کند و خداوند را بزرگتر از توصیف و بیان بداند و این باور در عمق دل او رسوخ کند دیگر در زندگی دچارخوف و دلهره اظطراب نخواهد بود چون خداوند را به قدرت و علم و رحمت و صفات بی نهایت شناخته و تکیه اش برچنین خداوندی است. اگر در محتوای (الحمدلله) دقت نماید در می یابد که هر چه دارد و هر زیبایی و کمال و فضیلتی که در خود و دیگران و در عالم می بیند از اوست و هیچ موجودی ازخود چُیزی و کمالی و فضیلتی ندارد پس یکسره توجه خود را به کانون عظمت و کمال و زیبایی و خیر معطوف می کند واز دیگران قطع امید می کند و تنها به کرم و جمال و کمال بی انتهای او دلخوش و وابسته است و از خودپسندی و تکبر و خودبینی و صفات پست و فرومایه دوری می گزیند. و اگر مفهوم (سبحان الله) را خوب درک کند، خداوند را از هر نقص و محدودیت و هر گونه صفتی که در خور مقام جلال و جبروت او نیست منزه می شمارد و چون چنین باور و اعتقادی دارد، سعی می کند به چنین خدایی شباهت پیدا کند و همچون او از ناپاکی و آلودگی پاک گردد و از بدی ها فاصله بگیرد و سقف به صفات پاک الاهی و متعلق به اخلاق الاهی شود.
درباره تشریع تسبیح حضرت زهرا»علیها السلام« در منابع شیعه و اهل تسنن روایاتى نقل شده است. مبنى بر اینکه: «امیرالمؤمنین على»علیه السلام« فرمودند: وقتى که رنجى را که در اثر کارهاى خانه به فاطمه»علیها السلام« گفتم: بتازگى اسیرانى آورده اند. نزد پدرت برو. شاید به تو خدمتکارى بدهد، تا در کار منزل به تو کمک نماید. فاطمه نیز به محضر پیامبر»صلى الله علیه وآله« رفت; ولى هنگامى که دید گروهى نزد آن حضرت هستند، منصرف شده، برگشت. پیامبر»صلى الله علیه وآله« که متوجّه شدند فاطمه به خاطر امر مهمّى نزدشان ام ده بود، صبح فرداى آن روز به خانه فاطمه»علیها السلام« آمدند و از خواسته اش سؤال کردند; امّا فاطمه از ذکر خواسته اش خوددارى کرد من به رسول خدا»صلى الله علیه وآله« گفتم: به راستى شما به مشکلاتى که فاطمه با آن روبرو است آگاه هستید: آوردن آب، آرد کردن و جارو زدن. این مسوولیّت ها موجب رنج زهرا»علیها السلام« شده است. براى همین من به او گفتم که از شما درخواست کند خدمتکاى به او عطا کنى، تا در کارهاى خانه او را یارى نماید.رسول خدا»صلى الله علیه وآله« فرمودند: اى فاطمه! آیا تو را به چیزى که براى تو از خادم و تمامى دنیا بهتر باشد راهنمایى کنم؟ فاطمه عرض کرد: آرى اى رسول خدا! آن حضرت نیز این تسبیح معروف را، که هنگام خواب و بعد از هر نماز خوانده مى شود، به فاطمه تعلیم فرمود». (ر.ک به: من لا یحضره الفقیه، ص 67. و علل الشرایع، باب 88، ص 366 و دعانم الاسلام وصحیح بخارى، ج 2، ص 259 و ارشادالسارى، ج 6، ص 117)
احادیث خاندان رسول»صلى الله علیه وآله« درباره تشویق به خواند تسبیح حضرت زهرا فراوان و در حدّ استفاضه است. تا آنجا که امام باقر»علیه السلام« فرمود: «خداوند به وسیله ذکرى بهتر از تسبیح فاطمه»علیها السلام« که هر روز بعد از نماز خوانده مى شود، عبادت نشده است اگر چیزى افضل از آن بود، به یقین رسول خدا»صلى الله علیه وآله« به فاطمه»علیها السلام« هدیه کرد». امام صادق»علیه السلام« مى فرمایند: «خواندن تسبیح فاطمه»علیها السلام« در هر روز، بعد از هر نماز، نزد من از هزار رکعت نماز در هر روز بهتر است. همانا ما همچنان که کودکانمان را به ابن حجر در ارشاد السارى میظ گوید: «در این مطلب براى على»علیه السلام« و فاطمه»علیها السلام« منقبتى است.» وى از ابن تیمیه نقل کرده که مواظبت بر خواندن آن خستگى را برطرف مى کند. برای توضیح بیشتر ر.ک: – ذذخائر العقبى، ص 49 و حلیة الأصابة، ج 2، ص 41. – مسند حنبل، ج 1، ص 106 و الاصابة، ج 4، ص 379 – تذکرة الخلوص، ص 176.
درباره فضیلت، در روایتى آمده است که بر مولا سزاوار است که عبادتى را، گرچه با تمام اجزاء و شرایط باشد، در صورتى که بدون تسبیح حضرت زهرا»علیها السلام« باشد به صاحبش برگرداند و آن را قبول نکند. نیز از امامان»علیهم السلام« نقل شده که فرموده اند: «انّ الصلاة الخالیة منه تردّ على صاحبه؛ به راستى نمازى که خالى از تسبیح باشد به خواننده آن رد مى شود؛ عبادتى که با تسبیح حضرت زهرا»علیها السلام« همراه باشد مانند حلّه اى است که زینت باشد. به نقل از سایت تبیان
از روایات استفاده می شود که بهترین تعقیب بعد از نماز، تسبیحات حضرت زهرا(س) است که در اینجا به ذکر چند روایت (از حاشیه مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی) اکتفا می کنیم:
1. از حضرت صادق(ع) نقل شده است: ما کودکان خود را به تسبیح فاطمه(س) امر می کنیم چنان که آنها را به نماز امر می کنیم پس آن را ترک مکن که هر که بر آن مداومت نماید شقی و بدبخت نمی گردد. 2. در روایات فراوانی آمده است که مقصود از ذکر و یاد فراوان در آیه شریفه : «واذکروا الله ذکرا کثیرا؛ تسبیح حضرت زهرا(س) است که بعد از نماز هر کس بر آن مداومت نماید خدا را بسیار یاد کرده است». 3. حضرت صادق(ع) فرمود: خواندن تسبیح حضرت فاطمه(س) بعد از هر نماز در نزد من از هزار رکعت نماز در هر روز بهتر است. 4. در روایت معتبر از حضرت باقر(ع) آمده است که با چیزی مثل تسبیح حضرت فاطمه(س) خداوند عبادت و تسبیح و تمجید نشده است و اگر چیزی از این تسبیح بهتر بود پیامبر(ص) آن را به فاطمه(س) عطا می کرد.