در مورد سوال اول با توجه به حضور شیعیان در خراسان و نوشته های مورخان احتمال نبودن مدفن امام در این نقطه بسیار ضعیف است. پیرامون محل دقیق دفن پیکر مطهر هشتمین پیشوای شیعیان(ع)، روایات و بحث‌های گوناگونی مطرح است.
بر اساس روایات تاریخی، حضرت رضا(ع) قبل از مرگ این شرایط را پیش‌بینی کردند.
علامه مجلسی در «عیون» و شیخ مفید در «جلاء العیون» در خصوص محل دفن امام هشتم به روایت اباصلت هروی، چنین نقل می‌کنند: «حضرت رضا(ع) به اباصلت فرمود: به قبه‌ی هارون الرشید برو و از چهار سمت قبر، هر طرف یک مشت خاک بیاور.
سپس امام(ع) خاک بالا و پایین و پشت سر را بوییدند و فرمودند: مأمون اراده خواهد کرد قبر پدرش را قبله‌ی قبر من قرار دهد، سنگ بزرگی آشکار شود که هر چه کلنک در خراسان است اگر جمع نمایند برای کندن آن، ممکن نشود».

به گفته‌ی مورخان، مأمون خیلی دلش می خواست که حضرت رضا(ع) را در پایین پای پدرش هارون دفن کند که طبق آنچه گفته شد و در احادیث آمده، اتفاقات خارق‌ العاده ای رخ داد که مجبور شدند حضرت را در بالای سر هارون دفن کنند.

آن‌هایی که به زیارت امام هشتم نایل شده‌اند، می‌دانند که جای «بالا سر» حضرت تنگ‌تر است؛ چرا که قبر امام رضا(ع) در وسط مضجع قرار نگرفته است و آنجا محل دفن هارون‌الرشید می‌باشد.

براساس روایات تاریخی، امام رضا(ع) بعد از قبول ولایتعهدی مأمون و ورود به خراسان، به مرو مرکز خلافت رفت.

مقام ولایتعهدى مأمون که با شعار «الرضا من آل محمد» صورت گرفت، به طور رسمى در ماه رمضان سال 201 هجرى قمرى اعلام شد. اما این ولایتعهدی طولی نکشید و مأمون بعد از کشتن وزیر خود در سرخس، امام رضا(ع) را به روایتی در سرخس و به روایتی در توس با انگور زهرآلود، مسموم و به شهادت رساند و دستور داد پیکر مطهر ایشان را در قریه‌ی سناباد توس در «دارلاماره حمید بن قحطبه طایی» به خاک بسپارند.

دارالاماره و یا باغ حمید بن قحطبه طایی، در دهکده‌ی سناباد، دژ نظامی بوده که تاریخ ساخت آن به قبل از اسلام می‌رسید. با مرگ هارون و دفن وی در این محل، دارالاماره به بقعه‌ی هارونیه شهرت یافته بود.

مأمون برای تبرئه‌ی خود از اتهام به شهادت رساندن امام(ع) فرمان داد تا پیکر حضرت رضا(ع) را در بقعه‌ی هارونیه، نزدیک قبر پدرش به خاک بسپارند.
مورخین معتقدند اصل بنای داخلی تالار دارالاماره، معبد(آتشکده) بوده است که پس از دفن هارون به دستور مأمون تخریب و به سبک معماری خراسان و به صورت چهار دیواری ساده با گنبدی کم‌خیز احداث شد.
این مکان بعد از دفن امام رضا(ع) از سوی شیعیان و علویانی که تعداد آن‌ها در میان خراسانیان کم نبود، به مشهدالرضا تغییر نام یافت.

همین علویان بعد از به قدرت رسیدن آل بویه اقدام به ساخت مقبره‌ای برای حضرت امام رضا(ع) نمودند.