پرسشگر گرامی ، جهت دریافت پاسخ به نکات زیر توجه نمایید :الف ) خداوند متعال در آیه 28 سوره نور می فرماید : « فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فیها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّی یُؤْذَنَ لَکُمْ وَ إِنْ قیلَ لَکُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْکی لَکُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَلیمٌ»ترجمه : پس اگر کسی را در آنجا نیافتید، وارد نشوید تا زمانی که به شما اجازه داده شود و اگر به شما گفته شد که باز گردید، بازگشته و وارد نشوید، که این برای شما پاکیزه تر است و خداوند به آنچه انجام می دهید داناست .
تفسیر :
المیزان :مضمون آیه این است که اگر پس از استیناس و سلام کردن ، کسی جواب شما را ندادو دانستید که کسی در خانه نیست داخل آن نشوید، مگر اینکه از جانب مالک به شمااذن داده شده باشد، پس برای اطلاع از بودن یا نبودن اهل خانه نباید به آنجا سرک کشید، چون همه این دستورات برای جلوگیری از افشای اسرار مردم است و در ادامه می فرماید: اگر کسی در خانه بود ولی به شما اجازه ورود نداد، در این صورت وارد نشوید و باز گردید، که البته این عمل بهتر است و کرامت شما را حفظ می کند، و بدانید که خداوند به همه اعمال شما آگاه است .
تفسیر نمونه : در این آیه با جمله دیگرى این دستور تکمیل مى شود: «پس اگر کسى را در آن خانه نیافتید وارد آن نشوید تا به شما اجازه داده شود» (فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِیها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّى یُؤْذَنَ لَکُمْ).
ممکن است منظور از این تعبیر آن باشد که گاه در آن خانه کسانى هستند ولى کسى که به شما اذن دهد و صاحب اختیار و صاحب البیت باشد حضور ندارد شما در این صورت حق ورود نخواهید داشت.
سپس اضافه مى کند «و اگر به شما گفته شود باز گردید (این سخن را پذیراشوید و) باز گردید، که براى شما بهتر و پاکیزه ترست» (وَ إِنْ قِیلَ لَکُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْکى لَکُمْ).
و هرگز جواب رد، شما را ناراحت نکند، چه بسا صاحب خانه در حالتى است که از دیدن شما در آن حالت ناراحت مى شود.
و از آنجا که به هنگام شنیدن جواب منفى گاهى حس کنجکاوى بعضى تحریک مى شود و به فکر این مى افتند که از درز در، یا از طریق گوش فرا دادن و استراق سمع مطالبى از اسرار درون خانه را کشف کنند در ذیل همین آیه مى فرماید: «و خداوند به آنچه انجام مى دهید آگاه است» (وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ).
ب ) نخستین وظیفة انسان برای مهمانی رفتن، این است که سرزده و بدون دعوت برای مهمانی نرود. این دستور شرع مقدس اسلام در جهت حمایت از میزبان و راحتی اوست. همان‌طور که گفته شد، دین مبین اسلام با وجود توصیه‌های فراوانش به مهمانی دادن و مهمانی رفتن، دو اصل را توأمان رعایت می‌کند: نخست اکرام مهمان و دیگر مراعات آسایش میزبان. ازاین‌رو، باتوجه به اصل دوم، اسلام از مهمانی رفتن به‌طور سرزده نهی می‌کند. امام صادق(ع) از اجداد بزرگوارشان و درنهایت، از پیامبر اکرم(ص) روایت می‌کنند که ایشان فرموده‌اند: «یا على ! هشت طایفه اند که اگر اهانت شوند باید ملامت و سرزنش نکنند مگر خودشان را؛ کسى که بدون دعوت بر سر سفره طعامى برود (مهمان ناخوانده)» (مجلسى، 1403ق، ج 72، ص 444 و 452).
ج ) وظیفه میزبان در مقابل مهمان ناخوانده
با توجه به مطالب بالا اگر میزیان جواب مهمان ناخوانده را ندهد و درب منزل را بر روی آنها باز نکند کار حرام انجام نداده است .
البته می شود از مهمان ناخوانده هم پذیرایی کرد در اینجا با نگاهی به دستورات اسلامی، مسئله‌ی مهمان ناخوانده را از جهت وظایف میزبان بررسی کنیم.
1 . تکریم مهمان در اسلام
سخن اول آن‌که در اسلام به‌طور کلی به تکریم مهمان سفارش شده‌است. پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) می‌فرمایند: «یا عَلِیُّ … أکرِمِ الضَّیفَ ولَو کانَ کافِراً»: « اى على! … مهمان را گرامى بدار، اگرچه کافر باشد.»
2 . چگونگی تکریم مهمان نا‌خوانده
اما سخن دوم در چگونگی تکریم مهمان نا‌خوانده است. زیرا اولاً شاید هنگام ورود مهمان وسایل پذیرایی همیشگی در اختیار نباشد و ثانیاً ندانیم که مهمانان بیشتر به چه چیزی احتیاج دارند، گشنه‌اند یا تشنه؛ ثالثاً نمی‌دانیم که چقدر می‌خواهند بمانند! همین‌ها احتمالاً باعث می‌شود که از مهمان خود سؤال بپرسید. مثلاً این‌که: «چایی می‌خورید براتون بیارم؟» که این سؤال کردن‌ها رسم مهمان نوازی نیست.
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «لا تَقُل لِأَخیکَ إذا دَخَلَ عَلَیکَ: أکَلتَ الیَومَ شَیئاً؟ ولکِن قَرِّب إلَیهِ ما عِندَکَ؛ فَإِنَّ الجَوادَ کُلَّ الجَوادِ مَن بَذَلَ ما عِندَهُ»:« هرگاه برادرت بر تو وارد شد، به او نگو: امروز چیزى خورده اى؟ بلکه آنچه در خانه دارى، برایش بیاور؛ زیرا بخشنده واقعى، کسى است که آنچه را دارد، ببخشد.»
درستش این است که برای مهمانی که سرزده وارد خانه‌ی شما می‌شود هرچه در خانه دارید و برایتان میسر است بیاورید. در واقع نباید برای مهمان ناخوانده خود را به زحمت بیاندازید و آنچه در خانه دارید را بی‌ارزش بشمارید و به دنبال تهیه‌ی چیز بهتری بروید. اما فراموش نکنید که نباید از آوردن آن‌چه در خانه دارید دریغ بورزید.
زیرا پذیرایی از مهمان نباید برای میزبان، تکلف آور و مشقّت بار باشد. در غیر این صورت، مهمان به جای رحمت، مایه زحمت خواهد بود. حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله است که می فرماید: «لاتَکلَّفُوا الضَّیف؛ برای مهمان تکلف مکنید.»
همچنین در جای دیگر می فرماید: «لایتکلّفنَّ أحَدٌ لِضیفهِ ما لایَقدرُ؛ هیچ کس نباید آنچه را قادر نیست، به زحمت، برای مهمان فراهم کند».
نقل است که «مردی حضرت علی(ع) را به مهمانی دعوت کرد، او دعوت را به این شرط پذیرفت که صاحب خانه چیزی از بیرون تهیه نکند و مهمانی، فشار و ستمی را بر خانواده اش وارد نسازد».
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی نگاه اسلام به مهمانی به این‌جا مراجعه کنید.