نجفقلی حبیبی: تصور نمی‌کنم که گفتگو در شرایط فعلی اثرگذار باشد

یک استاد دانشگاه گفت: تصور نمی‌کنم که گفتگو در شرایط فعلی اثرگذار باشد؛ ما در شرایط بحرانی به فکر گفتگو هستیم؛ در حالی که باید در گذشته به آن فکر می‌کردیم. تنها در صورتی می‌توانیم بگوییم که با گفتگو می‌توانیم اوضاع را بهبود ببخشیم که بحران به پایان رسیده باشد.

دکتر نجفقلی حبیبی در گفتگو با ایسنا، درباره ضرورت آزادی بیان در دانشگاه‌ها گفت: “خانه گفتگو” از مصوبات قبلی شورای عالی انقلاب فرهنگی با هدف ایجاد گفتگو در دانشگاه‌ها بود. هدف از ایجاد خانه گفتگو این بود که دانشگاهیان یعنی اساتید و دانشجویان بتوانند به صورت آزاد و منطقی حرف‌هایشان را بیان کنند.

رئیس اسبق دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه ساخت خانه گفتگو محدود به یک مصوبه نبود، اظهار کرد: پیگیری‌هایی برای تحقق این موضوع به عمل آمد. همچنین بودجه و تشکیلاتی از سوی وزارت علوم برای خانه گفتگو درنظر گرفته شد. اما احداث خانه گفتگو تنها در روی کاغذ ماند و هیچگاه وارد مرحله عملی نشد. اما شورای عالی انقلاب فرهنگی به تازگی اعلام کرده که ایجاد خانه گفتگو در دست اقدام است!

رئیس اسبق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: اگر برای گفتگو کردن تصمیم دارند، همان خانه قبلی را به معنای واقعی فعال کنند و اگر تصمیم بر این نیست که به معنای واقعی فعال باشد، مصوبه ایجاد یک خانه جدید هیچ ضرورتی ندارد.

دکتر حبیبی با بیان اینکه گفتگو بسیار ضرورت دارد، اما در شرایط کنونی که در بحران به سرمی‌بریم، جوابگو نیست؛ توضیح داد: در زمانی که باید گفتگو می‌کردیم، دست به چنین کاری نزدیم. هنگامی که باید به گفتگو و اهمیت آن توجه می‌کردیم، بی‌توجه بودیم. به طور کلی پیشتر از شرایط کنونی، گفتگو کردن در دانشگاه باید به راه می‌افتاد.

وی با بیان اینکه گفتگو دارای شرایط و ضوابط خاص است، تصریح کرد: تمام دانشگاهیان باید بتوانند حرف‌های خود را مطرح کنند؛ نه اینکه تنها یک گروه خاص بتواند حرف‌هایش را مطرح‌کند. تمام اساتید و دانشجویان حق دارند که نظر خود را بیان‌کنند. محیط خانه گفتگو برمبنای گفت‌وگوی آزاد است؛ اهالی دانشگاه صاحب‌نظر هستند و می‌توانند حرف‌هایشان را بیان‌کنند.

وی گفت: تصور نمی‌کنم که گفتگو در شرایط فعلی اثرگذار باشد؛ ما در شرایط بحرانی به فکر شرایطی هستیم که باید در گذشته به آن فکر می‌کردیم. تنها در صورتی می‌توانیم بگوییم که با گفتگو می‌توانیم اوضاع را بهبود ببخشیم که بگوییم بحران به پایان رسیده است.

دکتر حبیبی ادامه داد: بازهم تاکید می‌کنم، گفتگو باید آزاد باشد و برای کسانی که سخن می‌گویند مسئله ایجاد نشود. تمام افراد باید بتوانند با اطمینان خاطر سخنان خود را بیان کنند حتی اگر حرف باطل داشته باشند. اگر سخنان باطل شنیده شود، می‌توان گوینده را آگاه ساخت. این احتمال هم وجود دارد که بخشی از حرف‌های مطرح شده باطل و بخشی دیگر بر حق باشد؛ باید حرف حق را بپذیریم و دلایل باطل بودن را بیان‌کنیم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: تمام افراد جامعه، مطالبی در ذهن دارند که گاهی تبدیل به مسائل بغرنج می‌شود. هنگامی که انسان‌ها با یکدیگر گفتگو می‌کنند به ماهیت و ورای یک مسئله می‌رسند. در این شرایط است، که “بود” و “نبود” یک موضوع را درک می‌کنند. دانشجویان، یک قشر خاص جامعه هستند. آن‌ها جوان و بانشاط هستند و جزو سرمایه ملی به حساب می‌آیند. هرچه بیشتر بر مسائلی مانند گفتگو سرمایه‌گذاری‌کنیم و در کانون توجه قرار دهیم، بیشتر به نفع مملکت است. در چنین شرایطی است که ذهن جوانان برای تشخیص و تمیزدادن حرف‌های درست و نادرست از یکدیگر آماده می‌شود. هنگامی که بتوانیم حرف‌های درست و نادرست را تشخیص دهیم، جامعه هم در یک مسیر منطقی قرار می‌گیرد.

دکتر حبیبی با بیان اینکه شرط اول کرسی‌های آزاداندیشی، آزادی پس از بیان است، تصریح کرد: شرایط نباید به نحوی باشد که یک شخص پس از اینکه نظرش را اظهار کرد، مواخذه شود. اگر کسی بخاطر مطرح کردن اظهاراتش مواخذه شد، کرسی آزاداندیشی از معنا و مفهوم تهی می‌شود. زیرا هدف از کرسی آزاداندیشی این است که دو طرف بتوانند حرف‌هایشان را بزنند و پاسخ خود را دریافت‌کنند.

وی ادامه داد: اگر یک کدام از دو طرف، پاسخی برای گفتن نداشت، حق ندارد که گوینده را مواخذه کند. زیرا مواخذه در کرسی آزاداندیشی جایگاهی ندارد و فقط مولفه‌هایی مانند مباحثه، استدلال و منطق باید در کانون توجه قرار گیرد. اگر کسی پاسخ منطقی برای یک اظهار نظر نداشته باشد، به خودی خود در مناظره و مباحثه محکوم می‌شود که به نوعی مواخذه است. کرسی آزاداندیشی به منظور آزادانه حرف‌زدن و پیشنهاد مطرح کردن است. شنیدن حرف‌های دانشگاهیان به مسئولان کمک می‌کند که درباره ضعف‌ها و خطاهایشان آگاه شوند و در جهت بهبود آن‌ها گام بردارند.

رئیس اسبق دانشگاه علامه طباطبائی در پایان گفت: باید با آهنگ جوانان حرکت کنیم. دانشجویان انتقادات و ایراداتی مطرح می‌کنند و باید به مطالبی که مطرح می‌کنند، پاسخ داد. درگیر شدن و شاخ و شانه کشیدن برای جوانان تاکنون اثرگذار نبوده و در آینده هم پاسخگوی حل مشکلات نخواهد بود.