نوروز؛ جشن زایش و زندگی

یکی از نمونه‌های زیبایش سفره هفت سین… چیدن سفره هفت سین شاید به دیر پایی پاسداشت خود نوروز نباشد. اما برخی از جنبه‌هایش براستی شگفت آور است.هر هفت عنصر سفره چنان زیبا انتخاب شده‌اند که ارجش به معجزه می ماند.”. بی گمان بایستی نوروز را زیباترین، دیر پاترین، پر‌معناترین و متناسب‌ترین آیین و جشن آغاز سال نو یک ملت بدانیم… جشنی خوش هنگام و مقارن با بهار طبیعت و شکفتن گل‌ها و بیداری جهان. 

هیچ آیینی را یارای آن نیست تا کوس برابری با این آیین دیر پا زند که نمادی است ایرانی و ملت فرهنگ مدار ایران ،هزاران سال پیش به فرهنگ جهان هدیه کرده و بر گزاری‌اش را هیچگاه به بوته اجمال و فراموشی ننهاده و در ارجداشت آن از هیچ کوششی فروگذار نکرده است… آیینی که آغاز آن را کسی به درستی نمی‌داند. یکی از زیبایی‌هایش هفت سین. هر هفت عنصر سفره چنان زیبا انتخاب شده اند که ارجش به معجزه می ماند.

هفت پدیده ای که بایستی دارای پنج ویژگی باشند. نخست اینکه پارسی باشند ،دو دیگر اینکه ریشه گیاهی داشته باشند و سه دیگر بایستی خوراکی باشند و چهارم اینکه واژه ای تک بوده و چند بخشی نباشند و پنجم البته با حرف “سین” آغاز شده باشند. شگفتا در میان میلیون‌ها واژه پارسی جستجو کنید نخواهید توانستن سینی دیگر را به این هفت عنصر افزون کنید! بگذریم که افزودن چیزهایی چون ساعت و سکه و سنبل و سوزن و… هیچ مناسبتی با هفت سین نوروزی ندارد. هفت سین بایستی تنها و تنها دارای سبزی و سماق و سرکه و سیر و سمنو و سنجد و سیب باشد و هر کدام را در این میان بودن فلسفه‌ای بس ژرف و پرمعنی… 

شکی نیست افزون شده های سفره هفت سین نیز به زیبایی‌اش افزوده اند. پیرامون ماهی سرخ اختلاف است. گروهی آن را ایرانی دانسته و برخی سمبل کشور چین که به خوان هفت سین نوروزی ایرانی ها وارد شده است. غافل از اینکه در عید چینی ها ماهی قرمز را رها می‌کنند تا زندگی جریان یابد ولی ما ماهی قرمز را اسیر تنگ بلورین کرده و تا رسیدن مرگ آنها نگهداری می‌کنیم. زیباست اگر فردای تحویل سال آنها را در طبیعت رها کنیم.

چرا “هفت”؟

عدد هفت در زبان باستانی به نام ” امرداد” است. امرداد معنای جاودانگی و بی مرگی نام داشت و از آنجائی که این عدد معنای زیبای زندگی و جاودانگی را می‌داد هفت واژه را به نشانه آن گزینه کرده و بر خوان نوروزی می‌چینند.

به روایتِی هفت “سین”، نشانه هفت دانه گیاهی است که می‌توان با آن سبزه نوروز را تهیه کرد: جو، ماش، عدس، ارزن، لوبیا، نخود و گندم.

ایرانیان کهن،  از هر هفت دانه، سبزه می پروراندند (ده روز قبل از نوروز) و ظروفِ آنرا بر سر درِ خانه های خود می‌گذاشتند و هر کدام بیشتر و بهتر سبز می‌شد، نشانه پر ثمریِ آن محصول برای کاشت در آن سال بود. هفت در میان اعداد از اهمیت و ارزش خاصی برخوردار است. هفت برای ایران و ایرانیان باستان مقدس بود و از آن برای مفاهیم مثبت، خوش یمنی و فال نیک استفاده می‌شد.

دکتر افشین جعفرزاده