پرسشگر گرامی ، برای دریافت پاسخ به نکات زیر توجه نمایید :
1 . تعریف وجدان کاری
وجدان کاری که گاهی از آن به اخلاق کار تعبیر می‌شود، به معنای گرایش به انجام صحیح کار و وظایف شغلی، بدون نظارت مستقیم است. به بیان دیگر، گرایش و نیروی درونی که سبب می‌شود فرد بدون وجود هیچ‌گونه کنترل و نظارت خارجی، کارش را به نحو احسن انجام دهد، وجدان کار نامیده می‌شود. از این رو، پرکاری، انجام بهتر کار، کنترل درونی و مسئولیت پذیری، از نشانه‌های وجدان کار و در مقابل، کم‌کاری، اهمال کاری، نظارت خواهی و مسئولیت گریزی، از علائم ضعف وجدان کاری به شمار می‌رود.
2 . مفهوم وجدان کاری در کلام معصومین
به طور کلی به کار در اسلام اهمیت زیادی داده شده است. کار در اسلام نوعی عبادت محسوب می‌شود. علاوه بر آن در اسلام به اتقان کار و خوب انجام‌دادن آن تاکید بسیاری شده است در احادیث متعددی از معصومین به این موضوع که به حیات اقتصادی جامعه مسلمانان مربوط می‌شود اشاره شده است.
پیامبر اسلام در حدیثی نورانی می‌فرمایند: “رحم الله امرا اذا عمل عملا فاتقنه” خدا رحمت کند کسی را که هر گاه کاری را انجام می‌دهد، محکم کاری می‌کند و با اتقان آن را انجام می‌دهد.
حضرت علی نیز می‌فرمایند: “امانت‌داری و وفای به عهد، درست انجام دادن کارهاست”. همچنین در حدیثی دیگر می‌فرمایند: “هر کس عمدا در کار خود کوتاهی کند، به اندوه و ناراحتی گرفتار می‌شود”.
از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم نقل شده است که وقتى که سعد بن معاذ دفن شد، آن حضرت نقصى در وضع قبر مشاهده فرمود، با دست مبارکشان آن نقیصه را برطرف نموده فرمودند: انى لاعلم انه سیبلى و یصل البلى الیه و لکن الله یحب عبدا اذا عمل عملا احکمه، من قطعا مى دانم که به همین زودى همین مانع ریزش خاک “مثلا” بر بدن سعد مى پوسد و پوسیدن بر بدن وى نیز تاختن مى آورد ولى خداوند دوست مى دارد بنده‌اى را که اگر کارى انجام داد آن را محکم و منظم نماید.
پر واضح است که در فرهنگ دینی ما اجرت و مزدی که می‌گیریم در برابر کاری ست که انجام می دهیم و اگر آن کار را به خوبی انجام ندهیم آن مزدی که دریافت می‌کنیم حق ما نیست و مخلوط به حرام خواهد بود و احتیاج به گفتن این نکته نیست که لقمه حرام چه اثراتی بر زندگی انسان می‌گذارد.
3 . وجدان کاری در کلام رهبر انقلاب
ایشان در تعریف وجدان کاری می‌فرماید: “وجدان کاری، تعبیری از قبیل وجدان سیاسی و وجدان علمی است. معنای این کلمه این است که آن کسی که مشغول کاری است، یک احساس وجدانی نسبت به کار پیدا کند و خود را در قبال آن کار، مسؤول بداند. این، غیر از مسؤولیت در قبال کارفرماست؛ یک چیز دیگر است. علاوه بر جنبه شرعی و جنبه انسانی و تعهّد، در قبال خودِ کار، انسان خودش را مسؤول بداند که کار را درست، کامل، قوی و بهترین انجام دهد؛ چه بالای سر او کسی باشد و چه نباشد. این، معنای وجدان کاری است.
وقتی همه کنندگان کار، با احساس وجدان کاری به کار پرداختند و فهمیدند در حالی که کار را میکنند، اگر صاحب کار هم نیست، اما خداوند متعال حاضر و ناظر است، کرام الکاتبین حاضرند و ملائکه مقرّب الهی نگاه میکنند؛ هر دقّتی که برای بهبود کار بشود، مورد تحسین کرام الکاتبین خواهد بود و در پرونده عملِ کننده کار ثبت خواهد شد. این چیزها، در محاسبات بشرىِ ما به حساب نمی‌آید و غالباً نمی‌بینیم، غفلت میکنیم و بدان توجه نداریم؛ اما در حساب خدا که این حرفها نیست.”

4 . سیره عملی پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع)
سیره عملی پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) این بوده است که بار زندگی خود را شخصاً به دوش می کشیدند و هیچ گاه برای تأمین ضروریات زندگی، خود را وابسته به دیگران نمی کردند، « پیامبر(ص) از شتر پیاده شدند و برای بستن آن به گوشه ای می رفتند، اصحاب آمدند تا شتر را از او بگیرند و افسار آن را ببندند، اما پبامبر نپذیرفت و فرمود: سعی کنید کار خود را به دیگران واگذار نکنید.»
در مکتب حیات بخش اسلام انسانی که صاحب حرفه است و از دسترنج خود مخارج خانواده اش را تأمین می کند، جایگاه والایی دارد: «ان الله یحب المحترف الامین» و بر عکس آن کسی که توان کار کردن دارد و مخارج خود را بر دیگری تحمیل می کند، ملعون خوانده می شود. رسول گرامی اسلام (ص) در گفتاری حکیمانه افراد تنبل را مورد نکوهش و سرزنش قرار داده و می فرماید: «ملعون ملعون من القی کله علی الناس ملعون ملعون من ضیع من یعول ملعون است ملعون است! کسی که بار زندگی خود را به گردن مردم بیندازد. ملعون است ملعون است! کسی که خانواده اش را در اثر ندادن نفقه ضایع و تباه کند.»
امام محمد باقر (ع) در نکوهش بیکاری و تنبلی می فرماید: «ایاک و الکسل و الضجر فانهما مفتاح کل شر من کسل لم یود حقا و من ضجر لم یصبر علی حق[7] به پرهیز از کاهلی و افسردگی، زیرا این دو کلید تمام بدی هاست. آدم تنبل حقش را نمی تواند به دست آورد و آدم افسرده حال نمی تواند در کار حق برد باری ورزد.» آن بزرگوار باز هم در مذمت تنبلی خاطرنشان نموده اند که: «انی لابغض الرجل ان یکون کسلان عن امر دنیاه و من کسل عن امر دنیاه فهو عن امر آخرته اکسل؛ همانا من دشمن می دارم فردی را که در کارهای خوب زندگی دنیوی اش تنبل است؛ زیرا هر کس در کار دنیوی کاهلی کند، نسبت به کار آخرتش کاهل تر خواهد بود.»
در روایت دیگر است: «کسى که سربار جامعه باشد، نفرین شده است».
شخصى نزد رسول خدا از مردى که زیاد به عبادت پرداخته بود و کار نمى کرد، یاد نمود. حضرت فرمود: چه کسى مخارج زندگى او را بر عهده دارد، گفتند: یکى از برادرانش. فرمود برادرش از وى عابدتر است.
در هنگامى که امام باقر (ع) در زمین مزروعى خود مشغول کار و فعالیت بود، شخص جسورى عبور کرد و دید آن حضرت کار مى کند. رو به حضرت کرد و گفت: در این حال اگر مرگ تو فرا رسد، جواب خداوند را چه مى دهى، امام در پاسخ او فرمود: اگر در این حال مرگم فرا رسد، در حالى که در طاعت و عبادت پروردگارم مى باشم، از دنیا مى روم.

کلام آخر :
بنا براین شما در صورتی شما باید عذاب وجدان داشته باشید که وجدان کاری را در امور و وظایفی که به شما داده شده رعایت نکنید ، اما اینکه وظایف دیگران را شما انجام دهید (هر چند از جهت کمک به برادر مومن کار خوب و ارزشمندی است ) ولی این مسئله نباید موجب تنبلی دیگران شود ، وشما هم در صورت انجام ندادن کارهای دیگرا ن دچار عذاب وجدان نشوید .