همه چیز درباره پوکی استخوان
«پوکی استخوان»، یکی از شایعترین بیماریهای متابولیک استخوان بوده که این روزها افراد زیادی را درگیر نموده است. پوکی استخوان در حقیقت یک بیماری خاموش محسوب شده که معمولاً پس از شکستگی، تشخیص داده میشود. در این مقاله به چیستی، علل ابتلا، عوامل خطر، نحوه پیشگیری و درمان این بیماری خواهیم پرداخت.
تعداد کلمات 2141/ تخمین زمان مطالعه 11 دقیقه
پوکی استخوان چیست؟
در داخل هر استخوان سالم، فضاهایی خالی شبیه به سوراخهای کندوی زنبور عسل وجود دارد. پوکی استخوان موجب بزرگ شدن این فضاهای خالی شده و در نتیجه از قوت و تراکم استخوان کاسته خواهد شد؛ علاوه بر این، سطح خارجی استخوان نیز ضعیفتر و نازکتر خواهد شد.
پوکی استخوان ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما این بیماری در افراد مسن و خصوصاً زنان شایعتر است. بیش از 53 میلیون آمریکایی یا به پوکی استخوان مبتلا بوده و یا در معرض ابتلا به آن قرار دارند.
افراد مبتلا به پوکی استخوان، حتی در هنگام انجام فعالیتهای روزمره، مانند ایستادن و یا راه رفتن نیز در معرض خطر شکستگیهای استخوانی قرار دارند. شایعترین استخوانهایی که در بیماری پوکی استخوان آسیب میبینند عبارتند از: دندهها، لگن، مچ دست و ستون فقرات.
علائم پوکی استخوان
• تحلیل لثهها (بالا رفتن لثهها)؛
• ضعف در توانایی گرفتن اشیاء؛
• ضعف و شکنندگی ناخنها.
اگر این علائم را ندارید، اما در خانواده خود سابقه پوکی استخوان دارید، با پزشک خود این موضوع را مطرح نمایید تا در صورت لزوم، آزمایشهای لازم را تجویز نماید.
پوکی استخوان شدید
در پوکی استخوان شدید ممکن است فرد در اثر افتادن و یا حتی سرفه و عطسه، دچار شکستگی استخوان گردد؛ همچنین ممکن است این بیماری موجب گردن درد، کمر درد و یا کوتاه شدن قد گردد، چرا که ممکن است شکستگی در یکی از مهرههای گردن یا کمر و در اثر فشار طبیعی روی ستون فقرات اتفاق بیافتد.
اگر در اثر ابتلا به پوکی استخوان، دچار شکستگی شدید، جوش خوردن استخوان به عوامل بسیاری بستگی خواهد داشت، از جمله محل و شدت شکستگی و همچنین سن و سابقه ابتلا به بیماریهای دیگر.
تصاویری از بیماری پوکی استخوان
دلایل ابتلا به پوکی استخوان
سن
اصلیترین عامل ابتلا به پوکی استخوان، سن است. در طول عمر انسان، سلولهای استخوانی بارها و بارها از بین میروند و سلولهای جدید جایگزین آنها خواهد شد، اما پس از سی سالگی سرعت از بین رفتن سلولهای استخوانی بیشتر از سرعت جایگزینی آنها با سلولهای جدید خواهد بود؛ همین امر موجب کاهش تراکم استخوان و در نتیجه، شکنندگی آنها خواهد شد.
یائسگی
از تراکم استخوانی مردان نیز، در این سن کاسته خواهد شد، اما این روند در مردان به مراتب کندتر از زنان است. با این حال پس از 65 تا 70 سالگی، روند پوک شدن استخوانها در زنان و مردان، یکسان خواهد بود.
بیماریها و یا مصرف داروها
همانطور که در بالا اشاره شد، سن، یائسگی، بیماریهای خاص و مصرف برخی داروها، ممکن است علت اصلی ابتلا به پوکی استخوان باشند، با این حال این موارد تنها دلایل این بیماری محسوب نمیشوند.
عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان
• زن بودن؛
• مسن بودن؛
• نژاد قفقازی یا آسیایی؛
• سابقه خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان؛
• تغذیه نامناسب؛
• عدم فعالیت؛
• مصرف دخانیات؛
• مصرف برخی داروها؛
• وزن کم؛
• استخوانبندی ظریف.
برخی از عوامل بالا قابل کنترل هستند، مانند فقر تغذیه و عدم فعالیت؛ مثلاً، بهبود وضعیت تغذیه و داشتن فعالیت ورزشی منظم، میتواند به سلامت استخوانها کمک کند؛ اما کنترل برخی از عوامل خطر، همچون سن و جنسیت، از دست شما خارج خواهد بود.
پوکی استخوان پیری
بنا بر آمار جهانی بنیاد بین المللی پوکی استخوان، حدود یکدهم زنان بالای شصت سال، به پوکی استخوان مبتلا هستند و این آمار در مورد زنان بالای هشتاد سال، به دوپنجم نیز میرسد.
بیشتر بخوانید: پوکی استخوان و راههای پیشگیری از آن
آزمایش تراکم استخوان، جهت تشخیص پوکی استخوان
در این آزمایش، با استفاده از اشعه ایکس، تراکم استخوانهای مچ دست، لگن و ستون فقرات، سنجیده میشود. این سه عضو بیش از بقیه استخوانهای بدن در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. این آزمایش که هیچ دردی برای فرد به همراه ندارد، بین ده تا سی دقیقه به طول میانجامد.
درمان پوکی استخوان
پوکی استخوان، معالجهای قطعی ندارد، اما برخی درمانها به محافظت و قوت بخشیدن به استخوانهایتان کمک خواهد نمود؛ این درمانها به کند شدن روند پوکی استخوان کمک مینمایند. همچنین برخی اقدامات درمانی ممکن است بدن را برای رشد بافت استخوانی جدید، تحریک کند.
داروهای تجویزی برای بیماری پوکی استخوان
• آلندرونات (فوزاماکس)؛
• ایباندرونیت (بونیوا)؛
• زولدرونیک اسید (رکلاست).
برخی دیگر از درمانها که ممکن است برای پیشگیری از کاهش تراکم استخوان و تحریک رشد استخوانی تجویز شوند، از این قرارند:
• تستوسترون
تستوستروندرمانی در مردان، ممکن است به افزایش تراکم استخوان کمک کند.
• هورمون درمانی
استفاده از هورمون استروژن برای زنان یائسه، میتواند روند از دست دادن بافت استخوانی را متوقف کند. متأسفانه مصرف هورمون استروژن خطر عوارضی، چون لخته شدن خون، بیماریهای قلبی و برخی انواع سرطان را در پی خواهد داشت.
• داروی رالوکسیفن
این دارو تمام مزایای هورمون استروژن را داشته و بسیاری از عوارض آن را ندارد، اما با این حال خطر لخته شدن خون، از عوارض احتمالی این دارو میباشد.
• دنوزوماب (اکسجوا یا پرولیا)
این دارو در شکل تزریقی در دسترس است و به نظر، احتمال اثربخشی این دارو در کاستن از سرعت پوکی استخوان از بیس فسفوناتها، بیشتر باشد.
• تریپاراتاید (فورتئو)
این دارو تزریقی بوده و موجب تحریک بدن برای رشد استخوان میگردد.
• کلسیتونین سالمون (فورتیکال و میاکلسیک)
این دارو به شکل اسپری بینی در دسترس است. درباره سرطانزا بودن این دارو، از پزشک خود بپرسید.
درمانهای طبیعی پوکی استخوان
مکملهای مختلفی، همچون شبدر قرمز، سویا و کوهوش سیاه، ممکن است برای تقویت استخوانها و از بین بردن علائم پوکی استخوان مفید باشند. با این حال، قبل از مصرف هر داروی گیاهی و یا مکمل، به دو دلیل زیر حتماً با پزشک و یا داروساز مشورت کنید:
1. مطالعات بسیار اندکی در مورد اثربخشی این مکملها برای درمان پوکی استخوان در دست داریم؛ در نتیجه ما نمیتوانیم کارایی وعارضه نداشتن آنها را تأیید کنیم.
2. ممکن است برخی از این گیاهان با برخی داروها تداخل نموده و موجب بروز عوارضی گردند؛ پس بهتر است قبل از مصرف، از عدم تداخل آنها با داروهای مصرفی مطمئن شوید.
با این حال، برخی افراد گزارش کردهاند که مصرف این گیاهان برایشان مفید بوده است.
پوکی استخوان و رژیم غذایی
درباره رژیم غذایی مناسب خودتان، با پزشک مشورت کنید. آنها توصیههایی درباره رژیم غذایی مناسب ارائه خواهند داد و یا شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع میدهند.
ورزش
• بالارفتن از پلهها؛
• تمرینات مقاومتی مانند:
o استفاده از دستگاه پرس پا
o اسکات
o پوش آپ (شنا)
o وزنه زدن، از قبیل کار با:
• باند ارتجاعی
• دمبل
• دستگاههای کششی مقاومتی.
این ورزشها موجب میشوند ماهیچهها به استخوانها فشار آورند؛ همین امر سبب میشود بدن بافتهای استخوانی جدیدی تولید کند و در نتیجه استخوانها محکم خواهند شد.
با این حال، این تنها فایده ورزش نیست. ورزش تأثیرات مثبت فراوانی بر وزن و سلامت قلب دارد. ورزش میتواند تعادل شما را بهبود بخشد که در نتیجه احتمال افتادن شما کمتر خواهد شد.
قبل از شروع هر برنامه ورزشی، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری از پوکی استخوان
در ادامه به بهترین روشها برای پیشگیری از پوکی استخوان میپردازیم:
• مصرف زیاد کلسیم و ویتامین D؛
• انجام ورزشهایی که در آنها بدن متحمل وزن میشود؛
• ترک مصرف دخانیات؛
• هورمون درمانی برای زنان (البته لازم است مزایا و معایب این کار سنجیده شود).
اگر برخی عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان را در خود مییابید، لازم است با پزشک مشورت نموده تا بهترین روش پیشگیری را برایتان ارائه دهد.
مقایسه استئوپنی و استئوپروز (پوکی استخوان)
استئوپنی برخلاف استئوپروز، بیماری محسوب نمیشود. در استئوپنی نیز تراکم استخوانی کاهش می یابد. درست است که در استئوپنی، تراکم استخوان نرمال نیست، اما ضعف استخوانی شبیه بیماری استئوپروز نیز نمیباشد.
عامل اصلی ابتلا به استئوپنی، افزایش سن است. تراکم استخوانی در سن 35 سالگی به اوج خود میرسند و پس از آن و با افزایش سن، از تراکم استخوانها کاسته خواهد شد.
در بیشتر موارد، استئوپنی ممکن است به پوکی استخوان منجر شود؛ بنابراین اگر مبتلا به استئوپنی هستید لازم است استخوانهای خود را تقویت نمایید.
چشمانداز بیماری پوکی استخوان
خبر خوب این است که راههای زیادی جهت پیشگیری و درمان پوکی استخوان وجود دارد. این درمانها شامل ورزش، رژیم غذایی مناسب و مصرف برخی داروهای تجویزی است. اگر فکر میکنید در معرض ابتلا به پوکی استخوان بوده و یا به این بیماری دچار شدهاید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
منبع: www.healthline.com