پیشینه تولید وانت زامیاد در جهان و ایران

عصراسلام: زمانی که در میانه قرن بیستم نیسان ژاپن خانواده‌ای از وانت‌های خود را به نام جونیور عرضه می‌کرد و زامیاد ایرانی نیز در واقع نوه و نتیجه نسل سوم همین خودرو محسوب می‌شود.

تاریخ عرضه جونیور نسل سه در ژاپن به اوایل دهه ۷۰ میلادی (حدود ۴۶ سال قبل) باز می‌گردد و آخرین نمونه‌های این محصول نیز به دلیل افت فروش و کاهش استقبال خریداران در حدود سال ۱۹۸۲ از خطوط تولید ژاپن کنار گذاشته شد اما سرنوشت بازار ایران به شکل دیگری رقم خورد و سایپا و زامیاد از ۱۳۴۹ تاکنون این لایزال ژاپنی را به هر قیمتی بر روی خط تولید حفظ کرده‌اند.

بنابراین می توان با اطمینان گفت که وانت نیسان سال هاست که با اقتدار مقام یک خودرو با تکنولوژی از رده خارج را یدک می‌کشد و مانند بسیاری از دیگر خودروهای مونتاژی در صنعت خودرو کشورمان پس از سر رسیدن تاریخ انقضا در بازارهای رقابتی، راهی خطوط تولید کشورهای جهان سوم شده است.

اما آنچه موقعیت وانت نیسان را بر خلاف وانت های پیکان یا مزدا تراژدیک می‌کند، قابلیت‌های ویژه و تکرار نشدنی آن در حمل بارهای بسیار سنگین است که عملا جایگزینی زامیاد با خودرو دیگری را غیر ممکن کرده است.

بنابر اطلاعات موجود وانت نیسان بیش از دو تُن ظرفیت حمل بار دارد و از همین روست که مدیرعامل زامیاد دلیل عرضه این خودرو در بازار کشور را اینچنین توضیح می دهد.

“براساس مطالعات انجام شده در دنیا، خودرویی که بتواند ۲.۲ تن بار حمل کند بین ۱۰ تا ۱۳.۵ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر مصرف بنزین دارد. علاوه بر این بیکار ننشسته‌ایم بلکه با شرکت مگاموتور پروژه‌ای برای ارتقای پلتفرم مطرح کرده‌ایم تا در سال‌های آینده بتوانیم محصولاتی با مصرف به‌مراتب کمتر به بازار عرضه کنیم.

این خودرو توان حمل بار ۲.۲ تن و انتهای موجود در کشور در بهترین شرایط توان حمل ۷۰۰ کیلوگرم را دارد یعنی هر نیسان معادل ۳ وانت در هر مرحله بار جابه‌جا می‌کند و اگر با توجه به آمار حدود ۷۰۰ هزار خودرو نیسان موجود در بازار بخواهیم حمل بار را به وانت دیگری اختصاص دهیم برای حمل همین بار باید ۲ میلیون و یکصد هزار خودرو وانت به بازار تحمیل کنیم که هم مصرف سوخت بیشتری دارند و هم باعث آلودگی هوا شده و ترافیک هولناکی ایجاد خواهد شد.”

براساس توضیحات ایشان مصرف سوخت وانت نیسان ظرف سال های اخیر به لطف تغییرات اعمال شده در سیستم سوخت رسانی از حدود ۲۰ لیتر به حدود ۱۳.۵ لیتر کاهش یافته است و با توجه به محاسبات مربوط به توانایی حمل بار، استفاده از این خودرو از نظر مصرف سوخت توجیه اقتصادی دارد.

در واقع رمز و راز وانت نیسان در حمل چنین بارهای عظیمی به شاسی نردبانی آن مربوط می شود که سال هاست در صنعت خودروهای سواری منسوخ شده است و به همین دلیل جایگزین کردن وانت نیسان با وانت ارزان قیمت دیگری که چنین مشخصاتی داشته باشد تقریبا محال است.

در سایر کشورها نیز برای حمل محموله های سنگین و حجیم چند تُنی عموما از کامیونت استفاده می شود و وانت های سبک و ون ها برای کاربرد های درون شهری و سبک استفاده گسترده‌ای دارند.

حال این پرسش مطرح می شود که آیا واقعا در کشورمان شرایط خاصی حکم فرماست که عموم افراد نیاز به خرید وانت باستانی ای چون وانت نیسان دارند و اصولا حمل محموله های بالای یک تُن به کررات انجام می شود و یا تنها به دلیل محدودیت های کاربردی وانت های پیکان، پراید و مزدا، خریداران بدون داشتن حق انتخابی برای نیاز های سنگین تر ناچارا سراغ وانت نیسان می‌روند؟

طبیعتا پاسخ به این پرسش نیاز به مطالعه و بازار سنجی گسترده ای دارد، اما آنطور که از شواهد امر بر می آید بسیاری از خریداران وانت زامیاد، خودرو خود را با هدف همه فن حریف بودن انتخاب می کنند و حتی اگر در زمان خرید نیاز چندانی نیز به حمل بار ۲ تُنی نداشته باشند، بر اساس اصل “محکم کاری” خشن ترین گزینه موجود در بازار را انتخاب می کنند.

مصداق عینی این فرضیه را می توان در استفاده از وانت زامیاد برای حمل میوه، گوشت یخ زده، دکوراسیون داخلی و در سخت ترین شرایط مصالح ساختمانی نظیر گچ و سیمان عنوان کرد.

در واقع با توجه به فضای نسبتا کوچک حمل بار وانت نیسان، استفاده از حداکثر ظرفیت وزنی این وانت به ندرت ممکن است و در مواردی که مالکین اصرار به حمل بارهای بسیار سنگین با وزن بیش از دو تُن دارند به کررات شاهد حمل محموله های بسیار بزرگ در شرایط نا امن و خطر آفرین هستیم.

از طرف دیگر قوانین روز ایمنی ایجاب می کند که جا به جایی محموله‌های سنگین با استفاده از خودروهای مجهز به چرخ های جفت صورت بگیرد، تا وزن به شکل بهتری بین چرخ‌ها توزیع شود و شاهد بروز وضعیتی مانند تصویر فوق نباشیم.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که برخلاف گفته مدیرعامل گروه زامیاد، نیاز مبرمی به وانت زامیاد در کشور وجود ندارد و به راحتی می‌توان این محصول قدیمی و نا امن را با یک وانت اقتصادی مُدرن و یک کامیونت (در جهت رفع نیاز به حمل بارهای بزرگ) جایگزین کرد.

در واقع نیازی نیست یک خودرو در چند سگمنت مختلف کارآمد باشد بلکه می توان چند محصول را در گروه های مختلفی تولید کرد، مسلما خریداران فعلی وانت زامیاد نیز با توجه به سختی رانندگی با این خودرو، کیفیت بسیار نازل، مصرف زیاد و ایمنی فوق العاده ضعیف آن، پس از مدتی به این تغییر روی خوش نشان داده و دل از گرو آبی ترین مرگ آفرین جهان می‌بندند.

نیسان زامیاد که با نام نیسان آبی هم شناخته می شود قرار بود از گردونه تولید خارج شود. اما با وجود تصویب استاندارد های جدید، سایپا و زیر مجموعه اش یعنی زامیاد، برنامه ای برای جایگزینی این خودرو ندارند و برعکس می‌خواهند با توسعه یک موتور تازه برای این محصول قدیمی، به وانت زامیاد عمری جاودان ببخشند.

براساس مصاحبه بیت ران با مجتبی احمدی‌راد، مدیر بخش محاسبات مهندسی شرکت مگاموتور، این شرکت که تولید موتورهای گروه سایپا را برعهده دارد، دو برنامه متفاوت برای ارتقا موتور قدیمی پاترول و نیسان زامیاد موسوم به نیسان زامیاد که با نام نیسان آبی و طراحی یک موتور جدید را به شکل توامان دنبال می کند. مشروح این مصاحبه در مورد موتور نیسان زامیاد را در ادامه می‌خوانید.

دو موضوع در مورد موتور Z24 مطرح است. یکی اینکه قرار بود کلا یک موتور جدید به جای این موتور طراحی و توسعه داده شود. موضوع دیگر اینکه موتور Z24 برای استاندارد آلایندگی یک سری تغییرات کند. این دو استراتژی همزمان درحال پیشبرد است. هنوز هیچ کدام قطعی متوقف نشده و تصمیمی هم گرفته نشده که کدام یک به دیگری اولویت دارد. قرار براین است طبق تایمی که استاندار داده است هرکدام که زودتر به نتیجه رسید به مرحله تولید برسد.

موتور جدیدی برای نیسان زامیاد طراحی می شود.

خیر، قرار نبوده است که موتور Z24 به موتور پایه تبدیل شود.

جزئیات قطعات را درجریان نیستم.

بله، هم سواری و هم باری داخل آن پلتفرم چیده شده است.

از مشروح این صحبت‌ها اینطور بر می آید که سایپا نه تنها برنامه ای برای جایگزینی نیسان زامیاد ندارد، بلکه در صدد است تا این محصول را همچنان توسعه دهد. تولید نیسان زامیاد به سال ۱۳۴۹ باز می‌گردد.