ابوالقاسم کُنیه حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) است و ناظر بر وجود پسری به نام قاسم برای آن حضرت است. گویا این کنیه، به واقعیتی دیگر نیز اشاره می کند. حسن بن علی بن فضال می گوید: از حضرت رضا(علیه السلام) پرسیدم: «چرا حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) مُکنَّی به ابوالقاسم بودند؟» ایشان پاسخ دادند: «آن جناب فرزندی به نام قاسم داشتند؛ ازاین رو ایشان را ابوالقاسم می گفتند.»
عرض کردم: «یا بن رسول الله، اگر مرا اهل می دانید، بیش از این بفرمایید.»
فرمودند: «آری، مگر نمی دانی که حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) پدر امت خود هستند و علی(علیه السلام) نیز در میان امت، به منزله ی آن جناب اند.»
عرض کردم: «چرا، همین طور است.»
حضرت فرمودند: «أما علمت أن علیا قاسم الجنة و النار»؛ «مگر نمی دانی علی(علیه السلام) قاسم [قسمت کننده] بهشت و دوزخ است؟»
گفتم: «آری، چنین است.»
امام رضا(علیه السلام) بیان کردند: «پیغمبر را ابوالقاسم گفتند؛ زیرا پدر قاسم جنّت و نار هستند.» (و علی(علیه السلام) تربیت یافته و شاگرد پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و به مثابه فرزند ایشان بود).
عرضه داشتم: «معنی آن چیست؟»
فرمودند: «محبت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) به امّتشان، مانند محبت اولاد است. افضل امت آن حضرت، علی بن ابی طالب(علیه السلام) هستند و محبت علی(علیه السلام) نسبت به امت بعد از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، مانند نبی اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است؛ زیرا ایشان وصی و جانشین و امام بعد از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) هستند. به همین علت، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «أنا و علی أبَوا هذه الامة»؛ «من و علی دو پدر این امت هستیم.»
ایشان در منبر فرمودند: «هرکس بمیرد و مقروض باشد یا حقی بر گردن داشته باشد، از عهده ی آن بیرون می آیم و هرکس مُرد و مالی از خود به جای گذاشت، متعلّق به ورثه اش است. پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به مسلمانان، از پدر و مادرشان به آنان سزاوارترند. همچنین از خودشان نیز اُولی هستند. امیرالمؤمنین(علیه السلام) نیز در این مسائل، مانند رسول خدایند.»[ معانى الاخبار، ص 52. ]