در قیامت هر انسان به صورت اخلاق و ملکات درونی خویش محشور می شود. اگر کسی اهل عبادت بود و به اسرار آن دست یافت و به احکام آن عمل کرد در قیامت با زیباترین چهره محشور خواهد شد و اگر از افراد عادی بود و فقط به احکام ظاهری عمل می کرد به شکل انسانی محشور می شود که نور او تنها جلوی گام‎های خودش را روشن می کند و اگر کسی اهل پرستش خدا نبود به صورت همان ملکه ای شکل می گیرد که آن را تحصیل کرده و با آن پرورده شده است.
قرآن می فرماید: «یوم ینفخ فی الصّور فتأتون أفواجاً» نباء/18 ؛ [هنگامی که دومین بار در صور دمیده شود شما گروه گروه خواهید آمد.] مفسران گفته اند: این نفخ دوم است که مردگان دسته دسته زنده و وارد حشر می گردند، بر خلاف نفخ اول که به وسیله آن همه خواهند مرد.
ذیل این آیه، حدیثی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که فرمود: «یُحشر عشرةُ أصنافٍ مِن أُمّتی أَشتاتاً قد مَیّزهم الله تعالی مِن المسلمین وبدّل صُوَرهم: بعضُهم علی صورة القردةِ؛ وبعضهم علی صورة الخنازیر، و بعضهم منکسون أرجلهم من فوق، ووجوهم من تحت، ثم یسحَبون علیها، و بعضهم عمیً یتردّدون، و بعضهم صمٌّ و بکمٌ لا یعقلون، وبعضهم یمضغون ألسنتهم، تسیل القیحُ من أفواهِهِم لعاباً یتقذّرهم أهل الجمع، و بعضهم مقطعة أیدیهم و أرجلُهم، و بعضهم مصلّبون علی جذوع من نار، و بعضهم أشدّ نتناً من الجیف، و بعضهم یلبسون جبابا سابغة من قطران لازقة بجلودهم، فأمّا الّذین بصورة القردة، فالقتّات من النّاس و أمّا الّذین علی صورة الخنازیر فأهلُ السُّحت و أمّا المنکسون علی رؤسهم فأکلة الرّبا، و العمی الجائرون فی الحکم، والصمّ البکم المعجبون بأعمالهم، والّذین یمضغون بألسنتهم العلماء والقضاة الّذین خالف أعمالهم أقوالهم، والمقطّعةُ أیدیهم وأرجهلم الّذین یؤذون الجیران، والمصلّبون علی جذوع من نار فالسّعاة بالنّاس إلی السّلطان والّذین أشدّ نتناً من الجیف فالّذین یتمتعون بالشّهوات واللّذّات ویمنعون حقّ الله تعالی فی أموالهم، والّذین هم یلبسون الجباب فأهل الفخر والخیلاء»؛ (مجمع البیان 10ـ9/642؛ نور الثقلین 5/493.)
[ده صنف از امّت من پراکنده محشور خواهند شد. خداوند آنان را از سایر مردم جدا کرده و متمایز ساخته است (انگشت نمای مردمند) برخی به شکل بوزینه، برخی به صورت خوک و برخی واژگونند و پاهایشان بالا و در صحنة قیامت به چهره کشیده می شوند. برخی کورند و به این سو و آن سو تردّد می کنند. برخی کر و گنگ و بی عقلند. گروهی زبان‎هایشان را به دندان می جوند و چرکی از دهانشان سرازیر است که اهل محشر از آنان دوری می جویند. دسته ای دست‎ها و پاهایشان بریده است. طایفه ای بر شاخه‎های آتش آویزانند. جمعیّتی بدتر از مردارند. بعضی لباس‎های آتشین پوشیده که به بدن‎هایشان چسبیده است [تا درد عذاب را بیشتر لمس کنند].
سپس پیامبر(ص) صفاتی که پدید آورنده این صورت‎هاست چنین برشمرد: اما آنان که به شکل بوزینه اند سخن چینانند. آنان که به شکل خوکند، حرام خوارانند. آنان که سرهایشان به زیر است و بر چهره کشیده می شوند، رباخوارانند. اما کوران همانا حکمرانان ستمگرند. کران و گنگان، ریاکاران در عملند. آنان که زبان‎ها به دندان می جوند دانشمندان و داورانی هستند که گفتارشان مخالف کردارشان است. آنان که دست و پایشان قطع شده است همسایه آزاران هستند. آنان که بر شاخه‎های آتش آویزانند سعایت گرانی هستند که سخن مردم را به سلطان ستمگر می برند. آنان که بدبوتر از مردارند، کسانی هستند که از شهوت‎ها و لذّت‎ها کام دل می گیرند، لیکن حق خدا که در اموالشان است نمی دهند و آنان که لباس آتشین در بر دارند، آنانند که فخر فروش و خیال گرایند.]افزون بر شهادت جوارح، هر یک از گروه‎های یاد شده علیه خود شهادت می دهند: «و شهدوا علی أنفسهم أنّهم کانوا کافرین» انعام/130 ؛ [برخود گواهی دهند که به راه کفر می رفتند.] آنان به گناهان خود اعتراف می کنند: «فاعترفوا بذنبهم» ملک/11 . این اعتراف و اقراری است که فطرت انسان بدان تصدیق دارد و از صمیم دل گواهی می دهد؛ گرچه در آخرت جا برای ایمان آوردن نیست.
تذکّر: چون شاهد غیر از مشهود علیه است شهادت جوارح علیه انسان کاملاً قابل تصور است؛ زیرا مجرم نفس است، نه اعضا و جوارح و اگر سخن بگویند عنوان شهادت بر گفته‎های آنها منطبق می شود، لیکن شهادت خود نفس علیه خود نیازمند تأمل است. البته اگر چنین شهادتی، یعنی شهادت نفس علیه خود به اعتراف برگردد و محتوای دو بخش از آیات فوق (شهادت و اعتراف) یکی باشد و آن نیز کاملاً قابل پذیرش است.
آیة الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن ج 4 (معاد در قرآن)
به نقل از سایت تبیان