الف ) کمک به فامیل
کمک کردن به فامیل‌های نیازمند ارزشمندتر از کمک‌ به دیگران است.
1 . «قَالَ سَمِعْتُ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ یَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ یَقُولُ ابْدَأْ بِمَنْ تَعُولُ أُمَّکَ وَ أَبَاکَ وَ أُخْتَکَ وَ أَخَاکَ ثُمَّ أَدْنَاکَ فَأَدْنَاکَ وَ قَالَ لَا صَدَقَةَ وَ ذُو رَحِمٍ مُحْتَاج »؛ شیخ مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، محرمى زرندى، محمود، ص 219، المؤتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، قم ، چاپ اول، 1413ق.
امام حسین(ع) به نقل از رسول خدا(ص) فرمود: «شروع کن از کسى که مخارج ایشان را تأمین می‌کنى. مادرت، پدرت، خواهرت، برادرت. سپس هر که نزدیک‌تر است و صدقه پذیرفته نیست در حالى که یکى از بستگان، فقیر و محتاج باشد».
2 . «عَنْ عَمْرِو بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ سُئِلَ عَنِ الصَّدَقَةِ عَلَى مَنْ یَسْأَلُ عَلَى الْأَبْوَابِ أَوْ یُمْسِکُ ذَلِکَ عَنْهُمْ وَ یُعْطِیهِ ذَوِی قَرَابَتِهِ فَقَالَ لَا بَلْ یَبْعَثُ بِهَا إِلَى مَنْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ قَرَابَةٌ فَهَذَا أَعْظَمُ لِلْأَجْر»؛ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 142، دار الرضى، قم، چاپ اول، 1406ق .
از امام صادق(ع) پرسیدند: آیا صدقه دادن به فقیرانى که بر در خانه‌ها می‌آیند بهتر است یا به خویشاوندان؟ آن حضرت فرمود: «نه، بهتر آن است که صدقه را براى خویشان خود بفرستد، و این اجر و پاداش بیشترى دارد».
* حتی اگر این فامیل، دشمنی هم با انسان داشته باشد باز هم کمک به وی دارای ثواب زیادتری می‌باشد.
3 . چنان‌چه از حضرت امام صادق(ع) روایت شده: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) أَیُّ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ قَالَ عَلَى ذِی الرَّحِمِ الْکَاشِح» ؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 10، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
«از رسول خدا(ص) سؤال شد که کدام قسم صدقه از سایر صدقات ثوابش بیشتر است؟ پیامبر(ص) فرمود: صدقه دادن به رَحِم و خویشاوندى که کینه شخص صدقه دهنده را به دل داشته باشد».
البته این تا زمانی است که در میان فامیلان نیازمندی وجود داشته باشد، امّا اگر زمانی در میان بستگان، فرد محتاجی پیدا نشد در این صورت باید به دیگران کمک کند.
نظر به این‌که هر شخصی نسبت به بستگانش آگاهی بیشتری دارد و اگر در میان آنان شخص نیازمندی باشد وی را می‌شناسد بر این اساس، اگر همه ما به این وظیفه عمل کنیم دیگر در جامعه، نیازمند و فقیری موجود نخواهد بود.

ب ) چراغی که به خانه رواست …
این ضرب المثل هم به مانند برخی از ضرب المثل های رایج در بین مردم؛ مانند «گر خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو» و «یک شب هزار شب نمی شه» با مبانی قرآنی مخالفت دارد؛ چرا که اگر چنین سخنی حق باشد و این چراغ به خانه روا و بر مسجد حرام باشد پس معنای ایثار و از خود گذشتگی که از کمالات انسانی است و از ویژگی ‌های جدا کننده انسان از حیوان است چه می شود؟
آن سخن در فرهنگ و ادبیات ایثار و از خود گذشتگی این گونه بیان می ‌شود: چراغی که به خانه رواست به مسجدی که نیاز دارد واجب است.
بنابراین در کمک به نیازمندان کشورهای دیگر جای این پرسش نیست که آیا در داخل کشور نیازمندی هست یا نه؟ که اگر نبود صدقه ای به آنان حواله کنیم؛ بلکه شرط یاری این است که اگر آن طرف نیازمند بود (که هست) و ما نیز توان یاری داشتیم (که بحمدالله داریم) به قدر وسع و توانمان به آنها کمک کنیم و این آموزه ی قرآن است و امثال آن ضرب المثل که برای برخی از وحی منزل هم بالاتر شده ، با فرهنگ قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) بیگانه است.
ج ) توبیخ کسانی که از یاری نیازمندان سربازمی ‌زنند .
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید : وقتی که از مجرمین در جهنم سوال می ‌شود چه کردید که جهنمی شدید؟
« قَالُواْ لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ * وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ … »[مدثر/43-44] پاسخ مى دهند: ما از نمازگزاران نبودیم و به تهیدستان و نیازمندان طعام نمى دادیم.
پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «مَنْ سَمِعَ رَجُلاً یُنادِی یا لَلْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یُجِبْهُ فَلَیْسَ بِمُسْلِم»؛ (کسى که صداى انسانى را بشنود که فریاد مى زند: اى مسلمانان به دادم برسید و کمکم کنید، کسى که این فریاد را بشنود و پاسخ نگوید، مسلمان نیست).[کافى، ج 2، ص 164، حدیث 5 (دار الکتب الاسلامیة)؛ وسائل الشیعه، ج 15، ص 141، حدیث 20169 (چاپ آل البیت).] د ) دلیل کمک به کشورهای دیگر
1 . این کار، منحصر به ما نیست و هر کشوری در هر جای دنیا، بخشی از امکانات خود را صرف کمک های خارجی می کند؛ صرف نظر از این که این کشور، فقیر باشد یا ثروتمند. بسیاری از کشورهای آفریقایی، پذیرای آوارگان دیگر هستند و یا بار مشکلات کشورهای دیگر را به دوش می کشند؛ در حالی که خودشان در نهایت فقرند. در کشور بروندی یا رواندا، جنگ قبیله ای صورت گرفت و عده ای که مورد ستم قبیله ها بودند، به کشورهای فقیر مجاور فرار کردند و هر چند خود اینها فقیر بودند، ولی میهمان های ناخوانده را از کشور خود بیرون نکردند و یا از حداقل امکانات، محروم نساختند. در کشوری، زلزله ای رخ می دهد و یا سیلی جاری می شود. کشورهای دور و نزدیک به آن کشور، کمک می کنند و یا همه کشورها، سهمیه ای به بهداشت جهانی می دهند و بهداشت جهانی، آن را صرف کشورهای فقیر می کند.
بنابراین، کمک کردن به کشورهای دیگر، امری رایج و بین المللی است و هیچ کشوری نمی تواند از زیر بار این مسئولیت، شانه خالی کند؛ گر چه کشور خودش نیازمند به این کمک مالی باشد. این کار، اختصاص به ما ندارد و امروز به عنوان یک وظیفه بین المللی، برای همه کشورها و ملت های متمدن عالم، تعریف می شود و ما نمی توانیم از این عرف پذیرفته شده بین المللی، شانه خالی کنیم؛ زیرا ما نیز در جایی محتاج به کمک دیگران هستیم. ما باید دین خودمان را به جامعه بین المللی ادا کنیم تا جزء فعالان عرصه بین الملل به حساب بیاییم؛ زیرا بخشی از نیازهای سیاسی و اقتصادی ما در همکاری با جامعه بین الملل تأمین می شود. ما باید حضور داشته باشیم و هزینه این حضور را نیز بپردازیم. حق عضویتی که به سازمان ملل، یونسکو، بهداشت جهانی، سازمان کار و کنفرانس اسلامی می دهیم، رقم بالایی است؛ ولی نمی توانیم از آن شانه خالی کنیم؛ زیرا بخشی از نیازمندی های ما، در عضویت، فعالیت و مشارکت در مجامع بین المللی تأمین می شود.
2 . رابطه بین کشورهای اسلامی است؛ یعنی بخشی از منافع ما، در بین الملل اسلامی تأمین می شود. این منافع، ممکن است سیاسی، معنوی، فرهنگی یا مادی باشند. اگر شما بخواهید از بانک اسلامی وام بگیرید، باید عضو کنفرانس اسلامی باشید و حقتان را آن جا بپردازید. باید نشان دهید که در روز حادثه، به کمک کشورهای دیگر اسلامی می شتابید تا اگر شما یک نیاز سیاسی پیدا کردید یا جبهه ای در مقابل شما شکل گرفت، بتوانید کمک های سیاسی و بین المللی دیگر کشورهای اسلامی را طلب کنید.
جامعه اسلامی، اعضای یک پیکرند و نمی شود گفت که عضوی دردی داشته باشد و دیگر عضوها راحت باشند.
جامعه اسلامی، «امت واحده» است و نمی شود بخشی از جامعه اسلامی، دچار مشکلی باشد و بقیه، احساس راحتی کنند. امروز بیش از هر روزی، جهان به هم مرتبط و به یک «دهکده جهانی» تبدیل شده است. در این دهکده، همه به هم نزدیکند و همسایه های دیوار به دیوار، نمی توانند بی خبر از هم باشند و به همدیگر بی اعتنایی کنند. بنابراین، در صحنه بین المللی، باید به وظیفه بین المللی و در جهان اسلام، باید به وظیفه «اسلامی» خود عمل کنیم؛ چون ما نیز حرف ها، پیشنهادها و نیازمندی هایی داریم و نمی توانیم این ها را مطرح کنیم؛ مگر این که اگر دیگران نیز مشکلاتی را مطرح کردند، ما به کمک آنان بشتابیم. این، مادی ترین تحلیل کمک به جهان اسلام است.
3 . این که بخشی از امنیت ملی هر کشوری، در خارج از مرزهای آن کشور تأمین می شود. شما نمی توانید در خاک ایران بنشینید، در محدوده خاک ایران بمانید و بعد توقع داشته باشید که امنیت شما تأمین گردد. حضرت امیرمؤمنان علیه السلام می فرماید: «هیچ قومی ذلیل نشدند؛ مگر این که در خانه خود نشستند تا دشمنان به سراغ آنان آمدند». این، واقعیت همیشه تاریخ است. اگر شما این جا نشستید، می بینید دشمن در کشورهای همسایه و منطقه شما، زمینه سازی می کند و ممکن است علیه شما کاری بکند. شما نباید بنشینید تا طرح های دشمن از مرحله طرح و نقشه، به عمل درآید و به خاک شما حمله کنند و بعد شروع به دفاع کنید. اگر دیدید در خارج از مرزهای شما و در کشورهای همسایه یا در منطقه شما اقداماتی علیه شما می کنند، باید دخالت کنید. این، خواست و سیاست عمومی هر کشوری است که می خواهد سرپا بماند.
آمریکایی ها در نیمکره غربی هستند؛ ولی ناوگان خود را به نیمکره شرقی فرستاده اند. ناوگان ششم آنها در مدیترانه، ناوگان هفتم آنها در اقیانوس هند و کبیر و ناوگان پنجم آنان، در خلیج فارس مستقر است. اگر از آمریکایی ها بپرسند که شما در خلیج فارس چه می کنید و ناوهای هواپیمابَرِتان در خلیج فارس چه می کنند؟ می گویند: منافع ملی ما ایجاب می کند که در خلیج فارس باشیم. بنابراین، منافع ملی آمریکا ایجاب می کند که آن ها در خلیج فارس باشند؛ منافع ملی روس ها ایجاب می کند که با ده هزار نیرو و ناو و هواپیما، در دریای خزر، مانور بدهند؛ منافع هندی ها ایجاب می کند که در اقیانوس هند، مانور دریایی بدهند و… .
منافع ایران هم ایجاب می کند که در منطقه خود، حضوری فعال داشته باشد و حداقل شاخص ها و گیرنده هایی داشته باشد که بتوانند پیش از وقت، اخطار بدهند و ما را از خطرهایی که در پیش داریم، آگاه سازند تا اقدامات پیش گیرانه انجام شود. پیش گیری، همیشه مؤثرتر و کم هزینه تر از درمان است. پیش گیری، چه در دردهای جسمی و چه در دردهای روحی یا اجتماعی، ارزان تر و مؤثرتر است.
این، یک اصل پذیرفته شده است که بخشی از پایه های امنیت ملی کشورها، در خارج از مرزهای آنها مستقر شود. ما در لبنان، فلسطین، خلیج فارس، دریای خزر، آسیای مرکزی، قفقاز، افغانستان، آفریقا، بالکان و…، باید حضور داشته باشیم تا بتوانیم از منافع ملی خود دفاع کنیم. این، به معنای دخالت در امور داخلی دیگران نیست. ما به دولت افغانستان کمک می کنیم؛ اگر زلزله ای آمد، کمک های امدادی می فرستیم و اگر آواره های افغانی به ایران آمدند، از آنها پذیرایی می کنیم. ما نمی توانیم یک مرز و دیوار آهنین بین ایران و افغانستان بکشیم و اگر کشیدیم، مطمئن نیستیم که کسی از این دیوار بالا نمی رود و به این طرف نمی آید. یکی از چیزهایی که نمی توانیم تغییر بدهیم، همسایه هاست. دو کشوری که همسایه اند، تا قیامت با هم همسایه خواهند بود. ما نمی توانیم عراق را از این جا برداریم و بگذاریم در سیبری و سیبری را برداریم و بگذاریم جای عراق؛ پس چیزی که ثابت است، همسایه های هر کشوری است و ما باید به همسایه های خود توجه داشته باشیم.
اگر دشمنان بخواهند علیه ما کاری بکنند، حتما در کشورهای همسایه ما، پایگاه درست می کنند. اگر ما رابطه خود را با کشورهای همسایه و منطقه اصلاح کنیم، آن کشور همسایه، به دشمن یا متجاوز خارجی، اجازه نمی دهد که پایگاه نظامی علیه ما ایجاد کند؛ پس اگر قرار شد به ایران حمله ای صورت بگیرد، حتما از طریق همسایه هاست و اگر ما رابطه خودمان را با همسایه هایمان اصلاح کنیم، این شانس را کم می کنیم یا از بین می بریم.
یکی از کشورهای قسم خورده ایران، اسراییل است. اسراییلی ها تلاش می کنند که در کشورهای همسایه ما نفوذ کنند. آنان سعی می کنند تا در خلیج فارس، آسیای مرکزی و قفقاز، حضوری فعال داشته باشند و این را هم تصریح کرده اند که ما سعی می کنیم در حیاط خلوت ایران، نفوذ کنیم. حیاط خلوت ما، کشورهای همسایه ما – عراق، افغانستان، پاکستان، آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان و کشورهای خلیج فارس – هستند. اسراییلی ها می خواهند با برقراری رابطه با همسایه های ما، بر ما فشار وارد کنند. ما هم اگر قرار باشد اقدام متقابل انجام دهیم تا توازنی بین امکانات ما و دسترسی های اسراییل فراهم شود، حتما باید با کشورهایی که با اسراییل همسایه اند، رابطه داشته باشیم. بنابراین، ما با لبنان و سوریه – به عنوان دو کشور همسایه اسرائیل – رابطه استراتژیک داریم و این در حقیقت، کمک بزرگی به حفظ امنیت ملی ماست.
* بنابراین، اگر اسلامی و انسانی هم فکر نکنیم و یا به عرف بین المللی بی اعتنا باشیم، باز هم مصالح و منافع ما ایجاب می کند که پایه های امنیتی خود را در بیرون از مرزهای جغرافیایی کشورمان، محکم کنیم. با توجه به این موضوع، تحکیم دوستی با حزب اللّه و مردم لبنان، در حقیقت، یکی از امکانات بسیار خوب جمهوری اسلامی در این رودررویی منطقه ای است.
این، وضع توسعه طلبی زیاده خواهی آمریکایی ها و اسراییلی هاست که اصلاً حد ندارد و ما با این شرایط سخت و دشوار، مواجه هستیم. آیا مصلحت است که به خواب خرگوشی برویم و منتظر باشیم تا هر بلایی می خواهند، بر سر ما بیاورند؟ نطفه های توطئه، در اطراف ما و علیه ما، در حال شکل گیری است و ما باید با خلق امکانات، اینها را خنثی کنیم؛ قبل از این که این ظرفیت های خصومت، علیه ما به فعلیت تبدیل شوند که در این قسمت، جمهوری اسلامی تا حدود زیادی موفق بوده است.
حفظ امنیت و استقلال کشور و مقاومت و پایداری در مقابل توسعه طلبی آمریکا و اسراییل، هزینه ای دارد که باید آن را پرداخت کرد و کشورهایی که حاضر نیستیم این هزینه ها را بپردازند، بیش از این، به آنها تحمیل می شود و دچار وضعیتی می گردند که اگر چند برابر آن هزینه را هم صرف کنند، باز مشکلشان حل نمی شود. نمونه بسیار روشن آن، ترکیه و عراق است.