بر اساس منابع روایی و دینی اوقاتی که به حضرت امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) اختصاص دارد، هشت زمان می باشد. در کتاب نجم الثاقب بدین گونه از این اوقات نام برده شده است: «اول شب قدر؛ هر سه شب مردد، دوم روز جمعه، سوم روز عاشورا، چهارم از وقت زرد شدن آفتاب تا غروب آن در هر روز، پنجم عصر دوشنبه، ششم عصر پنجشنبه، هفتم شب و روز نیمه شعبان، هشتم روز نوروز.» (1)



در این مجال مطالبی درباره روزجمعه، هنگام زردی آفتاب تا غروب آفتاب هر روز، عصر روز دوشنبه و عصر روز پنج شنبه و روز عاشورا که از اوقات و زمانهای متعلق به امام عصر (عج الله تعالی فرجه الشریف) است؛ طرح می کنیم:

روز جمعه

روز جمعه در منابع معتبر دینی متعلق به امام عصر (اروحنا له فداه) یاد شده است. در فضیلت این روز مطالب بسیاری از طریق روایات به دست ما رسیده است. تا حدی که از این روز یکی از چهار عید مسلمین نام برده­اند. اعمال بسیاری برای این روز ذکر شده که بخشی از آن در مفاتیح الجنان و مصباح المتهجّد و دیگر کتب ادعیه آمده است.

طبرسی در کتاب نجم الثاقب می­نویسد: «روز جمعه که از چند جهت اختصاص و تعلق دارد به امام عصر (علیه السلام) یکی آنکه ولادت با سعادت آن جناب در آن روز بود و دیگر آنکه ظهور موفور السرور آن حضرت در آن روز خواهد بود و ترقب و انتظار فرج در آن روز بیشتر از روزهای دیگر است چنانچه در جمله از اخبار تصریح به آن شده و در زیارت مختصه به آن جناب است در روز جمعه که «یا مولای یا صاحب الزمان صلوات الله علیک و علی آل بیتک هذا یوم الجمعه و هو یومک المتوقع فیه ظهورک و الفرج فیه للمومنین علی یدک … .» عید بودن روز جمعه و آن را یکی از عیدهای چهارگانه شمردن در حقیقت به جهت آن روز شریف است و برای آن مؤمنان مخصوص که با دیدن زمین پاک و پاکیزه از لوث شرک و کفر و قذرات معاصی و از وجود جبارین و ملحدین و کافرین و منافقین و ظهور کلمه حق و اعلای دین و شرایع ایمان و شعایر مسلمین بی مزاحمت و ممانعت احدی از اعداء خداوند و اولیای او در آن روز چشم و دل ایشان روشن و منور و مسرور و خرسند خواهد شد.» (2)

در فضیلت روز جمعه احادیث بسیار نقل شده است که در این بحث به چند حدیث اشاره می­شود:

راوى گوید؛ امام صادق (علیه السلام) فرمودند:«چون عصر پنجشنبه و شب جمعه فرا می­رسد فرشتگانى از آسمان فرود مى آیند که قلمهاى طلا و صفحه هاى نقره به همراه دارند و در عصر پنجشنبه و شب جمعه و روز جمعه تا غروب آفتاب نمى نویسند مگر صلوات بر پیغمبر را و سفر کردن و از پى کارى رفتن در روز جمعه خوب نیست و خوب نبودنش به خاطر نماز جمعه است اما پس از خواندن نماز جائز است و مبارک.» (3)

ابو بصیر گوید: شنیدم از حضرت صادق (علیه السلام) که می­فرمود: «همانا مؤمن دعا کند و اجابت دعایش تا روز جمعه [یا روز قیامت ] به تأخیر افتد.»(4)

رسول خدا (ص) فرمودند: «شب و روز جمعه 24 ساعت است و خدا در هر ساعتى ششصد هزار نفر از آتش آزاد می­فرماید.» (5)

هاروى بن مسلم به سندهاى خود از صادق آل محمّد از حضرت محمّد بن عبد اللّه (صلى اللّه علیه و آله) روایت کرده که فرمود: «خداى سبحان از بین روزها روز جمعه را انتخاب کرد، از بین شبها شب قدر را اختیار نمود، از بین ماهها ماه رمضان را انتخاب فرمود، از بین پیمبران مرا برگزید، از من على (علیه السّلام) را اختیار کرد و از على حسنین (علیهما السّلام) را برگزید و از آن دو بزرگوار نه امام را اختیار کرد که نهمین آنان قائم آنها است، قائم (علیه السّلام) است که ظاهر و باطن آنان خواهد بود.»(6)

رسول خدا (ص) فرمود: «به راستى که روز جمعه سر آمد روزها است و در پیشگاه الهى از روز عید قربان و عید ماه رمضان والاتر است پنج خصلت در آن است خداى عزّ و جلّ آدم را آن روز آفرید و در آن روز آدم را به زمین فرود آورد و در آن روز جان آدم را گرفت و در آن روز ساعتى است که بنده در آن ساعت در خواستى از خدا نکند مگر آنکه خداوند درخواستش را به او می­دهد تا آنجا که خواسته اش حرام نباشد و همه فرشتگان مقرب الهى و آسمانها و زمینها و بادها و کوهها و بیابانها و دریاها روزها جمعه در هراسند از اینکه قیامت بر پا شود.» (7)

حضرت على (علیه السلام) فرمود؛ رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) فرمودند: «در هر جمعه براى خانواده خود از میوه و گوشت چیزى تحفه ببرید تا از آمدن روز جمعه شادمان گردند.» (8)

از اعمال روز جمعه که تعلق به حضرت صاحب الزمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) خواندن دعای ندبه و گریستن در فراق ایشان است و همچنین خواندن زیارت روز جمعه که در کتبی مانند مفاتیح الجنان و جمال الاسبوع نقل شده است: «السلام علیک یا حجه الله فی ارضه السلام علیک یا عین الله فی خلقه السلام علیک یا نور الله الذی به یهتدی المهتدون… »

صلواتهای خاصی نیز برای ظهور حضرت بقیه الله (ارواحنا له فداه) در روز پنج شنبه تا پایان روز جمعه ذکر شده است.

شیخ طوسی (رحمه الله) می نویسد: مستحب است بعد از نماز عصر روز پنج شنبه تا آخر روز جمعه بسیار صلوات فرستادن بر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله) به این گونه: «اللهم صلّ علی محمّد و عجّل فرجهم و أهلِک عَدوَّهم مِنَ الجنّ و الانس، مِن الاولینَ و الآخِرین.» (9)

از جمله صلواتی که در روز جمعه پس از نماز صبح و نماز ظهر توصیه گردیده است؛ عبارتند از:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ لَمْ یَمُتْ حَتَّى یُدْرِکَ الْقَائِم »(10)

صلوات دیگری منقول است که در روز جمعه بدین صورت بر پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله) صلوات بفرستید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ صَلَاتَکَ وَ صَلَاةَ مَلَائِکَتِکَ وَ رُسُلِکَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ یا بگویید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم .»(11)

خواندن صلوات ضراب اصفهانی در عصر جمعه. این صلوات در مفاتیح الجنان در بخش اعمال روز و شب جمعه نقل شده است. «سید بزرگوار علی بن طاووس (رحمه الله) می گوید: ذکر صلواتی بر پیامبر و آل او (در عصر جمعه) که از مولایمان حضرت مهدی (ارواحنا فداه) روایت شده است (و به قدری اهمیت دارد که) اگر تعقیب نماز عصر را به خاطر عذری ترک کردی آن را ترک مکن به دلیل جریانی که خداوند ما را بدان مطلع نمود. (12)

عصر روز دوشنبه و عصر روز پنج شنبه

از اوقات دیگری که متعلق به حضرت بقیه الله (عج الله تعالی فرجه الشریف) است عصر روز دوشنبه و عصر روز پنج شنبه می­باشد. در این دو روز اعمال بر حضرت صاحب الزمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) عرضه می­گردد.

«در آن دو وقت اعمال عباد عرض می­شود بر امام عصر (علیه السلام) چنان که در دوره هر امامی بر آن جناب عرض می­شد و در زمان حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) بر آن جناب [عرضه می­شد.] و اخبار در این باب بسیار است و در اغلب آن تصریح به عصر نشده ولکن در بعضی دیگر اشاره شده و موافق است به اعتبار در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه شریفه «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُون» (سوره مبارکه توبه، آیه105) شیخ طبرسی گفته­اند که اصحاب ما روایت کردند که اعمال امت عرض می­شود بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در هر دوشنبه و پنجشنبه پس می­شناسد آنها را و همچنین عرض می­شود بر ائمه هدی (علیهم السلام) پس آنها را می شناسند و مقصود از قول خداوند «و المومنون» ایشانند. از غرایب آنکه شیخ ابوالفتوح رازی در تفسیر خود فرموده که در اخبار آمده که اعمال امت را در هر شب دوشنبه و پنجشنبه به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کنند و بر ائمه (علیهم السلام) و مراد به مومنان امامان معصوم باشند.» (13)

شگفتی شیخ طبرسی از ذکر این سخن ابوالفتوح رازی بدین دلیل است که بر مذهب تشیع نبوده است اما به عرضه اعمال بر امامان (علیهم السلام) اقرار کرده و حتی ائمه معصومین (علیهم السلام) را مورد خطاب «و المومنون» قرآن دانسته است.

هنگام زردی آفتاب تا غروب آفتاب هر روز

از اوقات دیگر متعلق به حضرت امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) ساعت دوازدهم روز، از هنگام زردی آفتاب تا غروب آن است.

در کتاب نجم الثاقب در این باره چنین آمده است: «چهارم از وقت زرد شدن آفتاب تا غروب آن از هر روز بنابر تقسیمی که علما کرده اند هر روز را از مطلع فجر تا غروب آفتاب به دوازده بخش به نحوی که به حسب فصول فرقی نکند و هر قسمی منسوب به امامی هر یک از آن امامان مثل نگاهبان و حامی است از برای ساعت خود به مقتضای روایات. پس ساعت اولی از برای مولای ما علی (علیه السلام) است و شمردند تا دوازدهم که برای مولای ما مهدی است (صلوات الله علیه) و دعا کند انسان در هر ساعتی از آن ساعات به آنچه مخصوص اوست از دعوات چه اینکه روز کامل تابستان یا روز زمستان کوتاهترین اوقات باشد.»(14)

«سید بن طاووس (رحمه الله) در کتاب الامان آورده است: ما در کتاب خود به نام «الاسرار المودعه فی الساعات اللیل و النهار» گفتیم که هر ساعتی از روز ویژه امامان (علیهم السلام) است و هر ساعتی نیز دو دعا دارد. یکی را از دستخط جدم شیخ طوسی (رحمه الله) نقل کردم و دیگری را از دستخط منسوب به ابن مقله روایت نمودم.» (15)

در صحیفه مهدیه دو دعای مربوط به ساعت دوازدهم روز ذکر شده است. دعای «یَا مَنْ تَوَحَّدَ بِنَفْسِهِ عَنْ خَلْقِهِ یَا مَنْ غَنِیَ عَنْ خَلْقِهِ بِصُنْعِه …» و دعای «اللّهمَّ یا خالِقَ السّقفِ المَرفوع …» (16)

روز عاشورا

روز عاشورا از روزهایی است که تعلق به حضرت امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) دارد. «روز عاشورا که روز سرافراز شدن حضرت حجت (عج الله تعالی فرجه الشریف) از جانب خداوند عزّ و جلّ به لقب قائم است. چنانچه شیخ جعفر بن محمد بن قولویه در کامل الزیاره روایت کرده است از محمد بن حمران که گفت حضرت صادق (علیه السلام) فرمود چون شد از امر حسین بن علی (علیهما السلام) آنچه شد؛ ملائکه به سوی خداوند عزوجل ناله و فریاد کردند و گفتند ای پروردگار ما با حسین برگزیده تو و پسر پیغمبر تو چنین می­کنند. فرمود: پس خداوند برای ایشان ظل قائم (علیه السلام) را واداشت و فرمود به این مقام می کشم برای حسین (علیه السلام) از آنها که بر او ظلم کردند. شیخ صدوق در علل الشرایع از ابوحمزه ثمالی روایت کرده است که به حضرت باقر (علیه السلام) می گوید: یا بن رسول الله آیا همه شما قائم به حق نیستید؟ فرمود بلی. گفتم پس چرا قائم (علیه السلام) قائم می گویند. فرمود: چون جدم حسین (علیه السلام) کشته شد ناله کردند ملائکه به سوی خدای تعالی و گریه و زاری نمودند و گفتند: اهنا و سیدنا آیا اعراض خواهی فرمود از کسی که بکشد برگزیده تو و پسر برگزیده و مختار از خلق تو را؟ پس خداوند وحی فرستاد به سوی ایشان که ای ملائکه من قرار گیرید. پس قسم به عزت و جلال خود که هر آینه البته انتقام می­کشم از ایشان هر چند بعد از زمانی باشد آنگه خدای تعالی ظاهر نمود ائمه از فرزندان حسین (علیه السلام) را برای ملائکه پس ملائکه به این مسرور شدند. پس ناگاه دیدند که یکی از ایشان ایستاده و نماز می کند. پس خدای عزوجل فرمود به این ایستاده از ایشان انتقام می گیرم.

در تفسیر علی بن ابراهیم روایت است که فرمود: أُذِنَ لِلَّذینَ یُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلى نَصْرِهِمْ لَقَدیر (سوره مبارکه حج، آیه 39) که آن در شأن قائم (علیه السلام) نازل شده است. به درستی که آن حضرت خروج نماید [خون] حسین (علیه السلام) را مطالبه می کند.

در امالی شیخ صدوق روایت شده است از حضرت صادق (علیه السلام) که فرمود: ضربت خورد حسین بن علی (علیهما السلام) به شمشیر آن گاه پیش رفت قاتل آن حضرت که سرش را جدا کند؛ منادی از جانب رب العزه تبارک و تعالی از وسط عرش ندا کرد آگاه باشید ای امت سرگردان ظالم بعد از پیغمبر خود خداوند موفق نکند شما را نه برای قربانی و نه فطر. آنگاه حضرت صادق (علیه السلام) فرمود لاجرم والله موفق نمی شوید و موفق نخواهند شد هرگز تا آنکه خونخواه حسین (علیه السلام) برخیزد. یعنی حضرت قائم (علیه السلام). من عرض کردم که خدای عزّ و جلّ فرموده: «و لا تزر وازرة و زر اخری» معنی این چیست؟ فرمود حق تعالی صادق است در جمیع اقوال خود و لکن ذریه کشندگان حضرت امام حسین (علیه السلام) راضی بودند به کارهای پدران خود و به آن فخر می کردند و هر کسی که راضی به کاری باشد گویا خود آن کار را کرده است و اگر مردی در مشرق کشته شود و مردی در مغرب از کشته شدن او راضی باشد هر آینه این آن فردی که از این عم راضی است در نزد خدای عزوجل شریک آن کشنده باشد. به درستی که حضرت قائم (عج الله تعالی فرجه الشریف) وقتی که بیرون آید ایشان را به سبب رضا بودن ایشان به فعل پدران خود می­کشد و در زیارت عاشورا مکرر خواسته شده است که خداوند طلب خون سید الشهداء (علیه السلام) را با امام ظاهر ناطق مهدی منصور از آل محمد (علیهم السلام) روزی فرماید و مکرر ائمه و اصحاب ایشان در نثر و نظم خود را از آن مصیبت عظیمه و رزیه جلیله به ظهور قائم آل محمد (عج الله تعالی فرجه الشریف) تسلی می دادند.» (17)

پی نوشتها

(1)نجم الثاقب، صفحه 805

(2) نجم الثاقب، صفحه 810

(3) الخصال، جلد 2، صفحه 453- 452

(4) أصول الکافی، جلد 4، صفحه 245

(5) الخصال، جلد 2، صفحه 451

(6) إثبات الوصیه، صفحه 496

(7) الخصال، جلد 1، صفحه 352-351

(8) الخصال، جلد 2، صفحه 449

(9) صحیفه مهدیه، صفحه 204

(10) مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، جلد 1، صفحه 368

(11) مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، جلد 1، صفحه 284

(12) صحیفه مهدیه، صفحه 259

(13)نجم الثاقب، صفحه824

(14) نجم الثاقب، صفحه 821– 820

(15)صحیفه مهدیه، ص 379

(16) صحیفه مهدیه، صفحه 384 – 380

(17) نجم الثاقب، صفحه 819 – 815