نکته ای که باید در این مسئله مد نظر شما باشد، آن است که در مسائلی مثل اثبات وجود خدا، اثبات اصل نبوت و معاد می توانیم با استدلال های عقلی و براهین منطقی، به یقین و علم برسیم؛ ولی در مواردی مانند این که پیامبری که باید باشد کیست و نیز امامان بعد از پیامبر چه کسانی هستند و چه خصوصیات فردی دارند؟ چه زمانی به دنیا آمده و چه وقت از دنیا رفته اند و طول مدت حیاتشان چه اندازه بوده، در خصوص این ها با استدلال های عقلی و برهان فلسفی صرف نمی توان به نتیجه رسید. در این گونه موضوعات، باید دست به دامن آیات و روایات و نقل های تاریخی شویم که برای ما خبر از مسائل جزئی مانند این گونه امور را می دهند.

اصل لزوم و حیات یک امام و زنده بودن او در هر عصر، امری عقلانی و برهانی است و با برهان و دلیل عقلی و فلسفی قابل اثبات است؛ ولی این که این امام اسمش چیست و کی به دنیا آمده و کی از دنیا رفته و آیا الان هم زنده است یا نه، به کمک دلیل های نقلی، یعنی روایات و آیات و نقل های تاریخی امکان پذیر است.

با این مقدمه، به دلایل وجود امام زمان در عصر حاضر می پردازیم. دلایل فراوانی یافت می شود که می‌توان از آن ها وجود امام زمان را اثبات کرد. این دلایل را می توان در سه مورد ذیل خلاصه کرد:

– دلیل عقلی؛

– دلیل قرآنی؛

– دلیل روایی و نقل تاریخی.

1. دلیل عقلی بر وجود امام زمان: امامت امام زمان(ع) و وجود حضرت، از مباحث امامت خاصه است. در امامت خاصه، بر خلاف امامت عامه، مستقیماً نمی توان از دلیل عقلی بهره گرفت؛ بلکه می توان از دلیل عقلی برای اثبات امامت عامه و ضرورت وجود امام بهره گرفت. سپس با بهره گیری از روایات و نقل های تاریخی، آن را در وجود حضرت مهدی(عج) منحصر کرد.

دانشمند عالی قدر، استاد جعفر سبحانی می گوید:

مبانی کلامی مهدویت گاهی مبانی نقلی و گاهی مبانی عقلی است… امّا مبانی کلامی عقلانی: می دانید که عقل نمی تواند هیچ وقت فرد مشخصی را برساند. نمی توانیم روی فرد، برهان عقلی اقامه کنیم. یکی از مبانی برهان عقلی این است که نبوت و امامت، یک فیض معنوی است… مسلمانان هم می گویند که این فیض تا وجود پیغمبر اکرم(ص) باقی است. اهل سنت می گویند که این فیض معنوی که در لباس نبوت و امامت بود، با فوت پیغمبر قطع شد. پس ارتباط بشر با عالَم بالا قطع شد.

اما ما می پرسیم چرا خدا چنین فیضی را به گذشتگان داده، اما به ما و آیندگان نداده است؟ مگر ما از آن ها کمتر هستیم؟ شیعه امامیه این مشکل را حل کرده است و آن این که این ارتباط به صورت نبوت نیست که رسالت، تکالیف و دین جدیدی باشد؛ بلکه فیض الهی به واسطه انسان کاملی برقرار است و از طریق این انسان کامل به بشر می رسد. امروزه آن واسطه، حضرت حجّت (عج) است. این برهان را علامه طباطبایی برای پروفسور کربُن بیان داشته است.(1)

بنا بر این دلیل و ادله فراوان دیگر از روایات، امام و حجت الهی باید همیشه وجود داشته باشد. نمی توان زمانی را تصور کرد که خالی از حجت الهی باشد. پس نمی توان زمان ما را خالی از وجود حجت الهی دانست. بنابراین، امام زمان در زمان ما وجود دارد و زنده است.

امام صادق – علیه السلام – فرمود: «ما امامان، امان اهل زمین هستیم؛ چنان که ستاره ها امان اهل آسمان اند. ماییم که خدا به وسیله ما آسمان را نگاهداشته تا بر زمین نیفتد. جز با اجازه او و براى ما آن را نگهداشته تا بر اهلش موج نزند و براى ما باران ببارد و رحمت خویش نشر کند و زمین برکات خود را بیرون دهد. اگر امام در زمین نباشد، زمین اهل خود را فرو می برد. از روزى که خدا آدم را آفرید، خالى از حجت نیست که یا ظاهر و مشهور بوده است و یا غایب و مستور و تا قیامت هم خالى نمی ماند. او، حجت خدا است. اگر چنین نباشد، خدا را نمی پرستند.

سلیمان، راوى حدیث، می گوید: از امام صادق (ع) پرسیدم: چگونه مردم از امام غائب بهره مند شوند؟ فرمود: چنان که با آفتاب پس ابر بهره مند می شوند». (2)

2. دلیل قرآنی: یکی از دلایل حیات حضرت حجت(عج) در عصر غیبت، آیات سوره قدر است: «فرشتگان و روح به اذن خدا، همه فرمان‌ها و سرنوشت ها را فرود می‌آورند». نکته مهم، واژه «تنزل الملائکة و الروح» است که فعل مضارع معنای استمرار را می‌رساند. قیدی برای آن معین نشده تا بگوییم نزول در سال خاصی بوده و تمام شده، بلکه هر سال شب قدری دارد. (3) هر شب قدر، ملائکه و روح، امر پروردگار را نازل می کنند. جایگاه نزول امر، قلب مقدس ولی عصر(عج) می‌باشد.

امام جواد (ع) به شیعیان توصیه کرده‌اند که به وسیله این آیه با آن ها (مخالفان امامت) استدلال کنید؛ «ای شیعیان! به آیه “انا انزلناه فی لیلة مبارکة” استدلال کنید. این سوره (دخان) پس از رسول خدا، خاصّ ولی امر در هر عصری است». (4)

آیات دیگری نیز وجود دارد که به نوعی دلالت بر زنده بودن امام زمان(عج) می کند، مانند سوره های: مائده / 56، مجادله / 22، صافات / 173، انفال / 7، قصص/ 5، نور/ 55، توبه / 32 – 33، فتح / 28، صف / 8 – 9 و … . (5)

3. دلیل روایی و نقل تاریخی: اما دلایل تاریخی و روایی در مورد ولادت امام زمان در زمان و مکان معین و تداوم حیات معجزه گونه ایشان، بسیار زیاد است که به دلیل عدم درخواست شما ذکر نشد. در صورت تمایل، می توانیم مشروح این دلایل را ارائه دهیم.

پی نوشت ها:

1. فصلنامه انتظار، ج 1، ص 66 – 70.

2. شیخ صدوق، الأمالی، المجلس الرابع و الثلاثون، ص 186، انتشارات کتابخانه اسلامیه، 1362 هجرى شمسى.

3. ثقة الاسلام کلینى، اصول کافی، کتاب الحجة، باب فی شأن انا انزلناه فی‌الیلة القدر و تفسیرها، حدیث 2، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ه ش.

4. اصول کافی، همان، ج 1، ص 245.

5. لطف الله صافی گلپایگانی، امامت و مهدویت، ج 2 – 1، ج 2، ص 156 – 160، انتشارات جامعه مدرسین.