الف ) دعا و توسل
دعا و مناجات، نوعی توسل عاشقانه به معشوق و پیوستن موجودی کوچک و ناتوان به وجودی بی نهایت بزرگ و توانا است.
آدمی به هنگام دعا – که همچون گدایی بینوا، دست نیاز به درگاه کریم بی نیاز دراز می کند – به حقیقت وجودی خویش نزدیک می شود؛ انسانی که خود را تهی دست و بینوا، رانده و از همه جا مانده، حقیر و فقیر، خوار و زبون و بیچاره و بی پناه دید، اکنون حقیقت هستی او – که پرتوی از هستی مطلق خداوند است – هویدا می گردد و با احساس بستگی و پیوند با حق و نیازمندی به او، حال و شوری وصف ناشدنی به انسان می بخشد.
بنده در حال دعا و مناجات، چنان غرق لذت می شود که پستی و زبونی خویش را فراموش می کند و از یاد دوست لبریز و سرشار می گردد و مجموعه ای از امید و بشارت و نور و نیرو می شود. جملات شورانگیز دعا، چون آبشارسپیده در افق روح، فرو می ریزد و روح انسان را روشن و مشتعل می سازد، همان طور که سیل زرّین آفتاب، تیره گی ها را از میان برمی دارد و جهان را در نور فرو می برد.
در دعا و توسل، روح تسکین می پذیرد و التهاب دل فرو می نشیند و بی قراری ها جای خود را به آرامش و قرار می دهد؛ همانند فرزند گمشده ای که به مادر برسد یا تشنه کامی که به چشمه ای زلال و گوارا دست یابد.
همدم شدن با خداوند و راز و نیاز با دوست و در میان نهادن دردِ دل با او، غم ها را سبک می کند و دل ها را روشنایی و فروغ می بخشد. لذت دعا و مناجات با ذات بی زوال خداوند، چون چاشنی سحرانگیزی، همه تلخی ها را شیرین کرده، زندگی را باصفا و گوارا می سازد.
جان ناشکیبا و بی طاقتی که دیگر توان تحمل بار رنج و درد را ندارد، در پرتو دعا و راز و نیاز و گریستن و خالی شدن از عقده ها، گنجایش دریا گونه می یابد و هجوم طوفان و بلا و غم را نسیمی دل انگیز می انگارد.
باید دانست که هدف نهایی از دعا، تنها برآمدن حاجت و رفع گرفتاری و سختی و شفای بیماران نیست؛ بلکه برای اهل حال و معرفت – که شناختی درست از جهان و رویدادهای آن دارند – انس با ذات پاک خداوندی است که کانون همه نیکی ها و زیبایی ها است. از استجابت دعا با ارزش تر، روح اجابت است و در نزد آنان، دعا در عین حال که وسیله است، هدف نیز می باشد.
بنابراین «دعا» و «دعوت» به معناى توجه دادن مَدعُوّ به سوى داعى براى جلب منفعت یا دفع ضرر است، از این رو درخواست از مَدعُوّ در واقع هدف دعا است نه خود آن.
ب ) بعضی موانع دعا و توسل
1 . گناه مانع دعا و اجابت آن
یکى از عوامل مهمى که رابطه انسان با خدای متعال را تضعیف نموده و مانع اجابت دعا می شود، نافرمانى از دستورهاى خدا است.
حضرت على (علیه السّلام) در دعاى کمیل چنین مى فرماید:« پروردگارا! گناهانى را بر من ببخش که موجب حبس و بالا نرفتن دعا مى شوند. و در جاى دیگر از همان دعا چنین مى فرماید: اى آقا و مولاى من ! به عزتت قسم ! از تو مى خواهم که بدى کردار و رفتارم موجب پوشیده شدن دعاى من از تو نشود.
بندگان خدا با هر قدمى که به سوى گناه برمى دارند یک قدم از خداوند فاصله مى گیرند و موجبات محرومیت خویش از اجابت الهى را فراهم مى آورند. امام باقر علیه السلام در این باره فرموده است:«ان العبد یسال الله الحاجة فیکون من شانه قضاؤها الى اجل قریب او الى وقت بطى ء فیذنب العبد ذنبا فیقول الله تبارک وتعالى للملک: لا تقض حاجته واحرمه ایاها، فانه تعرض لسخطى واستوجب الحرمان منى -بنده حاجتى ازخدا طلب مى کند و مقرر مى شود آن حاجت در زمانى برآورده شود؛ پس در این فاصله، او گناهى مرتکب مى شود و در نتیجه، خداوند مى فرماید: حاجت این بنده برآورده نشود و از آن محروم شود؛ چون او خشم و غضب مرا برانگیخت و همین باعث محروم شدن اوست. (بحار الانوار،ج73،ص329)
2. لقمه و کسب حرام
استفاده از درآمد حلال و پاکیزه از دیگر شرایطارتباط با خدا واجابت دعا است که امروزه بیش از هرزمان دیگر لازم است به آن توجه شود. لقمه ى حرام تا 40 روز مانع استجابت دعا مى شود. (بحار الانوار،ج93،ص358)
از پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) نقل شده : «من احب ان یستجاب دعائه فلیطب مطعمه و مکسبه – کسى که دوست دارد دعایش مستجاب گردد باید غذا و کسب خود را پاک کند.
شخصی خدمت رسول خدا (ص) آمد و گفت: دوست دارم که دعایم مستجاب شود، حضرت به او فرمود: خوراک خود را پاکیزه کن و غذای حرام نخور.
پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه وآله فرمود: «ان العبد لیرفع یده الى الله ومطعمه حرام، فکیف یستجاب له وهذا حاله -همانا بنده دستش را براى دعا به درگاه خدا بالا مى برد در حالى که خوراکش حرام است . با چنین حالى، چگونه دعایش مستجاب مى شود؟ (ارشاد القلوب، ص 149)
3 . شتاب و عجله
امام صادق (ع) فرمود: همیشه مؤمن در خیر و آسایش است تا هنگامى که عجله نکند. در غیر این صورت ناامید مى شود و دعا را ترک مى کند. به درستى که بنده هنگامى که دعا مى کند خداوند متعال در صدد برآورده ساختن حاجت او است تا زمانى که او عجله نکند. (میزان الحکمه،ج3،ص875)
4. ستم و تجاوز به حقوق دیگران
یکى دیگر ازموانع پذیرش دعا، تجاوز به حقوق دیگران است که در روایات فراوانى براین مطلب تاکید شده است. على علیه السلام فرمودند: ان الله عزوجل اوحى الى عیسى بن مریم علیه السلام: قل للملاء من بنى اسرائیل . . . انى غیر مستجیب لاحد منکم دعوة – ولاحد من خلقى – قبله مظلمة -خداوند به عیسى بن مریم وحى فرمود: به اشراف) و بزرگان ( بنى اسرائیل بگو: … من هرگز دعاى کسى از شما یا دیگر آفریدگانم را که برگردنش حقى ازدیگران است، اجابت نخواهم کرد( الخصال، ص 337، ح 40)
5. امید به غیر خدا
بزرگترین مانع دعا و پذیرش دعا این است که به کسى یا چیزى غیرازخدا امید بسته و یا او را به صورت مستقل مورد نیایش قراردهیم .
از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: اذا اراد احدکم ان لا یسال ربه شیئا الا اعطاه فلییاس من الناس کلهم، ولا یکون له رجاء الا عند الله، فاذا علم الله عزوجل ذلک من قلبه لم یسال الله شیئا الا اعطاه -هرگاه یکى از شما بخواهد که هرچه ازخداوند درخواست کند به او بدهد، باید از همه مردم چشم امید قطع کرده و جز به خدا امید نبندد. پس، چون خداى عزوجل دانست که او به راستى چنین است، هر چه از خدا بخواهد به اوعطا کند. (کافى، ج 2، ص 48)
نهى از امید بستن به غیر خدا
رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله :یَقولُ اللّه ُ عزّ و جلّ : لَأقْطَعَنَّ أملَ کُلِّ مُؤمنٍ أمَّلَ دُونی بالإیاسِ .
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند عزّ و جلّ مى فرماید: بى گمان ، امید هر مؤمنى را که به غیر من امید بندد، قطع مى کنم.
الإمامُ علیٌّ علیه السلام :انْقَطِعْ إلَى اللّه ِ سُبحانَهُ ، فإنَّهُ یَقولُ : وَ عِزَّتی و جَلالی لَأقْطَعَنَّ أملَ کُلِّ مَنْ یُؤَمِّلُ غَیْری بِالیَأْسِ .
امام على علیه السلام :تنها به خداوند سبحان دل ببند، که او مى فرماید: به عزّت و جلال خودم سوگند که امید هر کس را که به غیر من امید بندد به نومیدى مى کشانم.
ج ) رعایت آداب دعا موثردر ارتباط با خداوند
رعایت آداب دعا در ارتباط موثر با خداوند نقش به سزایی دارد، در این قسمت آداب دعا که در روایات به آنها اشاره شده، ذکر مى کنیم. از جمله:
1. گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در ابتدا از آداب دعا است البته مستحب است هر کاری را با بسم الله آغاز کنیم.
2.تمجید خداوند امام صادق (علیه السلام) فرمود: در کتاب امیر المومنین (علیه السلام) آمده است که پیش از درخواست چیزی از خدا، باید او را ستود. پس هرگاه خدای عز و جل را خواندی (ابتدا) او را تمجید کن. (راوی می گوید:) عرض کردم: چگونه تمجیدش کنم؟ حضرت فرمود: می گویی: یا من هو اقرب من حبل الورید، یا من یحول بین المرء و قلبه، یا من هو بالمنظر الاعلی، یا من لیس کمثله شیء؛ ای کسی که از رگ گردن به من نزدیکتر است، ای کسی که میان انسان و دلش حائل می شود، ای کسی که در بالاترین چشم انداز است، ای کسی که مانند ندارد». (همان، ح5622)
3. صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش (صلوات الله علیهم اجمعین) امام علی (علیه السلام): «هر گاه از خدای سبحان درخواستی داری ابتدا بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) درود فرست، سپس حاجت خود را بخواه؛ زیرا خدا بزرگوارتر از آنست که از دو حاجت درخواست شده، یکی را برآورد و دیگری را باز دارد» (نهج البلاغه، حکمت 361)
4. نام بردن حاجت در دعا: امام صادق (علیه السلام): «راستی خدای تبارک و تعالی می داند که بنده هر گاه به درگاهش دعا کند چه می خواهد ولی او دوست دارد که حوائج به درگاه او شرح داده شود؛ پس چون به درگاه او دعا کردی حاجتت را نام ببر». (اصول کافی، ج6، ص 43)
5. اعتراف به گناه: امام صادق (علیه السلام): «(در دعا) ابتدا باید خدا را ستود، سپس به گناه اعتراف نمود و آن گاه حاجت را خواست» (میزان الحکمة، ح 5630)
6. یقین و اعتماد به دعا: امام صادق (علیه السلام): «دعا پایگاه اجابت است چنانچه ابر پایگاه باران است.» (اصول کافی،ج6، ص29)
7. خواندن خداوند با دلی پاک: امام صادق (علیه السلام): «راستی خدای عز و جل دعای از روی قساوت قلب را اجابت نکند.
8. اخلاص در دعا: امام علی (علیه السلام): «اخلص فی المسالة لربک، فان بیده العطاء و الحرمان و اکثر الاستخارة؛ در دعا با اخلاص پروردگارت را بخوان که بخشیدن و محروم کردن بدست اوست و فراوان از خدا درخواست خیر و نیکی داشته باش.» (نامه ی31 نهج البلاغه، بند 17 و 18)
9. تضرع کند: خداوند در قرآن کریمش فرمود: «ادعوا ربکم تضرعا و خفیة؛ بخوانید پروردگارتان را در حال تضرع و ترس» (سوره ی اعراف، 155). امام حسین (علیه السلام): «رسول خدا (صلی الله علیه و اله) در هنگام ابتهال و دعا مانند بینوایی که غذا می طلبد، دستانش را بالا می برد» (میزان الحکمة، ح 5633)
10. دعا با صدای بلند و طلبکارانه نباشد؛ در هنگام دعا رو به قبله و با وضو و بهتر است از زبان معصومین باشد؛ چرا که آنها ادب در گفتار، نحوه ی در خواست و نیازها را به بهترین شکل بیان نموده اند.
د ) لزوم تلاش و کوشش عملی
دعا به سه گونه، لفظی، قلبی و عملی است. لذا برای برآورده شدن حاجت ها و نیازها باید از هر سه راه در خواست زبانی و رابطه قلبی با خدا و کوشش و فعالیت عملی برای رسیدن به حاجت ها و نیازها پیگیری کنیم.
بنابراین از شرائط مهم استجابت دعا توام گشتن آن با عمل و تلاش و کوشش است در کلمات قصار امیر مؤ منان على (علیه السلام ) مى خوانیم : الداعى بلا عمل کالرامى بلاوتر! (نهج البلاغه حکمت 337): دعا کننده بدون عمل و تلاش مانند تیرانداز بدون زه است !. (اصول کافی، ج 4، ص 213)
بنابراین برای موفقیت و رسیدن به خواسته های مشروع خود باید برنامه ریزی و تلاش پی گیر داشت. همانطوری که اگر شخصی بیمار شود باید در کنار دعا و استمداد از خداوند متعال، حتما به دکتر مراجعه کند، چرا که مراجعه به پزشک و قرار گرفتن در مسیر درمان، خود نیز سببی از جانب خداوند متعال است. و خواستن شفاء و سلامتی بدون مراجعه به پزشک، در همه موارد، راه گشا نخواهد بود .
در نتیجه؛ قرار گرفتن در مسیر هایی که خداوند متعال در پیش رویمان گذاشته، ما را در گرفتن نتیجه ی بهتر یاری می کند. همچنین انسان برای دست یابی به خواسته های خود باید تمام امکانات مادی و معنوی خود را بسیج کند و به نتیجه ی کار امیدوار باشد. نیز در کنار تلاش و کوشش انسان باید به ریسمان الهی چنگ بزند و همه چیز را از جانب خدا بداند و هر آنچه را که نیاز دارد از او بخواهد و دست نیاز به درگاهش دراز کند.
یکى از شرایط مهم استجابت دعا، توام گشتن آن با عمل و تلاش و کوشش است،دعا و نیایش را علت تامه پنداشتن و از کار و کوشش دست شستن اندیشۀ بدعت آلودی است که می تواند نیایش و دعا را تهدید کند و به فهم عمیق نیایش آسیب جدی وارد می سازد. این امر بویژه در سیرۀ معصومین مورد توجه بوده است.
»پیامبر اکرم (ص) با تشبیهی بسیار زیبا ،دعای بی عمل را به کمان بدون زه تشبیه کرده اند که اگر از کمان زهش را بگیریم همچون قطعه چوب یا آهنی بیشتر نیست.
«یا اباذر!مثل الذی یدعو بغیر عمل کمثل الذی یرمی بغیر وتر»
ای اباذر،مثال کسی که بی عمل دعا می کند،همچون شخصی که بدو کمان تیر می اندازد.
فواید عظیمی که برای دعا ذکر شد ،برای دعای همراه با عمل است،چرا که در حقیقت دعای بی عمل دعا و خواست حقیقی نیست و جز الفاظی بی اثر نخواهد بود.»(قرآن صاعد:139-141)
استاد محمد تقی جعفری در ان مورد می فرماید:
«البته از نظر واقعی، توجه انسان در همه حال به خداوند بزرگ بسیار مطلوب است،ولی به معنای این اصل چنین نیست که ما کوشش ها و فعالیت های خود را رها ساخته و دعا را وسیلۀ زندگی مادی و معنوی قرار بدهیم .این توهم پوچ ،مخصوصاً در دین مبین اسلام که شالودۀ خود را روی اصل «و ان لیس للانسان الا ما سعی و ان سعیه سوف یری»(نجم:39-40)گذاشته است،به طور جدی محکوم شده است و چنین شخصی را که دست از فعالیت برداشته و با دعا می خواهد به زندگی ادامه بدهد،«کلّ جامعه» خوانده و او را طرد و لعن کرده است،بلکه این شخص در حقیقت خداشناس نیست زیرا کسی که خدا شناس باشد،باید بداند که خداوند این دنیا را جایگاه کار قرار داده و وسایل آن را در اختیار انسانها گذاشته است…»(جبر و اختیار:ص280)
استاد محمد تقی مصباح یزدی نیز می نویسد:
«گروهی چنین پنداشته اند که چون سیر تکامل انسان از دل به سوی خدا آغاز می شود،باید از همۀ فعالیتهای زندگی جز به قدر ضرورت چشم پوشید و گوشۀ خلوتی را برای ذکر و توجهات قلبی برگزید و با همه کس همه چیز قطع رابطه کرد.این گروه اگر چه در تشخص هدف و مسیر اجمالی درست اندیشیده اند ولی در تشخیص راه صحیح و طرح دقیقی که به کمال خاص انسانی (که از ویژگیهایش جامعیت و همه جانبه بودن آن است)منتهی شود ،به خطا رفته و ابعاد مختلف روح انسان را نادیده گرفته اند.»(خودشناسی برای خودسازی:ص96)
خدای متعال نیازهای ما را می داند و بر رفع آنها توانا است اما این باعث نمی شود که ما با دعا به او توجه نکنیم و از فواید بی شمار دعا و مناجات خود را محروم نماییم.
دعا بهترین و موثر ترین عبادتی است که موجب ایجاد روحیه بندگی و نزدیکی انسان به خدا می شود. رفع نیازهای مادی هم در دعا هست، اما این در حاشیه است.
هدف نهایی از دعا ذکر و یاد خدا و قرب الهی است که فلسفه وجودی انسان ها نیز بر همین مبنا استوار می باشد – ما خلقت الجنّ و الانس الّا لیعبدون – جن و انس را خلق نکردم مگر برای عبادت. ذاریات 56).
دعا از این جهت که عبادت است؛ بلکه افضل العبادات است، باعث قرب و نزدیکی به خداوند می گردد و روی گردانی ازآن از روی تکبر موجب داخل شدن در آتش قهر و غضب الهی خواهد شد.
کبریایی و عظمت مخصوص خدای متعال است و لذا چنانچه عبد در مقابل او تکبر ورزد و از دعا و درخواست از خدای متعال و اظهار عبودیت، اجتناب کند گرفتار عذاب می شود. وَ قالَ رَبُّکُمْ اُدْعُونی اَسْتَجِبْ لَکُمْ اِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ – پروردگار شما چنین می گوید: مرا بخوانید تا اجابت گویم شما را، همانا کسانی که از عبادت من سر کشی کنند پس به زودی با خواری داخل جهنم می شوند. (۶۰ سوره ی غافر)
در این آیه، خداوند نفرموده است «یَستَکبِرُونَ عَن دُعایِى»، بلکه رسماً دعا را به عنوان عبادت معرفى مى‌کند و آن را از لوازم بندگى مى‌داند؛ تهدید به آتش دوزخ که براى ترک کننده نیایش آمده متناسب با ترک عبادت است نه ترک دعا.
ممکن است این سؤال به ذهن خطور کند که چگونه اگر انسان چیزى از خدا بخواهد، او را عبادت کرده است؟ براى روشن شدن این سؤال، باید حقیقت عبادت روشن شود.
حقیقت عبادت این است که انسان خود را بنده و مملوک خدا و فقیر محض بداند، براى خود مالکیت و اراده مستقلّى در مقابل خدا قایل نباشد، بلکه خود و دارایى خود را از آن خدا بداند؛ بطور کامل تسلیم اراده او باشد، به عبد بودن خود در مقابل پروردگار اعتراف کند و همه چیز را از خدا بداند و او را مبدا تمامی نعمت ها و فیض ها بشناسد و از روى اختیار، اطاعت و فقر و نیاز خود را در مقابل خدا اظهار بدارد.
به عبارت دیگر، در برابر خدا اظهار کند که تو خدایى و من بنده توام، تو عزیزى و من ذلیلم، تو مالکى و من مملوکم، تو ربّى و من مربوبم، تو غنی هستی و من فقیرم. خدایا، من بنده ام، عبودیت شأن من است و تو مالک من هستى.
عبادت در واقع اظهار اطاعت و نیاز نسبت به خدای بی نیاز است، خواه با توجه قلبى، خواه با اظهار زبانى یا نشان دادن با اعضا و جوارح. رکوع و سجود نیز اگر عبادت به حساب مى‌آیند به این دلیل است که بیانگر این حالت قلبى هستند و حقیقت آن اظهار ذلّت و نیاز و اطاعت در مقابل عظمت بیکران الهى است. ذکر زبانى و دعا نیز گویاى همین حقیقت است.
اصل همه عبادات و روح آنها همین توجّه قلبى است و حرکات بدنی و ذکر زبانى جلوه این حقیقت است. دعا نشان دهنده اعتقاد به مالکیت، ربوبیت، عزّت و قدرت الهى است.
کسى که دست خویش را به درگاه الهى دراز، گردن خود را کج و سر خود را خم مى‌نماید، روى به خاک مى‌ساید و اشک از دیدگان سرازیر مى‌کند و با دعاى خود از او حاجت مى‌خواهد، در عمل نهایت شکستگى و تذلّل خود را در برابر عظمت الهى نشان مى‌دهد؛ خود را فقیر، ضعیف، ذلیل و بیچاره و خدا را غنى، قوّى، عزیز و قادر مى‌بیند و با این حالت خود اعتراف به عبودیت خود مى‌کند.
باید دعا کنیم و فقط از خدا بخواهیم چون همه وجود و داشته هایمان از خدا است و هر چه می خواهیم هم در ید قدرت او است و غیر خدا چیزی از خودش ندارد تا به ما بدهد.
بنابراین گرچه دعا در ظاهر درخواست رفع نیازهاى مادّى و معنوى است، ولى در واقع، فلسفه اصلی دعا، اعتراف به بندگى، فقر و عجز انسان است.
دعا امرى است قلبى و زبان فقط از آنچه در دل است حکایت مى‌کند، پس دعا باید از دل و جان انسان برآید و تلفّظ برخى کلمات با زبان، بدون هیچگونه توجّه قلبى، دعا به حساب نمى‌آید، دعا باید با خواست جدّى قلبى همراه باشد. (بر درگاه دوست/ ص 19 و 20).
در روایت شریفی از پیامبراکرم (ص) نقل شده است که: الدُّعاءُ مُخُّ الْعِبادَةِ – دعا به منزله مغز همه عبادات است. (بحار /ج93/ص300/ر37).
امیرمؤمنان علی (ع) می فرماید: أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَاءُ – محبوب ترین کارها در نزد خداوند در روی زمین دعا است . (کافی/ج4/ص213).
دعا نزد خداوند کریم محبوبترین اعمال است و کسی که دعا می کند نیز در پیشگاه خدا از محبوب ترین بندگان می گردد و چون محبوب او گردید، لطف و عنایت الهی شامل حال او می گردد و باعث نزدیکی او به خداوند کریم می شود.
امام صادق (ع) در این رابطه می فرماید: عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّکُمْ لَا تَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ – بر شما باد به (ملازمت) دعـاء زیـرا بـه هیچ چیز مانند آن به خدا نزدیک نشوید. (کافی/ج4/ص225).
حقیقت دعا توجه به بارگاه معبود است و براى مؤمنان نوعى معراج روحى و معنوى به حساب مى‌آید، لذا حقیقت و روح دعا، توجه قلبى انسان به خداوند عالم است و قوّت این توجه به میزان معرفت و محبت انسان به خداوند بستگى دارد. از این رو، باید پیش از دعا و هنگام دعا به صفات خداوند توجّه داشت.
همچنین دعا عبادتی است که به روح انسان آرامشی عمیق می بخشد،
اثرات دعا و راز و نیاز با خداوند به قدری در روح و روان انسان چشمگیر است که این موضوع از دید روانشناسان غربی نیز مخفی نمانده است.
دیل کارنگی روانشناس مشهور آمریکایی می نویسد: امروز جدیدترین علم ها همان چیزهایی را تعلیم می دهد که پیامبران تعلیم می دادند. چرا ؟ به علّت این که پزشکان روحی دریافته اند که دعا و نیایش و نماز و داشتن یک ایمان محکم به دین؛ تشویش، هیجان و ترس را که موجب بیشتر ناخوشی های ما است را برطرف می سازد.
در آمریکا به طور متوسط در هر 35 دقیقه، یک نفر خودکشی و در هر دو دقیقه، یک نفر دیوانه می شود که اگر این مردم از تسکین خاطر و آرامشی که دین و عبادت به آدمی می بخشد نصیبی داشتند، ممکن بود از اغلب این خودکشی ها و بسیاری از دیوانگی ها جلوگیری شود. (آرامش در پرتو نیایش، رحیم کارگر).
قرآن بسیار زیبا این حقیقت را بیان داشته و می فرماید: کسانی که ایمان آوردند، قلب هایشان با یاد خدا آرام می گیرد. آگاه باشید که تنها یاد خدا، آرام بخش دل ها است. (رعد آیه 28)
کارل گوستاو یونگ، روانشناس معاصر می گوید: در طول سی سال گذشته، افراد زیادی از ملیّت های مختلف جهان متمدن، با من مشورت کردند و من صدها تن از بیماران را معالجه و درمان کرده ام، اما از میان بیمارانی که در نیمه دوم عمر خود به سر می بردند (یعنی از 35 سالگی به بعد) حتی یک بیمار را ندیدم که اساسا مشکلش نیاز به یک گرایش دینی در زندگی نباشد. به جرئت می توانم بگویم که تک تک آنها به این دلیل قربانی بیماری روانی شده بودند که آن چیزی را که ادیان موجود در هر زمانی به پیروان خود می دهند، فاقد بودند و فرد فرد آنها تنها وقتی که به دین و آموزه های دینی بازگشته بودند، به طور کامل درمان شدند. (قرآن و روانشناسی، محمد عثمان نجاتی، ص 366).
برای اطلاعات بیشتر می توانید به کتب زیر مراجعه نمایید:
– قرآن و روانشناسی (دکتر محمد عثمان نجاتی / ترجمه:عباس عرب)
– تحلیل روانشناختی نیایش (محمود صادقی جانبهان)
– روانشناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز (ترجمه: دکتر مسعود آذربایجانی)
* نکته مهم
بهترین راه و روش برای دعا و ارتباط با خدا استفاده از دعاهایی است که از معصومین علیهم السلام در کتابهای ادعیه معتبر (مفاتیح الجنان ) نقل شده است .
معرفی کتاب برای مطالعه درباره دعا و مناجات
1- صحیفه ی سجّادیه، امام علی بن الحسین علیهما السّلام
2- دعا شناسی موضوعی ، علی رضا فراهانی منش
3- دعا معراج مؤمنین و راه زندگی ، سید محمد تقی مدرسی
3- شرح دعای کمیل ، حسین انصاریان
4- کمیل و دعایش ، عباس مخبر دزفولی
5- یاد او، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى رحمه الله
6- الهی نامه ، علاّمه حسن زاده ی آملی حفظه الله
7- دل نـامــه و خدای نامه ، مجتبی آوریده
8- سیماى مخبتین ( شرح زیارت اَمین اللّه )- شیخ محمود تحریرى
9-آشنایی با صحیفه سجادیه،آیت الله شهید مرتضی مطهری
10- به سوی او، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى رحمه الله
11- سجّاده های سلوک، جلد1و2، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى رحمه الله
12- شرح و تفسیر صحیفه سجّادیه، 12 جلد، استاد حسین انصاریان، ناشر: دارالعرفان
13- مونس جان، استاد حسین انصاریان، ناشر: دارالعرفان
14- دیوان اشعار، استاد حسین انصاریان، ناشر: دارالعرفان
15-دعاهاى قرآنى ، حسین واثقى
16-زمان و مکان دعا برای حضرت صاحب الزمان‌علیه السلام ، نوشته محمدتقی موسوی‌الاصفهانی
17-از خدا چه بخواهیم؟ ، نوشته احمد سعیدی
18-مفاتیح الجنان ، نوشته شیخ عباس قمی
19-صحیفه رضویه ، نوشته سیّد مرتضى مجتهدى سیستانى
20-معرفت حجت خدا (شرح دعای اللهم عرفنی نفسک) ، نوشته لطف‌الله صافی‌گاپایگانی
21-ندبه عاشقان: مروری بر دعای ندبه ، نوشته مهدی شمس‌الدین
22-فروغ ولایت در دعای ندبه ، نوشته لطف‌الله صافی‌گلپایگانی
23-شرح زیارت جامعه کبیره ، پدید آورنده: السید حسین الهمدانی الدرود آبادی ، مترجم: محمد حسین نائیجی
24-آثار و برکات دعا براى امام زمان علیه السلام ، نوشته آیت اللَّه محمّد تقى اصفهانى
25-گنجینه هاى معنوى ، نوشته رضا جاهد
26-فیض العلام فى عمل الشهور و وقایع الایام ، نوشته شیخ عباس قمی
27-ترجمه مناجات شعبانیه ، نوشته محمد علی لسانی
28- رسالة فی بیان استجابة الدعا ، میرزا ابوالحسن جلوه طباطبایی
29- دعا در قرآن محسن قرائتی
30- دعا و توسّل ، پرسش و پاسخ های دانشجویی ، سید محمّ کاظم روحانی / محمّد رضا کاشفی،نشر معارف
31- مناجات خمس عشره، امام زین العابدین علی بن الحسین علیهما السّلام
32- شرحى بر دعاى ندبه- حجة الاسلام و المسلمین سید محیى الدین العلوى طالقانى