روایات و اخبار در مورد حضرت خضر(علیه السلام) را می توان در دو دسته گنجاند:

دسته اول مربوط به حضور ایشان در زمان پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین(علیهم السلام) بوده است.

و دسته دوم مربوط به زمان غیبت و ظهور امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) است.

مقدمه؛ نام اصلی ایشان، «بلیا بن ملکان بن عامر بن افهشد بن سام بن نوح(علیه السلام)» است(1) و به دلیل اینکه روی هر زمین خشکی می نشست، زمین سبز و خرّم می گشت، او را خضر(سبز) نامیده اند. و از آنجایی که قرآن از ایشان با این آیه: «عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً»؛ او یکی از بندگان ما بود که رحمت خویش را به سویش فرو فرستادیم و از نزد خویش به او علم آموختیم(2)، یاد کرده و ستوده است، بسیاری از دانشمندان ایشان را نه تنها یک عالم که پیامبری جلیل القدر دانسته اند. بر اساس برخی روایات نیز حضرت خضر(علیه السلام) از آب حیات خورده و زنده خواهد ماند تا زمانی که در صور بدمند و همه زندگان بمیرند.(3)

الف: حضور ایشان در زمان ائمه(علیهم السلام)

نقش و ارتباط ایشان در زمان ائمه(علیهم السلام) بیشتر جنبه کسب معرفت از ایشان و گاهی روشن کردن مقام آن بزرگواران و گاهی نیز جنبه هدایتی برای دیگر انسان های آن دوران دارد.

از سویی ایشان حضوری با برکت در بین انسانها دارد و هر گاه یادی از ایشان شود، حضور پیدا می کند تا جایی که امام رضا(علیه السلام) در مورد ایشان می فرماید: «هر کجا از او یاد شود، همان جا حاضر می شود، پـس هـر یک از شمـا به یـاد او افتـاد، بـر او سلام کنـد».(4) همچنین می فرماید: «همه سـاله در مـراسـم حج حضـور می یابد و تمـام مناسک حج را نیز انجام می دهد و در عرفات در کنار سایر حجّاج خانه خدا می ایستـد و برای دعای مؤمنان آمین می گوید».(5)

برخی روایات نیز از حضور ایشان در تشییع جنازه رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) یاد کرده و تسلیت ایشان به امیر المومنین(علیه السلام) را ذکر کرده اند.(6) در این روایت نیز به مقام امیر المومنین(علیه السلام) توسط ایشان اشاره شده است که در راستای تبیین مقام اهل بیت(علیهم السلام) است.

ب: نقش ایشان در زمان غیبت و ظهور امام عصر(علیه السلام)

برای ایشان در زمان غیبت و ظهور چند نقش مهم و کاربردی ذکر شده که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.

امام صادق(علیه السلام) یکی از حکمت هایی که خداوند به حضرت خضر(علیه السلام) عمر طولانی عطا فرمود را توجیه عمر طولانی امام عصر(علیه السلام) دانسته است.(7) چرا که در عمر طولانی ایشان بین شیعه و سنی اختلافی وجود نداشته و یکی از بهترین استدلالهای برای از بین بردن استبعاد عمر طولانی امام عصر(علیه السلام) است. البته به عمر حضرت نوح(علیه السلام) نیز در این زمینه اشاره شده است.

دیگر وظیفه مهم ایشان در زمان غیبت، انس با امام عصر(علیه السلام) است، امام رضا(علیه السلام) در این باره می‌فرماید: «خداوند به وسیله او در زمان غیبت، از قائم ما رفع غربت می‌کند و به وسیله او وحشتش را تبدیل به انس می‌کند».(8)

پی نوشت ها:

1. ابن بابویه، محمد بن على ، (1395)، کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح علی اکبر غفاری، دوم، تهران، نشر اسلامیه، ج2، ص391.

2. کهف: 65.

3. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه، اول، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، ج12، ص85.

4. کمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص390.

4. همان.

6. مجلسی، محمد باقر، (1403)، بحار الأنوار، دوم، بیروت، دار احیاء الکتب العربی، ج39، ص132.

7. کمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص354.

8. همان، ص391.