قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
۱۳۹۷/۰۷/۱۴
–
۱۰۱۲۲ بازدید
اگر کسی مرتکب گناه کبیره شود؛ خداوند او را می بخشد؟
پرسشگر گرامی اگر گناه را مشخص می کردید بهتر و کامل تر می توانستیم پاسخ شمارا بدهیم ، بنابراین در اینجا به صورت کلی جواب شما را می دهیم : الف ) گناهان کبیره و صغیرهگناهان در یک تقسیم بندى کلّى به دو گروهند :
. 1 گناهان صغیره ( کوچک ) ، . 2 گناهان کبیره ( بزرگ ) .
خداوند متعال در قرآن کریم مى فرماید : « إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَرِیماً » 3 « اگر از گناهان بزرگى که از آنها نهى شده اید اجتناب کنید بدى هاى شما را مى پوشانیم و شما را در جایگاه خوبى وارد مى سازیم » .
و در جاى دیگر مى فرماید : « وَ وُضِعَ الْکِتابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمّا فِیهِ وَ یَقُولُونَ یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغِیرَهً وَ لا کَبِیرَهً إِلاّ أَحْصاها » 4 « و کارنامه ( – ( عمل شما در میان ) – ) نهاده مى شود ، آن گاه بزهکاران را از آن چه در آن است بیمناک مى بینى ، و مى گویند : واى بر ما ، این چه نامه اى است که هیچ ( – ( گناه ) – ) کوچک و بزرگى را فرو نگذاشته ، جز این که همه را به حساب آورده است » .
باید توجه داشت که گناهى چون مخالفت فرمان خداوند متعال سنگین و بزرگ است از این روست که پیامبر گرامى اسلام به ابوذر مى فرمایند : « لاَ تَنظُر إِلى صِغَرِ الخَطیئَهِ وَ لکِن أُنظُر إلى مِن عَصَیتَه E 5 « به کوچکى گناه نگاه نکن بلکه بنگر چه کسى را نافرمانى مى کنى ! » و حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در این مورد مى فرمایند : H أَشَدِّ الذنوب ما استهان بِه صاحبُه E 6 « بزرگترین گناهان آن معصیتى است که گناهکار آن را کوچک بشمارد » .
اما در عین حال این موضوع با تقسیم گناهان به صغیره و کبیره منافاتى ندارد چرا که برخى از گناهان از نظر آثار و پیامدها نسبت به یکدیگر به کوچک و بزرگ تقسیم مى شوند . پس صغیره و کبیره صفتى نسبى است که در مقایسه میان گناهان و آثار و پیامدهاى آنها به دست مى آید اگرچه هر گناهى با صرف نظر از مقایسه با سایر گناهان معصیتى بزرگ به شمار مى آید .
امام باقرعلیه السلام در حدیثى معیار تشخیص کبیره را بیان کرده و مى فرمایند : H کلّ ما اوعد اللّه عزّ و جل علیه النّار E 7 « هر گناهى که خداوند براى آن وعده آتش دوزخ را داده باشد کبیره است».
حضرت امام خمینى ( ره ) در تحریرالوسیله شش معیار را براى تشخیص گناه کبیره معرفى کرده اند که عبارتند از :
– هر گناهى که در شرع وعده آتش دوزخ و یا مجازات براى آن داده شده است .
– هر گناهى که در شرع به شدّت از آن نهى شده است .
– هر گناهى که از منظر آیات و روایات همسنگ و یا بزرگتر از سایر گناهان کبیره معرفى شده است .
– هر گناهى که عقل به کبیره بودن آن اذعان کند .
– هر گناهى که در عرف مسلمانان کبیره تلقّى گردد .
– هر گناهى که روایات به کبیره بودن آن تصریح نمایند . 8
{J گناهان کبیره در کلام امام صادق علیه السلام J}
عمروبن عبید یکى از علماى اسلام ، به حضور امام صادق علیه السلام آمد ، سلام کرد و سپس این آیه را خواند : « الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ » 9 « نیکوکاران کسانى هستند که از گناهان بزرگ ، و زشتى پرهیز مى کنند » .
سپس سکوت کرد و دنبال آیه را نخواند امام صادق علیه السلام به او فرمودند : چرا سکوت کردى ؟ ! او گفت : دوست دارم ، گناهان کبیره را از کتاب خداوند بدانم .
آنگاه امام صادق علیه السلام گناهان کبیره اى را که در قرآن آمده بیان نمودند :
{J . 1 بزرگترین گناهان کبیره ، شرک به خداست : J}
قرآن مى فرماید : « مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّهَ » 10 « کسى که براى خدا ، شریک قرار دهد ، خداوند بهشت را بر او حرام مى کند » .
{J . 2 ناامیدى از رحمت خدا : J}
« إِنَّهُ لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ » 11 « هیچ کس جز کافران از رحمت خدا ، نومید نگردد » .
{J . 3 ایمنى از مکر ( عذاب و مهلت ) خدا : J}
« فَلا یَأْمَنُ مَکْرَ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ » 12 « از مکر خدا ایمن نشود ، مگر مردم زیانکار » .
{J . 4 عقوق ( و آزار ) والدین : J}
چنانکه قرآن از زبان عیسى علیه السلام مى فرماید : « وَ بَرًّا بِوالِدَتِى وَ لَمْ یَجْعَلْنِى جَبَّاراً شَقِیًّا » 13 « خدا دستور داده که به مادرم نیکى کنم و مرا زورگوى تیره بخت قرار نداده است » .
{J . 5 کشتن انسانِ بى گناه : J}
« وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِیها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظِیماً » 14 « و هر کس فرد با ایمانى را از روى عمد ، به قتل برساند مجازات او ، دوزخ است که جاودانه در آن مى ماند ، و خداوند بر او غضب کند و از رحمتش دور مى سازد و عذاب عظیمى براى او آماده ساخته است » .
{J . 6 نسبت نارواى زنا به زن پاکدامن : J}
« إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِى الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ » 15 « کسانى که زنان پاکدامن و بى خبر ( از هرگونه آلودگى ) و با ایمان را متهم مى سازند ، در دنیا و آخرت ، از رحمت الهى به دورند ، و عذاب بزرگى در انتظارشان است » .
{J . 7 خوردن مال یتیم : J}
« إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِى بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً » 16 « همانا کسانى که اموال یتیمان را خورند ، آنها در شکم هاى خود ، آتش فرو مى برند و بزودى در آتش سوزان مى سوزند » .
{J . 8 فرار از جبهه جهاد : J}
« وَ مَنْ یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلاَّ مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ أَوْ مُتَحَیِّزاً إِلى فِئَهٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ » 17 « و هر کس در آن هنگام ( جنگ ) به آنها پشت کند مگر در صورتى که هدفش ، کناره گیرى از میدان براى حمله مجدد و یا به قصد پیوستن به گروهى ( از مجاهدان ) بوده باشد ( چنین کسى ) گرفتار خشم پروردگار خواهد شد ، و جایگاه او جهنم ، و چه بد عاقبتى است » .
{J . 9 رباخوارى : J}
« الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبا لا یَقُومُونَ إِلاَّ کَما یَقُومُ الَّذِى یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِّ » 18 « کسانى که ربا مى خورند ، برنمى خیزند مگر مانند کسى که شیطان با تماس خود ، او را همچون دیوانه ، آشفته حال کرده است » .
{J . 10 سحر و جادو : J}
« وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِى الْآخِرَهِ مِنْ خَلاقٍ » 19 « قطعاً دانستند که هرکس خریدار جادو شود ، در آخرت ، بهره خواهد بود » .
{J . 11 زنا : J}
« وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً . یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً » 20 « هر کس که زنا کند ، مجازاتش را خواهد دید ، عذاب چنین کسى در قیامت ، مضاعف گردد و با خوارى ، همیشه در آن خواهد ماند » .
{J . 12 سوگند دروغ براى گناه : J}
« الَّذِینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِیلاً أُولئِکَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِى الْآخِرَهِ » 21 « کسانى که پیمان خود با خدا و سوگندهاى خود را به بهاى اندک مى فروشند ، در آخرت ، بى بهره اند » .
{J . 13 خیانت در غنایم جنگى : J}
« وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَهِ » 22 « و هر که در غنیمت جنگى ، خیانت کند ، روز قیامت با آنچه خیانت کرده بیاید » .
{J . 14 نپرداختن زکات واجب : J}
« یَوْمَ یُحْمى عَلَیْها فِى نارِ جَهَنَّمَ فَتُکْوى بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ » 23 « در آن روز ( طلاها و نقره ها را ) در آتش دوزخ داغ و سوزان کرده و با آن صورت ها و پهلوها و پشت هایشان را داغ مى گذارند » .
{J . 15 گواهى به دروغ ، کتمان : J}
« وَ مَنْ یَکْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ » 24 « هر کس گواهى دادن را پنهان کند ، قلبش گنهکار است » .
{J . 16 شرابخوارى : J}
« یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » 25 « اى کسانى که ایمان آورده اید ، شراب و قمار و بت ها و تیرهاى قرعه پلیدند و از عمل شیطانند . پس از آنها دورى کنید باشد که رستگار شوید » .
{J . 17 ترک نماز یا واجبات دیگر بطور عمد : J}
زیرا پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود : H من ترک الصّلاه متعمّدا فقد بَرى من ذمّه اللّه و ذمّه رسول اللّه E 26 « هر کس عمداً نماز را ترک کند از پیمان خدا و رسول خدا بیزارى جسته است » .
{J 18 و . 19 پیمان شکنى و قطع رحم : J}
چنانکه خداوند مى فرماید : « أُولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَهُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ » 27 « براى آنانکه ( پیمان را مى شکنند و قطع رحم مى کنند ) لعنت و خانه بد در آخرت ، است » .
امام صادق علیه السلام به اینجا که رسید ، عمروبن عبید در حالى که از شدت ناراحتى ، شیون مى کشید از محضر آن حضرت خارج شد و مى گفت : H هلک من قال براءیه و نازعکم فى الفضل و العلم E 28 « به هلاکت رسید آن کس که به رأى فتوا داد ، و در فضل و علم با شما ، ستیز کرد » .
البته باید توجه داشت که در میان گناهان کبیره برخى بزرگتر از بقیه اند از این روست که در برخى روایات تعبیر « اکبر الکبائر » 29 آمده است و در بعضى روایات ، عدد گناهان کبیره سه 30 و یا پنج 31 و یا هفت 32 و یا هشت 33 و یا نه 34 و یا یازده 35 و . . . ذکر شده است که البته این روایات با هم تعارض ندارند زیرا با توجه به تفاوت آثار گناهان کبیره برخى بزرگترند و لذا در روایات به همین موارد اشاره شده است نه این که روایات در مقام تعیین تعداد دقیق کبیره باشند .
ب ) توبه تنها راه نجات
خدای مهربان دری به نام توبه برای همه بندگانش گشوده و با آغوشی باز بندگان گنهکارش را که رو به سوی توبه آورده اند، می پذیرد. لذا باید آستین همت را بالا زده و با عزمی راسخ توبه ای کنیم متناسب به گناه خویش.
ابتدا متذکر می شویم که خداوند هر گناهی ( صغیره و کبیره ) را می بخشد «ان الله یغفر الذنوب جمیعا؛ خداوند همه گناهان را می آمرزد».
پس در هیچ حالتی نباید از توبه و بخشش گناهان و رحمت الهی ناامید شد، چرا که گناه ناامیدی از خداوند حتی از قتل انسان نیز بزرگتر است. اگر انسان هر روز گناه کند و توبه خود را بشکند و باز واقعا پشیمان شود و توبه نماید، توبه او پذیرفتنی است و نباید از رحمت خداوند ناامید گردد.
امام رضا (ع) مى فرمایند: (التائب من الذنب کمن لاذنب له) توبه کننده از گناه مانند کسى است که هیچ گناهى ندارد، (میزان الحکمه ج، 1 باب التوبه ر، 2116).
البته هر گناهی علاوه بر شرایط عمومی توبه راهکار خاص خود را نیز می طلبد.
ج ) حقیقت توبه
توبه در حقیقت پشیمان شدن از گناه و بازگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است . توبه حقیقی نیز همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت. اگر کسی احساس کند که واقعا از گذشته خود نادم و پشیمان گشته و راه خود را به سوی خداوند عوض کرده، باید بداند که اهل توبه واقعی است و اینچنین توبه ای هرگز رد نمی شود. به عبارت دیگر مشکل و نگرانی ای که در زمینه قبول توبه وجود دارد، از طرف خداوند- یعنی پذیرنده توبه- نیست؛ بلکه مشکل از جانب خود توبه کننده است که آیا موفق می شود راه خود را به سوی خداوند تغیر دهد یا نه.
د ) اقسام گناه و روش های توبه:
توبه را از یک لحاظ به دو قسم تقسیم کرده اند: یک دسته از گناهان، کوچک و کم شعاعند و صرفا با استغفار و پشیمانی قلبی، جبران می شود، اما دسته دیگری از گناهان، هم بزرگ و ویران کننده هستند و هم اثر وضعی دارند. این دسته، اضافه بر پشیمانی قلبی و استغفار با زبان، اقدام عملی و جبران مافات و ترمیم خرابیهای بوجود آمده را نیز می طلبد!
در تقسیم بندی دیگر، گناهانی را که ممکن است انسان مرتکب شود می توان به سه دسته تقسیم تقسیم کرد:
1. ستم به خویشتن ( حق النفس )
یعنی انسان از این ناحیه به جان، مال و حیثیت خویش صدمه زده و موجب عدم پیشرفت یا فقر و عقب افتادگی و گرفتاری خود شده است. در این گونه موارد، گرچه گنهکار در حق خود ظلم کرده، ولی چون معمولا پای شخص دیگر و حق دیگری در بین نیست، با استغفار و جبران خطاها و ضررها، آسانتر می توان از آنها توبه کرد و راه خیر و صلاح و سعادت دنیوی و اخروی را در پیش گرفت.
2. اطاعت نکردن از اوامر الهی ( حق الله )
فطرت پاک و سالمی که خداوند در نهاد انسان قرار داده، اعضاء و جوارح و نعمتهای فراوان مادی و معنوی، پانزده میلیارد سلولی که در مغز اوست و سرانجام «ارسال رسل و انزال کتب» همه برای پویایی و سعادت اوست، اما با تأسف آدمی بر اثر تأثیرپذیری از عوامل درونی و بیرونی، همه این نعمتها را نادیده انگاشته و راه تمرد و عصیان را در پیش می گیرد! اما راه کاری که برای این دسته گناهان وجود دارد این که: اگر شرک و کفر صورت گرفته، باید «توحید» و یکتاپرستی را جایگزین آن نمود، و اگر در احکام و فروع دین کوتاهی و تعلل شده, باید به تکمیل و جبران آنچه از دست رفته اقدام کرد. نمازها وروزه های قضا شده از این نمونه است .
3 . ظلم به حقوق دیگران ( حق الناس )
شرایط توبه در «حق الناس» سنگین تر از توبه در «حق الله» است و این گناه, یعنی تجاوز به حقوق دیگران را امام علی(علیه السلام) از آن به مظالم العباد (کلینی، اصول کافی، ج2، ص443) و امام زین العابدین(علیه السلام) به «تضییع حقوق الاخوان» (مجلسی، بحارالانوار، ج72، ص415) یاد کرده اند.
در روایت آمده: پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) به خانه کعبه نگاه کرد، آن را مورد تعظیم قرار داد و سپس ادامه داد: حق واحترام یک مؤمن از تو بالاتر است، چون خداوند خانه کعبه را دارای یک احترام و عظمت دانست و از مؤمن سه چیز را: «مال-خون-سوءظن» (همان، ج67، ص71)
احکام و مسائل مربوط به حق الناس دو قسم است:
1 . امور مالى (مانند بدهى، مظالم، خمس، زکات و…)
اگر حق الناس از امور مالی است، مثلاً در معاملات و یا معاشرت هاى دیگر خداى ناکرده مالى از کسى تلف یا غصب کرده و یا کلاه بردارى و دزدى انجام داده باید مثل آن را اگر مثلی است و قیمت آن را اگر قیمتی است به صاحبانش برگرداند و می تواند به واسطه شخص دیگر و یا پست یا در حساب جاری آنها واریز کند و یا رضایت آنها را به نحوی کسب کند و اگر صاحب مال و حق مالی را نمی شناسیم و یا اگر از دنیا رفته، بازماندگان آنها را نمی شناسیم و به ورثه او دسترسی نداریم باید با اجازه از مرجع تقلید از طرف او به فقیر صدقه دهیم. البته لازم نیست مبلغ سنگینی را یک دفعه صدقه بدهید؛ بلکه متناسب با وضع مالیتان به تدریج از طرف صاحب حق صدقه بدهید.
2 . امور غیرمالى (مانند غیبت، تهمت، هتک حرمت و…).
در حقوق مردم که غیر مالی است مانند غیبت کردن اگر کسب حلالیت ملازم فساد و ناراحتی بیشتر غیبت شده است و امکان پذیر نیست, طلب بخشش از خداوند و انجام خیرات از طرف او کافی است و لازم نیست حتما کسب حلالیت صورت گیرد.
هـ ) آداب توبه
توبه آداب خاصی دارد که باید آن را از مستحبات توبه دانست که عبارتند از:
1- سه روز روزه گرفتن؛ امام صادق(ع) می فرماید: توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه است.
۲- غسل توبه؛ پیامبر اکرم(ص) می فرماید: بنده ای نیست که گناهی کند (هر چه و هر اندازه که باشد) سپس پشیمان شود و توبه کند مگر این که خداوند به مغفرت و آمرزش به او نظر کند، سپس پیامبر به شخصی که می خواست توبه کند فرمود: «برخیز و غسل کن و برای خدا سجده نما».
۳- خواندن دو یا چهار رکعت نماز؛ امام صادق (ع) می فرماید: «هر بنده ای که گناهی کرد، پس برخیزد و طهارت کند (وضو بگیرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نماید، بر خدا است که توبه اش را بپذیرد، چون خود فرموده است: هر کس کار زشتی کند یا به خودش ستم نماید، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان می یابد». در روز یکشنبه ماه ذی‌القعده رسول خدا(ص) به یارانش فرمود: کیست که بخواهد توبه کند؟ گفتند: همه می خواهیم توبه کنیم، حضرت فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید. در هر رکعت پس از حمد، سوره قل هو الله را سه مرتبه و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق را یک مرتبه بخوانید، پس هفتاد مرتبه استغفار کنید و آخرش بگویید: لا حول و لا قوه الا باالله العلی العظیم، نیز این دعا را بخوانید: یا عَزِیزُ، یا غَفّارُ، اغْفِرلی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ فانه لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ اًّلاّ أنْتَ. هر کس از امت من این عمل را به جا آورد، از آسمان ندا می شود که توبه ات پذیرفته و گناهانت آمرزیده شد. اصحاب گفتند: اگر کسی این عمل را در غیر این ماه به جا آورد، چگونه است؟ حضرت فرمود: مثل همان است که بیان کردم. این کلمات را جبرئیل در شب معراج به من یاد داد.
۴- دعاهای توبه؛ مناسب است کسی که می خواهد توبه کند، دعاهای توبه ای را که از ائمه معصومین وارد شده است، به ویژه دعاهای صحیفه سجادیه، مخصوصاً دعای ۳۱ و یا مناجات خمسْ عشر، به خصوص مناجات تائبین را بخواند.
۵- استغفار (درخواست بخشش)؛ قرآن مجید می فرماید: «وَأَنِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ؛[۵] و از پروردگارتان طلب مغفرت کنید و بi سوى او بازگردید».
. 1 گناهان صغیره ( کوچک ) ، . 2 گناهان کبیره ( بزرگ ) .
خداوند متعال در قرآن کریم مى فرماید : « إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَرِیماً » 3 « اگر از گناهان بزرگى که از آنها نهى شده اید اجتناب کنید بدى هاى شما را مى پوشانیم و شما را در جایگاه خوبى وارد مى سازیم » .
و در جاى دیگر مى فرماید : « وَ وُضِعَ الْکِتابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمّا فِیهِ وَ یَقُولُونَ یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغِیرَهً وَ لا کَبِیرَهً إِلاّ أَحْصاها » 4 « و کارنامه ( – ( عمل شما در میان ) – ) نهاده مى شود ، آن گاه بزهکاران را از آن چه در آن است بیمناک مى بینى ، و مى گویند : واى بر ما ، این چه نامه اى است که هیچ ( – ( گناه ) – ) کوچک و بزرگى را فرو نگذاشته ، جز این که همه را به حساب آورده است » .
باید توجه داشت که گناهى چون مخالفت فرمان خداوند متعال سنگین و بزرگ است از این روست که پیامبر گرامى اسلام به ابوذر مى فرمایند : « لاَ تَنظُر إِلى صِغَرِ الخَطیئَهِ وَ لکِن أُنظُر إلى مِن عَصَیتَه E 5 « به کوچکى گناه نگاه نکن بلکه بنگر چه کسى را نافرمانى مى کنى ! » و حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در این مورد مى فرمایند : H أَشَدِّ الذنوب ما استهان بِه صاحبُه E 6 « بزرگترین گناهان آن معصیتى است که گناهکار آن را کوچک بشمارد » .
اما در عین حال این موضوع با تقسیم گناهان به صغیره و کبیره منافاتى ندارد چرا که برخى از گناهان از نظر آثار و پیامدها نسبت به یکدیگر به کوچک و بزرگ تقسیم مى شوند . پس صغیره و کبیره صفتى نسبى است که در مقایسه میان گناهان و آثار و پیامدهاى آنها به دست مى آید اگرچه هر گناهى با صرف نظر از مقایسه با سایر گناهان معصیتى بزرگ به شمار مى آید .
امام باقرعلیه السلام در حدیثى معیار تشخیص کبیره را بیان کرده و مى فرمایند : H کلّ ما اوعد اللّه عزّ و جل علیه النّار E 7 « هر گناهى که خداوند براى آن وعده آتش دوزخ را داده باشد کبیره است».
حضرت امام خمینى ( ره ) در تحریرالوسیله شش معیار را براى تشخیص گناه کبیره معرفى کرده اند که عبارتند از :
– هر گناهى که در شرع وعده آتش دوزخ و یا مجازات براى آن داده شده است .
– هر گناهى که در شرع به شدّت از آن نهى شده است .
– هر گناهى که از منظر آیات و روایات همسنگ و یا بزرگتر از سایر گناهان کبیره معرفى شده است .
– هر گناهى که عقل به کبیره بودن آن اذعان کند .
– هر گناهى که در عرف مسلمانان کبیره تلقّى گردد .
– هر گناهى که روایات به کبیره بودن آن تصریح نمایند . 8
{J گناهان کبیره در کلام امام صادق علیه السلام J}
عمروبن عبید یکى از علماى اسلام ، به حضور امام صادق علیه السلام آمد ، سلام کرد و سپس این آیه را خواند : « الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ » 9 « نیکوکاران کسانى هستند که از گناهان بزرگ ، و زشتى پرهیز مى کنند » .
سپس سکوت کرد و دنبال آیه را نخواند امام صادق علیه السلام به او فرمودند : چرا سکوت کردى ؟ ! او گفت : دوست دارم ، گناهان کبیره را از کتاب خداوند بدانم .
آنگاه امام صادق علیه السلام گناهان کبیره اى را که در قرآن آمده بیان نمودند :
{J . 1 بزرگترین گناهان کبیره ، شرک به خداست : J}
قرآن مى فرماید : « مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّهَ » 10 « کسى که براى خدا ، شریک قرار دهد ، خداوند بهشت را بر او حرام مى کند » .
{J . 2 ناامیدى از رحمت خدا : J}
« إِنَّهُ لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ » 11 « هیچ کس جز کافران از رحمت خدا ، نومید نگردد » .
{J . 3 ایمنى از مکر ( عذاب و مهلت ) خدا : J}
« فَلا یَأْمَنُ مَکْرَ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ » 12 « از مکر خدا ایمن نشود ، مگر مردم زیانکار » .
{J . 4 عقوق ( و آزار ) والدین : J}
چنانکه قرآن از زبان عیسى علیه السلام مى فرماید : « وَ بَرًّا بِوالِدَتِى وَ لَمْ یَجْعَلْنِى جَبَّاراً شَقِیًّا » 13 « خدا دستور داده که به مادرم نیکى کنم و مرا زورگوى تیره بخت قرار نداده است » .
{J . 5 کشتن انسانِ بى گناه : J}
« وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِیها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظِیماً » 14 « و هر کس فرد با ایمانى را از روى عمد ، به قتل برساند مجازات او ، دوزخ است که جاودانه در آن مى ماند ، و خداوند بر او غضب کند و از رحمتش دور مى سازد و عذاب عظیمى براى او آماده ساخته است » .
{J . 6 نسبت نارواى زنا به زن پاکدامن : J}
« إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِى الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ » 15 « کسانى که زنان پاکدامن و بى خبر ( از هرگونه آلودگى ) و با ایمان را متهم مى سازند ، در دنیا و آخرت ، از رحمت الهى به دورند ، و عذاب بزرگى در انتظارشان است » .
{J . 7 خوردن مال یتیم : J}
« إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِى بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً » 16 « همانا کسانى که اموال یتیمان را خورند ، آنها در شکم هاى خود ، آتش فرو مى برند و بزودى در آتش سوزان مى سوزند » .
{J . 8 فرار از جبهه جهاد : J}
« وَ مَنْ یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلاَّ مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ أَوْ مُتَحَیِّزاً إِلى فِئَهٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ » 17 « و هر کس در آن هنگام ( جنگ ) به آنها پشت کند مگر در صورتى که هدفش ، کناره گیرى از میدان براى حمله مجدد و یا به قصد پیوستن به گروهى ( از مجاهدان ) بوده باشد ( چنین کسى ) گرفتار خشم پروردگار خواهد شد ، و جایگاه او جهنم ، و چه بد عاقبتى است » .
{J . 9 رباخوارى : J}
« الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبا لا یَقُومُونَ إِلاَّ کَما یَقُومُ الَّذِى یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِّ » 18 « کسانى که ربا مى خورند ، برنمى خیزند مگر مانند کسى که شیطان با تماس خود ، او را همچون دیوانه ، آشفته حال کرده است » .
{J . 10 سحر و جادو : J}
« وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِى الْآخِرَهِ مِنْ خَلاقٍ » 19 « قطعاً دانستند که هرکس خریدار جادو شود ، در آخرت ، بهره خواهد بود » .
{J . 11 زنا : J}
« وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً . یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً » 20 « هر کس که زنا کند ، مجازاتش را خواهد دید ، عذاب چنین کسى در قیامت ، مضاعف گردد و با خوارى ، همیشه در آن خواهد ماند » .
{J . 12 سوگند دروغ براى گناه : J}
« الَّذِینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِیلاً أُولئِکَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِى الْآخِرَهِ » 21 « کسانى که پیمان خود با خدا و سوگندهاى خود را به بهاى اندک مى فروشند ، در آخرت ، بى بهره اند » .
{J . 13 خیانت در غنایم جنگى : J}
« وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَهِ » 22 « و هر که در غنیمت جنگى ، خیانت کند ، روز قیامت با آنچه خیانت کرده بیاید » .
{J . 14 نپرداختن زکات واجب : J}
« یَوْمَ یُحْمى عَلَیْها فِى نارِ جَهَنَّمَ فَتُکْوى بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ » 23 « در آن روز ( طلاها و نقره ها را ) در آتش دوزخ داغ و سوزان کرده و با آن صورت ها و پهلوها و پشت هایشان را داغ مى گذارند » .
{J . 15 گواهى به دروغ ، کتمان : J}
« وَ مَنْ یَکْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ » 24 « هر کس گواهى دادن را پنهان کند ، قلبش گنهکار است » .
{J . 16 شرابخوارى : J}
« یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » 25 « اى کسانى که ایمان آورده اید ، شراب و قمار و بت ها و تیرهاى قرعه پلیدند و از عمل شیطانند . پس از آنها دورى کنید باشد که رستگار شوید » .
{J . 17 ترک نماز یا واجبات دیگر بطور عمد : J}
زیرا پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود : H من ترک الصّلاه متعمّدا فقد بَرى من ذمّه اللّه و ذمّه رسول اللّه E 26 « هر کس عمداً نماز را ترک کند از پیمان خدا و رسول خدا بیزارى جسته است » .
{J 18 و . 19 پیمان شکنى و قطع رحم : J}
چنانکه خداوند مى فرماید : « أُولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَهُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ » 27 « براى آنانکه ( پیمان را مى شکنند و قطع رحم مى کنند ) لعنت و خانه بد در آخرت ، است » .
امام صادق علیه السلام به اینجا که رسید ، عمروبن عبید در حالى که از شدت ناراحتى ، شیون مى کشید از محضر آن حضرت خارج شد و مى گفت : H هلک من قال براءیه و نازعکم فى الفضل و العلم E 28 « به هلاکت رسید آن کس که به رأى فتوا داد ، و در فضل و علم با شما ، ستیز کرد » .
البته باید توجه داشت که در میان گناهان کبیره برخى بزرگتر از بقیه اند از این روست که در برخى روایات تعبیر « اکبر الکبائر » 29 آمده است و در بعضى روایات ، عدد گناهان کبیره سه 30 و یا پنج 31 و یا هفت 32 و یا هشت 33 و یا نه 34 و یا یازده 35 و . . . ذکر شده است که البته این روایات با هم تعارض ندارند زیرا با توجه به تفاوت آثار گناهان کبیره برخى بزرگترند و لذا در روایات به همین موارد اشاره شده است نه این که روایات در مقام تعیین تعداد دقیق کبیره باشند .
ب ) توبه تنها راه نجات
خدای مهربان دری به نام توبه برای همه بندگانش گشوده و با آغوشی باز بندگان گنهکارش را که رو به سوی توبه آورده اند، می پذیرد. لذا باید آستین همت را بالا زده و با عزمی راسخ توبه ای کنیم متناسب به گناه خویش.
ابتدا متذکر می شویم که خداوند هر گناهی ( صغیره و کبیره ) را می بخشد «ان الله یغفر الذنوب جمیعا؛ خداوند همه گناهان را می آمرزد».
پس در هیچ حالتی نباید از توبه و بخشش گناهان و رحمت الهی ناامید شد، چرا که گناه ناامیدی از خداوند حتی از قتل انسان نیز بزرگتر است. اگر انسان هر روز گناه کند و توبه خود را بشکند و باز واقعا پشیمان شود و توبه نماید، توبه او پذیرفتنی است و نباید از رحمت خداوند ناامید گردد.
امام رضا (ع) مى فرمایند: (التائب من الذنب کمن لاذنب له) توبه کننده از گناه مانند کسى است که هیچ گناهى ندارد، (میزان الحکمه ج، 1 باب التوبه ر، 2116).
البته هر گناهی علاوه بر شرایط عمومی توبه راهکار خاص خود را نیز می طلبد.
ج ) حقیقت توبه
توبه در حقیقت پشیمان شدن از گناه و بازگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است . توبه حقیقی نیز همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت. اگر کسی احساس کند که واقعا از گذشته خود نادم و پشیمان گشته و راه خود را به سوی خداوند عوض کرده، باید بداند که اهل توبه واقعی است و اینچنین توبه ای هرگز رد نمی شود. به عبارت دیگر مشکل و نگرانی ای که در زمینه قبول توبه وجود دارد، از طرف خداوند- یعنی پذیرنده توبه- نیست؛ بلکه مشکل از جانب خود توبه کننده است که آیا موفق می شود راه خود را به سوی خداوند تغیر دهد یا نه.
د ) اقسام گناه و روش های توبه:
توبه را از یک لحاظ به دو قسم تقسیم کرده اند: یک دسته از گناهان، کوچک و کم شعاعند و صرفا با استغفار و پشیمانی قلبی، جبران می شود، اما دسته دیگری از گناهان، هم بزرگ و ویران کننده هستند و هم اثر وضعی دارند. این دسته، اضافه بر پشیمانی قلبی و استغفار با زبان، اقدام عملی و جبران مافات و ترمیم خرابیهای بوجود آمده را نیز می طلبد!
در تقسیم بندی دیگر، گناهانی را که ممکن است انسان مرتکب شود می توان به سه دسته تقسیم تقسیم کرد:
1. ستم به خویشتن ( حق النفس )
یعنی انسان از این ناحیه به جان، مال و حیثیت خویش صدمه زده و موجب عدم پیشرفت یا فقر و عقب افتادگی و گرفتاری خود شده است. در این گونه موارد، گرچه گنهکار در حق خود ظلم کرده، ولی چون معمولا پای شخص دیگر و حق دیگری در بین نیست، با استغفار و جبران خطاها و ضررها، آسانتر می توان از آنها توبه کرد و راه خیر و صلاح و سعادت دنیوی و اخروی را در پیش گرفت.
2. اطاعت نکردن از اوامر الهی ( حق الله )
فطرت پاک و سالمی که خداوند در نهاد انسان قرار داده، اعضاء و جوارح و نعمتهای فراوان مادی و معنوی، پانزده میلیارد سلولی که در مغز اوست و سرانجام «ارسال رسل و انزال کتب» همه برای پویایی و سعادت اوست، اما با تأسف آدمی بر اثر تأثیرپذیری از عوامل درونی و بیرونی، همه این نعمتها را نادیده انگاشته و راه تمرد و عصیان را در پیش می گیرد! اما راه کاری که برای این دسته گناهان وجود دارد این که: اگر شرک و کفر صورت گرفته، باید «توحید» و یکتاپرستی را جایگزین آن نمود، و اگر در احکام و فروع دین کوتاهی و تعلل شده, باید به تکمیل و جبران آنچه از دست رفته اقدام کرد. نمازها وروزه های قضا شده از این نمونه است .
3 . ظلم به حقوق دیگران ( حق الناس )
شرایط توبه در «حق الناس» سنگین تر از توبه در «حق الله» است و این گناه, یعنی تجاوز به حقوق دیگران را امام علی(علیه السلام) از آن به مظالم العباد (کلینی، اصول کافی، ج2، ص443) و امام زین العابدین(علیه السلام) به «تضییع حقوق الاخوان» (مجلسی، بحارالانوار، ج72، ص415) یاد کرده اند.
در روایت آمده: پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) به خانه کعبه نگاه کرد، آن را مورد تعظیم قرار داد و سپس ادامه داد: حق واحترام یک مؤمن از تو بالاتر است، چون خداوند خانه کعبه را دارای یک احترام و عظمت دانست و از مؤمن سه چیز را: «مال-خون-سوءظن» (همان، ج67، ص71)
احکام و مسائل مربوط به حق الناس دو قسم است:
1 . امور مالى (مانند بدهى، مظالم، خمس، زکات و…)
اگر حق الناس از امور مالی است، مثلاً در معاملات و یا معاشرت هاى دیگر خداى ناکرده مالى از کسى تلف یا غصب کرده و یا کلاه بردارى و دزدى انجام داده باید مثل آن را اگر مثلی است و قیمت آن را اگر قیمتی است به صاحبانش برگرداند و می تواند به واسطه شخص دیگر و یا پست یا در حساب جاری آنها واریز کند و یا رضایت آنها را به نحوی کسب کند و اگر صاحب مال و حق مالی را نمی شناسیم و یا اگر از دنیا رفته، بازماندگان آنها را نمی شناسیم و به ورثه او دسترسی نداریم باید با اجازه از مرجع تقلید از طرف او به فقیر صدقه دهیم. البته لازم نیست مبلغ سنگینی را یک دفعه صدقه بدهید؛ بلکه متناسب با وضع مالیتان به تدریج از طرف صاحب حق صدقه بدهید.
2 . امور غیرمالى (مانند غیبت، تهمت، هتک حرمت و…).
در حقوق مردم که غیر مالی است مانند غیبت کردن اگر کسب حلالیت ملازم فساد و ناراحتی بیشتر غیبت شده است و امکان پذیر نیست, طلب بخشش از خداوند و انجام خیرات از طرف او کافی است و لازم نیست حتما کسب حلالیت صورت گیرد.
هـ ) آداب توبه
توبه آداب خاصی دارد که باید آن را از مستحبات توبه دانست که عبارتند از:
1- سه روز روزه گرفتن؛ امام صادق(ع) می فرماید: توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه است.
۲- غسل توبه؛ پیامبر اکرم(ص) می فرماید: بنده ای نیست که گناهی کند (هر چه و هر اندازه که باشد) سپس پشیمان شود و توبه کند مگر این که خداوند به مغفرت و آمرزش به او نظر کند، سپس پیامبر به شخصی که می خواست توبه کند فرمود: «برخیز و غسل کن و برای خدا سجده نما».
۳- خواندن دو یا چهار رکعت نماز؛ امام صادق (ع) می فرماید: «هر بنده ای که گناهی کرد، پس برخیزد و طهارت کند (وضو بگیرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نماید، بر خدا است که توبه اش را بپذیرد، چون خود فرموده است: هر کس کار زشتی کند یا به خودش ستم نماید، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان می یابد». در روز یکشنبه ماه ذی‌القعده رسول خدا(ص) به یارانش فرمود: کیست که بخواهد توبه کند؟ گفتند: همه می خواهیم توبه کنیم، حضرت فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید. در هر رکعت پس از حمد، سوره قل هو الله را سه مرتبه و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق را یک مرتبه بخوانید، پس هفتاد مرتبه استغفار کنید و آخرش بگویید: لا حول و لا قوه الا باالله العلی العظیم، نیز این دعا را بخوانید: یا عَزِیزُ، یا غَفّارُ، اغْفِرلی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ فانه لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ اًّلاّ أنْتَ. هر کس از امت من این عمل را به جا آورد، از آسمان ندا می شود که توبه ات پذیرفته و گناهانت آمرزیده شد. اصحاب گفتند: اگر کسی این عمل را در غیر این ماه به جا آورد، چگونه است؟ حضرت فرمود: مثل همان است که بیان کردم. این کلمات را جبرئیل در شب معراج به من یاد داد.
۴- دعاهای توبه؛ مناسب است کسی که می خواهد توبه کند، دعاهای توبه ای را که از ائمه معصومین وارد شده است، به ویژه دعاهای صحیفه سجادیه، مخصوصاً دعای ۳۱ و یا مناجات خمسْ عشر، به خصوص مناجات تائبین را بخواند.
۵- استغفار (درخواست بخشش)؛ قرآن مجید می فرماید: «وَأَنِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ؛[۵] و از پروردگارتان طلب مغفرت کنید و بi سوى او بازگردید».