پاسخ: یکی از وظایف دوستان امام این است که برای سلامت و صیانت حضرت از خطرات و بلایایی که جان امام را تهدید می کند، با هر زبانی که بدان مسلطند، دعا کنند و بهتر آن است که دعاهای مأثور را بخوانند (مانند: دعای اللهم کن لولیک…) و ادعیه دیگر که در مفاتیح الجنان آمده است. شخص مؤمن بعد از آن که به اهمیت دعا برای فرج آن حضرت پی‌برد، عشق و محبت درونی اونسبت به مولایش در وجودش شور و هیجانی ایجاد می‌کند و توفیق الهی نیز او را مدد می‌نماید، ‌تا برای آن حضرت دعا کند و تعجیل فرجش را از خداوند بخواهد، و در این مسیر آن‌چه مهم است این است که سعی و تلاش کند تا موانع استجابت دعا را برطرف کند، و آن‌چه درسرعت بخشیدن به اجابت دعا نقش دارد، از آداب و شرایط دعا، فراهم نماید. در این راستا خواندن سه دعا برای امام زمان علیه السلام توصیه اکید می شود:

۱ـ دعا برای شناخت امام زمان (علیه السلام)

معرفت و شناخت امام زمان، امری حتمی و ضروری است، چرا که طبق حدیث نبوی مرگ کسی که نسبت به امام زمانش آگاهی ندارد، مرگ جاهلیت است. بنابراین یکی از وظایف یک مسلمان این است که امام زمانش را بشناسد و در این راه از هیچ کوششی دریغ نورزد. از جمله کوشش‌ها دعا برای شناخت امام از حضرت حق تعالی است که از خدا استعانت بجوید و بخواهد که معرفت امام را برای او میسر و مقدور نماید.در این مورد دعای معروفی است که مرحوم کلینی در کتاب اصول کافی نقل کرده است. در این دعا پس از درخواست معرفت خدا و معرفت رسول خدا، معرفت امام مسألت می شده و دستور مواظبت آن به مۆمنان و منتظران ظهور حضرت داده شده است: اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ رَسُولَکَ ؛ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ ؛ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی .

اى خدا تو مرا به خود شناسا کن که اگر تو شناسایم به خویش نفرمایى رسولت را نخواهم شناخت؛ اى خدا تو رسولت را به من بشناسان و گرنه حجتت را نخواهم شناخت؛ خدایا تو حجتت را به من بشناسان و گرنه از دین خود گمراه خواهم شد.

کسی که شیفته واقعی امام زمان (علیه السلام) است در دعا برای ظهور مولایش اسیر الفاظ و گرفتار عبارت پردازی نیست، بلکه از عمق جان دعا می کند و با تمام وجود گمشده اش را می طلبد، تنها زبانش سخن نمی‌گوید، بلکه قلبش در هجران یار می سوزد، دلش در فراق محبوب مضطرب است و دیدگانش در انتظار دیدار اشکبار است

بزرگان دین به دوستان و مۆمنان و عاشقان حضرت مهدی دستور مواظبت این دعا را برای همیشه داده‌اند، بنابراین می‌توان آن را یکی از وظایف شمرد.

۲ـ دعا برای سلامتی امام زمان (ع)

یکی از وظایف دوستان امام این است که برای سلامت و صیانت حضرت از خطرات و بلایایی که جان امام را تهدید می کند، با هر زبانی که بدان مسلطند، دعا کنند و بهتر آن است که دعاهای مأثور را بخوانند (مانند: دعای اللهم کن لولیک…) و ادعیه دیگر که در مفاتیح الجنان آمده است.

۳ـ دعا برای تعجیل در ظهور امام زمان (عج)

یکی از وظایف مسلم شیعیان در زمان غیبت امام زمان، دعا برای قرب ظهور و درخواست تعجیل در قیام آن حضرت است. شیعه راستین و دلباخته امام زمان کسی است که در هر صبح و شام و با هر نماز و نیاز دست حاجت به پیشگاه خدای رۆوف دراز کرده و از او ظهور مولایش را بطلبد. عاشق دلباخته صبح و شام نمی‌شناسد و در تمام ساعات منتظر ظهور یار و مشتاق دیدار جمال محبوب است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند:فَتَوَقَّعُوا الْفَرَجَ صَبَاحاً وَ مَسَاءً باید در هر صبح و شام در انتظار ظهور صاحب خود باشی.

و در حدیث دیگر فرمودند:وَ تَوَقَّعْ اَمْرَ صَاحِبِکَ لَیْلَکَ وَ نَهارَکَ باید شب و روز منتظر فرار رسیدن ظهور صاحب خود باشی.

بنابراین بر همه شیفتگان آن حضرت لازم است دائم به یاد آن امام همام بوده و برای تعجیل در ظهورش دعا کن‌اند و از خدا ظهور او را هر چه سریع تر بخواهند، چرا که با آمدن او تمام ملل نجات می یابند و شیعه به اوج عزت وعظمت خود می رسد.یقیناً در دولت اهل بیت پیامبر شیعیانشان به اوج عزت خواهند رسید و دشمنانشان به حضیض ذلت، چنانکه حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه) فرمودند: أکْثِرُوا الدُّعاءَ بِتَعْجیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذلِکَ فَرَجُکُمْ برای فرج ما بسیار دعا کنید چرا که فرج شما در آن است.

آداب و شرایط دعا برای امام زمان

شرط اول: خلوص نیت

به خاطر آن که دعا از بزرگترین و برترین عبادات می‌باشد، و از بزرگترین شرائط صحت و قبولی و کمال هر عبادت خلوص نیت در آن می‌باشد.

چگونگی نیت در این عبادت مخصوص و بیان مراتب خلوص در آن، در بحث انتظار فرج، روشن خواهد شد ان‌شاءالله تعالی.

اما به‌طور اختصار در این‌جا اشاره می‌کنیم که: عمده غرض و انگیزه‌ای که محرک و مهیج بر این دعا می‌شود، نصرت و یاری خداوند متعال و دین او است، و نیز اداء بعضی از حقوق ولیّ او ـ علیه السلام ـ و آباء طاهرینش ـ علیهم السلام ـ می‌باشد.

و بعد از این غرض مهم در این دعا سایر فوائد مهمه وشریفه را قصد نماید. که به بعضی از آن‌ها در کیفیت یازدهم اشاره می‌شود ان شاء الله تعالی.

شرط دوم: توبه و آداب آن

این توبه از تمام گناهان حتمی و احتمالی است، و خصوصاً گناهانی که سبب تأخیر فرج شده ست،‌ و نیز گناهانی که موجب آزرده شدن قلب مبارک آن حضرت گردیده‌است، و این توبه با مراعات شرایط و آداب آن که از جملة آن‌ها غسل نمودن است،‌ تأثیر به سزائی در دعاء و اجابت آن دارد.

شرط سوم: خضوع وخشوع در دعا

شخص مؤمن در دعا برای فرج باید حال اضطرار باشد،‌ همانطور که اگر خطری جان فرزند یا آبروی او را تهدید می‌کرد، از حالت عادی خارج می‌شد.

بلکه باید حال تضرع او در دعا برای آن حضرت بیشتر از این باشد، به مقتضای آن‌ که امر حضرت باید در نظر مؤمن بزرگتر از امر خود باشد، چنانچه این مطلب با برهان عقل روشن و واضح است.

و در چند روایت این مضمون از حضرت رسول ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ نقل شده که فرمود:‌

«حقیقتاً مؤمن به کمال ایمان نمی‌رسد، تا آن که امر من و اهل‌بیتم در نظر او از امر خود و خانواده‌اش بزرگتر باشد.»

شرط چهارم: شفیع قرار دادن اهل‌بیت ـ علیهم السلام ـ در دعا

مؤمن باید در دعا شخص آبرومندی را به درگاه الهی شفیع قرار دهد، و آبرومندتر و برتر از همة ممکنات، انوار پاک اهل‌بیت اطهار ـ علیهم السلام ـ می‌باشند، که ایشان از اول خلق عالم شفیعان همة ‌انبیاء و اولیاء و فرشتگان ـ علیهم السلام ـ بوده‌‌اند.

خصوصاً وجود مبارک حضرت ابی عبدالله الحسین ـ علیه السلام ـ را واسطه قرار دهد که فرموده‌اند: «سفینة الحسین أسرع».

و برای توسل به این انوار پاک ـ علیهم السلام ـ باید اسماء مقدسة آن‌ها را به درگاه خداوند شفیع قرار داد، و ذات اقدس اورا به جاه و مقام آن‌ها در نزدش قسم داد، در حالی که شخص در قلب خود معتقد باشند که این چهارده نور مقدس ـ علیهم السلام ـ نزد خداوند از جمیع موجودات حتی انبیاء الوالعزم عظام ـ علیهم السلام ـ برتر و بالاترند، و آن‌ها وسائل و وسائط همة فیوضات الهیه از برای جمیع مخلوقات هستند، و هرکس به فضل و شرفی رسید و کمالی پیدا کرد، به وسیلة قبول ولایت آن‌ها بوده‌است، ‌و قبولی هر عمل و عبادتی و وصول به مقام عالی دربهشت به محبت و معرفت آن‌ها و دشمنی ظاهری و باطنی با دشمنان و مخالفین آن‌ها بستگی دارد.

اوقات دعا برای تعجیل فرج

برای تأثیر بیشتر دعا، اوقات شریفه‌ای را که در قبول دعا و تأثیر آن دخالت دارد مراعات کند، خصوصاً اوقاتی که ائمة طاهرین ـ علیهم السلام ـ در آن اوقات برای فرج آن حضرت دعا می‌نموده و یا شیعیان را به این دعا در آن اوقات سفارش فرموده‌اند رعایت کند، و ما آن اوقات را به‌طور اختصار بیان می‌کنیم.

اما در روز و شب: هنگام صبح از اول طلوع فجر تا طلوع شمس بسیار وقت با فضیلتی است،‌ و نیز اوقات نماز خصوصاً بعد از اداء فریضه، و هنگام سحر بهترین وقت برای دعا هستند.

اما در هفته: شب و روز جمعه، خصوصاً ساعاتی که ذکر شد، ‌و بعد از آن دوشنبه و پنجشنبه،‌ از جهت ملاحظة آن که در این دو روز اعمال مؤمنین خدمت آن حضرت عرضه می‌شود،‌ از فضیلت ویژه‌ای برخوردار هستند.

اما در ماه: برتر از همة ماه‌ها، ماه مبارک رمضان است که در جمیع اوقات شب و روز آن، دعا کردن از ویژگی خاصی برخوردار است، و در روایات به آن سفارش شده‌است،‌ به ویژه در شب‌های قدر و در شب بیست‌ویکم که تاکید بیشتری دارد.

و بعد از آن ماه شعبان است که از خصوصیات آن آمرزش گناهان و نیز تقدیر بعضی از امور در شب نیمة آن است، و چون میلاد پر برکت آن حضرت در آن شب اتفاق افتاده، از آن جهت شب توسل به آن حضرت در آن شب بسیار مناسب است، و دیگر آن که این ماه تعلق خاص به حضرت رسول ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ دارد،‌ لازم است که شخص مؤمن، در تمام اوقات این ماه شریف خصوصاً در ایام البیض یعنی سیزده و چهارده و پانزدهم این ماه که عمل ام داوود در آن وارد شده سعی و اهتمام بیشتری به دعا برای فرج امام زمان ـ علیه السلام ـ داشته باشد.

و … ایام دیگری که در کتب دعا بدانها اشاره شده است.

بهترین حالات انسان برای دعا

در بعضی از حالات، انسان به خدا و رحمت الهیه نزدیکتر است و دعایش سریعتر مستجاب می‌گردد، سزاوار است در آن حالات برای فرج امام زمان ـ علیه السلام ـ دعا کرد، و در این‌جا به طور اختصار به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

اول: در حال قنوت.

دوم: در حال سجده.

سوم: در حالی که انسان دچار حزن و اندوه می‌شود و هیچگونه سبب ظاهری برای آن نمی‌داند، و وقتی از امام صادق ـ علیه السلام ـ از علت آن سؤال شد حضرت فرمود:

«هرگاه قلب مبارک امام ـ علیه السلام ـ محزون می‌شود، در قلوب شیعیان به خاطر ارتباط و اتصالی که با قلب امام دارند تأثیر می‌گذارد.»

و نیز در مورد سرور و خوشنودی که ناگهان و بدون سبب پیش می‌آید منشأ آن همان ارتباط است.

بنابراین لازم است که دوستان آن حضرت در چنین حالی دعا کنند و بر طرف شدن حزن و اندوه را از قلب مبارک امام ـ علیه السلام ـ و فرجش را بخواهند.

چهارم: حاجت امام ـ علیه السلام ـ و دعای برای فرج او را بر حاجت خود مقدم بدارد، که این از نظر عقلی و نقلی ثابت است و لازمة کمال ایمان است، همان‌طور که رسول خدا ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ فرموده است:

«لازمة کمال ایمان مؤمن و مرتبة اخلاص در مودت و دوستی او با آن حضرت این است، که او را، و هر امری که راجع و متعلق به ایشان است، در نزد او مهمتر از امر خودش باشد، و بر آن مقدم بدارد.»

و این تقدم، یک نوع توسل و استشفاع کامل به آن حضرت است، و آن از جملة آداب مهمة دعا می‌باشد، و شاهد بر این دو جهت، این فقرة شریفه از زیارت جامعه است:

«مستشفع إلی الله عزّوجلّ بکم، و متقرّب بکم إلیه، و مقدمکم أمام طلبتی و حوائجی و إرادتی فی کلّ أحوالی و اموری.»

«شما را به سوی خداوند ـ عزوجل ـ شفیع می‌نمایم، و به واسطة شما به سوی او تقرب می‌جویم، و شما را بر هر مطلب و بر همة حاجت‌های خود و بر هر اراده‌ای که داشته باشم، در همه احوال و امور خودم ـ یعنی چه دنیوی چه اخروی ـ مقدم می‌دارم.»

پس بندة مؤمن چنانچه به زبان اقرار می‌کند به حسب عمل نیز باید چنین باشد، که امر مولای او در نظرش و ارادة قلبی‌اش از امر خودش اهمّ و اعظم باشد، و سعی او در انجام دادن کار ایشان بیشتر از سعی او در امر خودش باشد، و در هر مقامی از جمله در مقام دعا، امر آن حضرت را بر امر خود مقدم بدارد، و توسل به ایشان را وسیلة تقرب عندالله بداند.

[1] . بحارالانوار، ج 98، ص 303،‌ حدیث 2.

[2] . اقبال الاعمال، ص 517.

[3] . مکیال المکارم، ج 2، ص 45، ط جدید.

[4] . بحارالانوار، ج 53، ص 308، حدیث 84.

[5] . بحارالانوار،‌ ج 98، ص 340، حدیث 3.

[6] . مرآت العقول، ج 9، ص 10 و 11.

[7] . مفاتیح الجنان.

[8] . خصائص حسینیه، ص 67.

[9] . بحارالانوار، ج 25، ص 376. حدیث 24.