۱۳۹۷/۰۷/۰۹
–
۲۰۹ بازدید
در مطالعه ای که درباره ی تعارض های زناشویی داشتم، یکی از علل این موضوع، ضعف همسران در ارتباط کلامی ذکر شده. یک ماه هست که نامزد کردم. اگر ممکن هست درباره ی ارتباط کلامی در این دوره مرا راهنمایی کنید.
خواهر گرامی؛ این بَزم عاشقانه ی یک ماهه را به شما و همسرتان تبریک می گوییم و امیدواریم همه ی عمر دنیا و آخرت شما را فراگیرد. خوب است بدانید ارتباط[ communication.] عبارت است از جریان پویایی که در آن تبادل اطلاعات صورت می گیرد. این جریان می تواند چهره به چهره یا رودررو باشد. در این نوع ارتباط، شخص پیام دهنده یا پیام گیرنده با یکدیگر تماس دارند و به همین جهت پیام دهنده و پیام گیرنده می توانند به نوبت نقش خود را تغییر دهند و هر کدام به جای دیگری ایفای نقش نماید. در ارتباط انسانی، یک شخص، مفهومی را به ذهن شخص (یا اشخاص) دیگری با استفاده از پیام های کلامی یا غیرکلامی[ verbal or non-verbal messages.] منتقل می کند.
در زندگی انسان، هیچ رفتار ارتباطی به اندازه ی ارتباط کلامی، وسعت و تأثیر ندارد و هیچ پدیده ی ارتباطی این قدر با زندگی انسان عجین نیست. میزان گفت و گو های افراد، بخش عمده ای از زندگی روزانه ی آنان را فرامی گیرد تا جایی که روان شناسان در این مورد اتفاق نظر دارند که از راه زبان، انسان تحول اساسی پیدا می کند.
یکی از راه های موفقیت در دوره ی نامزدی، داشتن مهارت های کلامی و رفتاری است. دوران عقد، فرصت مناسبی است تا دختر و پسر با استفاده از این مهارت ها به رابطه ی خود، شیرینی و گرمی ببخشند و برای همراهی پایدار در کنار یکدیگر آماده شوند. لذا به دختران و پسران جوانی که دوران عقد خود را می گذرانند توصیه می شود که این مهارت ها را فرا گیرند و به کار بندند تا از با هم بودن، لذت بیشتری ببرند.
به جرأت می توان ادعا کرد که یکی از مهم ترین دلایل شکست هایی که انسان در زندگی خود با آن مواجه می شود این است که قبل از اتخاذ تصمیم و مبادرت به انجام یک کار (از جمله ازدواج) سعی نکرده است که مهارت های ارتباطی لازم برای انجام آن کار را کسب کند. در واقع می توان گفت ریشه ی بسیاری از سوءتفاهم ها، رنجش ها و اختلاف ها و همچنین منشأ برخی مشاجره ها و نزاع های خانوادگی، عدم وجود فهم متقابل در صحبت ها است؛ چرا که حداقل یکی از طرفین گفت و گو حرف طرف مقابل را نمی فهمد یا برداشت درستی از پیام های ارسال شده ندارد.
زن ها و مردها به لحاظ شخصیتی و مهارت های ارتباطی تفاوت های زیادی باهم دارند، اما بسیاری از خانم ها و آقایان از این نکته مطلع نیستند، به همین دلیل شیوه برخورد درست با هم را نمی دانند و در نتیجه انتظارات و توقعات نابجایی از هم پیدا می کنند. این مسأله بیشتر از همه در روابط خانوادگی و زناشویی خود را نشان می دهد.
توصیه ی ما این است که دختر و پسر برای این که در دوران نامزدی گفت و گوی سالم و مؤثری با یکدیگر داشته باشند، بهتر است نکاتی را مد نظر قرار دهند:
1. آغاز سخن تان می تواند احوال پرسی یا جویا شدن مسائلی باشد که در روزهای قبل اتفاق افتاده است. در این کنجکاوی عاطفی از موضوعاتی شروع کنید که مورد علاقه ی نامزدتان باشد. عروس خانم ها مراقب حساسیت های مردانه باشند. گاهی کنجکاوی بیش از اندازه یا وارد شدن به موضوعاتی که طرف مقابل شان علاقه ای به صحبت یا دادن اطلاعات در آن مورد ندارند، باعث می شود که احساس کنند در حال بازجویی شدن هستند و این ممکن است بازخورد خوبی درپی نداشته باشد.
2. در حین گفت و گو، بر جنبه های مثبت نامزدتان تأکید نمایید و آن ها را به صورت کلامی و غیرکلامی تشویق کنید. سعی کنید موضوعات یا جنبه های منفی، وارد گفت و گو نشود یا به سرعت از آن ها بگذرید.
3. خوب و رسا سخن گفتن، لازمه ی یک گفت و گوی خوب است. در گفت و گو با نامزد باید از کلمات زیبا و مناسب استفاده کرد. مطالعه ی کتاب های ادبی و شعر، دامنه ی لغت شما را افزایش می دهد و شما را با زیبا سخن گفتن آشنا می کند.
4. سعی شود که گفت و گو ها در عین رسایی، از گرمی نیز برخوردار باشد. با نامزد خود با زبانی نرم و لَیّن سخن بگویید. ملایمت در کلام، بسیار دل انگیز و عاشقانه است.
5. داشتن صراحت لهجه و پرهیز از بیان سخنان دو پهلو و مبهم نیز امری لازم است تا صداقت و صمیمیت بین نامزدها، به خطر نیفتد؛ البته صراحت به معنای رک گویی و تندی آزاردهنده نیست.
6. با نامزدتان به گونه ای سخن بگویید که او را برای ادامه زندگی آماده کنید. گفتن حرف های امیدوارکننده (البته نه دروغ) می تواند چشم انداز آینده ای روشن را در برابر او جلوه گر سازد. سخنانی (چه در مورد او، شخص خودتان یا در مورد زندگی مشترک) که بوی یأس و ناامیدی می دهد، او را در ادامه زندگی دچار تردید می کند. حضرت علی(علیه السلام) فرمودند:
«خوش بینی، باعث آرامش قلب و سلامتی در دین است»[ «حُسنُ الظَّنِّ راحةُ الْقَلْب وَ سَلامَةُ الدّین» (تمیمى آمدى، 1410ق ، ص 344).].
7. گفت و گوی خوب، گفت و گویی است که مخاطب علاقه مند به ادامه ی آن باشد. پس اگر قصد آن دارید که نامزدتان با شما سخن بگوید و مجذوب سخن شما گردد، چهره ی خود را شاد و بشاش نشان دهید. جملات شما در قاب یک تبسم زیبا، دلنشین تر خواهد بود. ضمن این که افراد شاد و با نشاط، کلمات را بهتر ادا می کنند.
8. آن چه گفت و گوی شما را مطلوب می نماید، تعاملی و طرفینی بودن آن است. سکوت یا پُرحرفی یک طرف، دیدارتان را ملال آور خواهد نمود. البته طبیعی است که زن ها، کمی بیشتر از مردها سخن بگویند. لزومی ندارد به دنبال موضوعاتی خاص بگردید؛ از همین موضوعات عادی و روزانه ی زندگی و اطراف تان شروع کنید. مهم، هیجانی است که به بهانه ی گفت و گو منتقل می شود.
9. به هنگام گفت و گو روبه روی یکدیگر بنشینید و دست ها را باز بگذارید. وضعیت راحت (و البته مؤدبانه ای) را انتخاب کنید تا آرامش عضلانی، از اضطراب روانی بکاهد.
10. به رفتارهای غیرکلامی اهمیت بدهید. حدود 70درصد ارتباطات ما، غیرکلامی است. منظور از ارتباطات غیرکلامی تنها حرکات بدن نیست، بلکه شامل موارد بسیاری مانند پوشش، چهره، طرز بیان، حالات صورت و موقعیت شما در دیدار با دیگران و مسائلی از این قبیل است.
استفاده از حرکات و حالات بدن در برقراری ارتباطات روزمره، امری بسیار عادی است و افرادی که با این موضوع آشنایی کافی دارند؛ می توانند به کمک این علائم و حرکات علاوه بر آگاهی از اهداف و مقاصد واقعی افراد، مقصود مورد نظر خود را به طرف مقابل بقبولانند. در واقع این هم از شگردهای خداوند در طبیعت بشر است که انتقال پیام به دو صورت کلامی و غیرکلامی صورت می گیرد و اگر گوینده در پیام خود صادق باشد، این دو روش بر هم منطبق بوده و پیام با قدرت و انرژی و شفافیت منتقل می شود. مثلاً وقتی به نامزدتان می گویید «دوستت دارم»، حالت چهره ی شما نیز باید این را نشان دهد. به ویژه در اوایل دوران نامزدی که هنوز آشنایی کامل نسبت به یکدیگر ندارید، رفتارهای غیرکلامی (مانند حرکات، نگاه کردن، حالات چهره و اندام) اطلاعات مهم تری نسبت به رفتارهای کلامی ارائه می دهد.
11. ارتباط چشمی[ eye contact.] خود را حفظ کنید. نگاه، به کلمات تان عمق می بخشد. حتی هنگام سکوت هم از اهمیت و ارزش ارتباط بصری غافل نشوید. نوع نگاه، نقش عمده ای در ارتباطات غیرکلامی دارند و بدون چنین ارتباطی هرگز نمی توانید ارتباط خوب و مؤثری با طرف مقابل داشته باشید. با ارتباط بصری، حتی می توانید تا حدودی از اهداف و مقاصد افراد آگاه شوید. شما با یک نگاه، علاقه ی خود را به برقراری ارتباط با نامزدتان نشان می دهید. پس از برقراری ارتباط می کوشید تا با چشم هایتان علاقه ی خود را به تداوم این ارتباط نشان دهید. وقتی در حین صحبت با نامزدتان یا زمانی که او در حال صحبت است، ارتباط بصری نداشته باشید یا به اطراف نگاه کنید یا بیش از حد سر به زیر بیندازید، ممکن است او گمان کند حرف های او (و بالتبع خود او) از اهمیت چندانی برای شما برخوردار نیست. یا ممکن است حس کند دارید چیزی را از او مخفی می کنید.
12. سعی کنید شنونده ی خوبی برای حرف های نامزدتان باشید. با دقت و توجه کامل به سخنان او گوش دهید و در مواقع لازم با او همدردی[ sympathy.] و همدلی نمایید. بدین ترتیب او احساس می کند که یار و مددکار خوبی را در کنار خود دارد.
13. به هنگام گفت و گو با نامزدتان، توجه داشته باشید که از دو چیز پرهیز نمایید: یکی «اِطناب مُمِلّ» و دیگری «ایجاز مُخِلّ». مراد از اطناب ممل آن است که صحبت ها را بدون دلیل، طول و تفصیل دهیم و حاشیه روی کنیم؛ آن قدر که طرف مقابل را خسته کند. مراد از ایجاز مخل آن است که آن قدر موجز و کوتاه سخن بگویید که شنونده مقصودتان را در نیابد. گاهی طرف مقابل، جواب های کوتاه شما را دلیل بر خستگی، عدم تمایل تان به ادامه ی گفت و گو و… تفسیر می کند.
14. از همین دوران آغازین زندگی مشترک یاد بگیرید که آن چه در دل دارید به زبان آورید و نگذارید نکات کوچکی که موجب ناراحتی شما شده است مسکوت بماند. زیرا با انباشت حرف ها و احساس های کوچک، کوهی از مشکلات ساخته می شود که اغلب یا به فرد آسیب جسمی و روانی می زند و یا در جایی از رابطه فوران خواهد کرد. البته خاطرتان باشد در نحوه ی بیان، حدود منطقی، دینی و اخلاقی مراعات شود تا همین ابرازها، تخریب گر رابطه نشوند.
15. لیست اشتباهات یکدیگر را پاره کنید و هرگز درباره ی خطاهای گذشته صحبت نکنید. گاهی ممکن است دلخوری هایی پیش بیاید. باقی ماندن هیجان منفی این دلخوری ها، آن هم در این دوره ی حساس، ممکن است تأثیرات مخرّبی داشته باشد. مناسب است جهت تخلیه ی این هیجانات، اگر نمی توانید به تنهایی از آن ها رهایی یابید، از تکنیک «جلسه بیان احساس»[ session of feelings expression.] استفاده کنید. همراهی با مشاور خانواده[ family counselor.] یا خانواده درمانگر[ family therapist.] نیز مفید خواهد بود.
16. لازم نیست همه ی اسرار زندگی خود یا خانواده ی خود را با نامزدتان در میان بگذارید. اسراری را که به رابطه ی همسری شما لطمه وارد می سازد تا پایان عمر محفوظ داشته و بر ملا نسازید. او برای شنیدن هر رازی، باید امتحان رازداری پس بدهد. نکته دیگر این که اگر چه صداقت و درستی مایه ثبات یک ازدواج است اما در برخی موارد بازگو نکردن مسائل واقعی، دروغ به شمار نمی آید. مثلاً در صورتی که فردی در گذشته رابطه ی غیرشرعی با دیگری داشته و از طرفی از عمل خود به شدت پشیمان است و در چشمه ی توبه خود را شسته است، لزومی ندارد با نامزدش درباره ی این گذشته صحبت کند. اشتباهی که بعضی از دختران و پسران در دوران نامزدی مرتکب می شوند این است که همه ی گذشته خود را (که بعضاً همراه با اتفاقات، رفتارها، صفات یا ارتباطات غلطی بوده است که اکنون از آن ها ناراحت و پشیمانند) به بهانه ی صداقت یا جلب اعتماد طرف مقابل یا حتی احساس دِین و خیانت، مطرح می کنند، حال آن که این عمل، مورد پسند نبوده، در بسیاری موارد، اثر عکس داشته و نتیجه ی منفی آن در همان زمان یا در زندگی مشترک، دامن گیر طرفین خواهد شد.
17. تلاش کنید هیجانات تان را کنترل کنید؛ به ویژه هیجانات آسیب زننده. خشم، عصبانیت و غمگینی، فضای رابطه را خراب خواهد کرد. تداوم این پدیده ها، ممکن است ابتدا ذهنیت و در ادامه عواطف نامزدتان را تحت تأثیر قرار دهد.
18. زبان تهدید، تنبیه، تحقیر و پرخاش را از حریم روابط خود دور کنید. به جای آن ها از تشویق و ترغیب، تأیید و تکریم بهره بگیرید.
صبح دم مرغ چمن با گــل نوخاسته گفـت:
«ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت»
گــل بخندیــد که «از راست نرنجیــم ولـــی
هیچ عاشق، سخن سخت به معشوق نگفت»[ حافظ.]
19. تمام زمان گفت و گو را به حرف های فلسفی و مسائل سیاسی و اجتماعی روز نگذرانید؛ کمی هم اهل لطیفه و حرف های عاشقانه باشید.
20. داشتن بصیرت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و… لازم است، اما گاهی این دست موضوعات باعث بحران در رابطه می شود، پس دقت کنید این گونه مسائل را به صورت چالشی وارد رابطه نکنید.
21. همدیگر را با نهایت مهر و محبت و تکریم شخصیت صدا بزنید، مثل: «عزیزم»، «فاطمه جان»، «علی جان».[ یکی از اساتید ما می فرمودند: «نَفس» در آیه ی مبارک «وَ مِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا»، به معنای «جان» است. شاید به استناد این معنا بتوان گفت کافی نیست شما به همسرتان بگویید مثلاً «زهرا خانم!» یا «علی آقا!» چون به دیگران هم می گویید «زهرا خانم» یا «علی آقا»، بلکه باید بگویید «زهرا جان!» یا «علی جان!». ]
حضرت امیر(علیه السلام) وقتی می خواستند حضرت زهرا(علیها السلام) را صدا کنند می فرمودند: نفسی لک الفدا (جانم به فدایت)، حَبیبَتی زهرا (ای عزیز دلم، زهرا)، بِنتَ رَسُولِ الله (ای دختر پیامبر خدا) و… و جوابی که از حضرت زهرا(علیها السلام) می شنیدند: روحی لَکَ الفِدا (روحم فدایت)، ابوتراب (لقبی که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به علی(علیه السلام) داد)، اَبَالحَسَن (کُنیه ی حضرت) و… .
بنابر فرموده ی پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) از جمله چیزهایی که محبت شخص را درباره ی دیگری خالص می کند این است که طرف مقابل را به اسمی صدا بزند که وی می پسندد.[ «ثَلَاثٌ یُصْفِینَ وُدَّ الْمَرْءِ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ: یَلْقَاهُ بِالْبُشْرِ إِذَا لَقِیَهُ؛ وَ یُوَسِّعُ لَهُ فِی الْمَجْلِسِ إِذَا جَلَسَ إِلَیْهِ؛ وَ یَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الْأَسْمَاءِ إِلَیْه » (کلینی، 1429ق.، ج 4، ص 696).]
22. سعه ی صدر داشته باشید و به هیچ بهانه ای گفت و گو را ترک نکنید.
23. یا قهر نکنید یا آن را بیشتر از چند ساعت ادامه ندهید. طولانی شدن قهر، موجب کینه می شود. فراموش نکنید که قهر یک ابزار تربیتی است که می تواند مخاطب را متوجه اشتباهش نماید، اما اگر نامناسب یا زیاد استفاده شود، از اعتبار می افتد و گاه نتیجه ی عکس می دهد. اگر یک بار قهر کردید و نامزدتان ناز شما را کشید، فکر نکنید با طولانی کردن آن یا تکرار زیاد آن، همین اتفاق خواهد افتاد.
24. به او فرصت دهید تا پس از مدتی دوری، کمی با شما درد و دل نماید. هرگز درصدد ارائه ی جواب منطقی به حرف های عاطفی او نباشید.
25. بهتر است وقتی در خواستی از نامزدتان دارید، دستور ندهید، بلکه از او تقاضا کنید یا به صورت سؤال مطرح کنید. درباره ی زندگی خانوادگی امام خمینی(رحمت الله علیه) گفته شده است که هیچ وقت دستور انجام کاری را به خانم شان نمی دادند. از همسرشان نقل شده است که امام وقتی دکمه ی پیراهن شان می افتاد، می گفتند: «می شود این را بدهید بدوزند؟» نمی گفتند «خودت بدوز» یا احیاناً اگر روز بعد دوخته نشده بود، نمی گفتند «چرا ندوختید؟» به آرامی می گفتند: «کسی نبود بیاید بدوزد؟»، لذا تا آخر عمرشان هیچ وقت به خانم نگفتند یک لیوان آب به من بده؛ خودشان این کار را انجام می دادند[ طباطبایی (14/3/ 1369).].
26. با کلامی گرم و عاشقانه، از زیبایی های نامزدتان تعریف کنید. زیبایی های رفتاری و فکری اش را حتی گاهی در مقابل جمع بستایید. تعریف از نامزد در مقابل والدینش، نوعی قدردانی از آن ها است. زیبایی های ظاهری اش را در خلوت رابطه تان بازگو کنید. هربار که او را می بینید از چیزهایی مثل لباس و فُرم مو یا نوع آرایش او تعریف کنید. موضوع، مهم نیست؛ تعریف و تحسین شماست که اهمیت دارد.
27. اجازه ندهید نامزدتان از خانواده اش بدگویی یا انتقاد کند. با این برخورد شما، او متوجه خواهد شد که این خود اوست که برای شما مهم است. ضمناً به او خواهید فهماند که خانواده ها از جمله خانواده ی او، خطّ قرمز احترام هستند لذا علاقه اش به شما به واسطه این اخلاق کریمانه، بیشتر خواهد شد.
28. فاصله ی مناسب را حفظ کنید. فاصله ی فیزیکی، دارای تأثیر روانی است. در ابتدای نامزدی، این فاصله ممکن است کمی بیشتر از ادامه آن باشد. پس مراقب باشید زیادی نزدیک نشوید تا ایجاد اضطراب نکنید و خیلی دور نشوید، تا سردی عاطفی تلقی نشود.
29. صداقت در گفتار، عامل تداوم گفت و گوهاست. خودتان باشید. بدون این که بخواهید موضوعی غیرواقعی را درباره ی خودتان یا طرف مقابل، اثبات، رد، پنهان یا تحریف کنید.
30. بهتر است هدف دار بودن گفت و گو ها نیز مدّنظر باشد. از قبل برای گفت و گوی تان برنامه داشته باشید. ممکن است بتوانید چند موضوع جذاب پیدا کنید. برخی موضوعات نیز در حین ملاقات پیش خواهد آمد.
31. در مسائل مختلف با یکدیگر مشورت کنید. وقتی که نامزدتان نظر شما را در موضوعی جویا می شود، بلافاصله نظرتان را بیان نکنید. ابتدا نظر خودش را جویا شوید. این رفتار دلیلی بر اهمیت دادن به نظرات او تعبیر خواهد شد.
32. «گوش دادن فعال»، مهارتی است که به گرمی رابطه ی کلامی شما و در نتیجه رابطه ی عاطفی شما خواهد افزود.
33. مراقب باشید حرف از تعداد خواستگاران قبلی و ویژگی های آن ها یا آمار آن هایی که به خواستگاری شان رفته اید و کسانی که درخواست ازدواج شان را رد کرده اید یا احیاناً به آن ها علاقه مند بوده اید، نزنید. برخلاف تصورتان، این ها ارزش شما را نشان نمی دهد، بلکه باعث دلخوری و حساسیت طرف مقابل می شود. همچنین درباره ی خواستگاری ها و روابط گذشته سؤل نکنید[ مرحوم حاج اسماعیل دولابی می فرمودند: «هیچ وقت وارد گذشته ی هیچ آدمی نشو و زیر و روش نکن، حتی عزیزترینت. زیباترین باغچه را هم که بیل بزنی، حداقل یه کِرم توش پیدا می کنی».] و اگر مورد سؤال واقع شدید، زیاد توضیح ندهید و نشان دهید مهم ترین خواستگاری شما، همین خواستگاری بوده که منجر به نامزدی شده است.
34. در امور شخصى نامزدتان، مثل مسائل شغلی و روابط دوستانه و تمام چیزهایى که مایل نیست خیلی درباره آن ها اطلاعات بدهد، دخالت و پافشارى نکنید. دختر خانم ها در این مورد دقت بیشتری داشته باشند؛ زیرا آقایان نسبت به این موضوع، حساسیت بیشتری دارند. البته این که اجمالاً بداند نامزدش چه مى کند و با چه کسانى رابطه دارد عیبى ندارد، ولى اگر تا حدودى مطمئن است، افراط نکند.
در زندگی انسان، هیچ رفتار ارتباطی به اندازه ی ارتباط کلامی، وسعت و تأثیر ندارد و هیچ پدیده ی ارتباطی این قدر با زندگی انسان عجین نیست. میزان گفت و گو های افراد، بخش عمده ای از زندگی روزانه ی آنان را فرامی گیرد تا جایی که روان شناسان در این مورد اتفاق نظر دارند که از راه زبان، انسان تحول اساسی پیدا می کند.
یکی از راه های موفقیت در دوره ی نامزدی، داشتن مهارت های کلامی و رفتاری است. دوران عقد، فرصت مناسبی است تا دختر و پسر با استفاده از این مهارت ها به رابطه ی خود، شیرینی و گرمی ببخشند و برای همراهی پایدار در کنار یکدیگر آماده شوند. لذا به دختران و پسران جوانی که دوران عقد خود را می گذرانند توصیه می شود که این مهارت ها را فرا گیرند و به کار بندند تا از با هم بودن، لذت بیشتری ببرند.
به جرأت می توان ادعا کرد که یکی از مهم ترین دلایل شکست هایی که انسان در زندگی خود با آن مواجه می شود این است که قبل از اتخاذ تصمیم و مبادرت به انجام یک کار (از جمله ازدواج) سعی نکرده است که مهارت های ارتباطی لازم برای انجام آن کار را کسب کند. در واقع می توان گفت ریشه ی بسیاری از سوءتفاهم ها، رنجش ها و اختلاف ها و همچنین منشأ برخی مشاجره ها و نزاع های خانوادگی، عدم وجود فهم متقابل در صحبت ها است؛ چرا که حداقل یکی از طرفین گفت و گو حرف طرف مقابل را نمی فهمد یا برداشت درستی از پیام های ارسال شده ندارد.
زن ها و مردها به لحاظ شخصیتی و مهارت های ارتباطی تفاوت های زیادی باهم دارند، اما بسیاری از خانم ها و آقایان از این نکته مطلع نیستند، به همین دلیل شیوه برخورد درست با هم را نمی دانند و در نتیجه انتظارات و توقعات نابجایی از هم پیدا می کنند. این مسأله بیشتر از همه در روابط خانوادگی و زناشویی خود را نشان می دهد.
توصیه ی ما این است که دختر و پسر برای این که در دوران نامزدی گفت و گوی سالم و مؤثری با یکدیگر داشته باشند، بهتر است نکاتی را مد نظر قرار دهند:
1. آغاز سخن تان می تواند احوال پرسی یا جویا شدن مسائلی باشد که در روزهای قبل اتفاق افتاده است. در این کنجکاوی عاطفی از موضوعاتی شروع کنید که مورد علاقه ی نامزدتان باشد. عروس خانم ها مراقب حساسیت های مردانه باشند. گاهی کنجکاوی بیش از اندازه یا وارد شدن به موضوعاتی که طرف مقابل شان علاقه ای به صحبت یا دادن اطلاعات در آن مورد ندارند، باعث می شود که احساس کنند در حال بازجویی شدن هستند و این ممکن است بازخورد خوبی درپی نداشته باشد.
2. در حین گفت و گو، بر جنبه های مثبت نامزدتان تأکید نمایید و آن ها را به صورت کلامی و غیرکلامی تشویق کنید. سعی کنید موضوعات یا جنبه های منفی، وارد گفت و گو نشود یا به سرعت از آن ها بگذرید.
3. خوب و رسا سخن گفتن، لازمه ی یک گفت و گوی خوب است. در گفت و گو با نامزد باید از کلمات زیبا و مناسب استفاده کرد. مطالعه ی کتاب های ادبی و شعر، دامنه ی لغت شما را افزایش می دهد و شما را با زیبا سخن گفتن آشنا می کند.
4. سعی شود که گفت و گو ها در عین رسایی، از گرمی نیز برخوردار باشد. با نامزد خود با زبانی نرم و لَیّن سخن بگویید. ملایمت در کلام، بسیار دل انگیز و عاشقانه است.
5. داشتن صراحت لهجه و پرهیز از بیان سخنان دو پهلو و مبهم نیز امری لازم است تا صداقت و صمیمیت بین نامزدها، به خطر نیفتد؛ البته صراحت به معنای رک گویی و تندی آزاردهنده نیست.
6. با نامزدتان به گونه ای سخن بگویید که او را برای ادامه زندگی آماده کنید. گفتن حرف های امیدوارکننده (البته نه دروغ) می تواند چشم انداز آینده ای روشن را در برابر او جلوه گر سازد. سخنانی (چه در مورد او، شخص خودتان یا در مورد زندگی مشترک) که بوی یأس و ناامیدی می دهد، او را در ادامه زندگی دچار تردید می کند. حضرت علی(علیه السلام) فرمودند:
«خوش بینی، باعث آرامش قلب و سلامتی در دین است»[ «حُسنُ الظَّنِّ راحةُ الْقَلْب وَ سَلامَةُ الدّین» (تمیمى آمدى، 1410ق ، ص 344).].
7. گفت و گوی خوب، گفت و گویی است که مخاطب علاقه مند به ادامه ی آن باشد. پس اگر قصد آن دارید که نامزدتان با شما سخن بگوید و مجذوب سخن شما گردد، چهره ی خود را شاد و بشاش نشان دهید. جملات شما در قاب یک تبسم زیبا، دلنشین تر خواهد بود. ضمن این که افراد شاد و با نشاط، کلمات را بهتر ادا می کنند.
8. آن چه گفت و گوی شما را مطلوب می نماید، تعاملی و طرفینی بودن آن است. سکوت یا پُرحرفی یک طرف، دیدارتان را ملال آور خواهد نمود. البته طبیعی است که زن ها، کمی بیشتر از مردها سخن بگویند. لزومی ندارد به دنبال موضوعاتی خاص بگردید؛ از همین موضوعات عادی و روزانه ی زندگی و اطراف تان شروع کنید. مهم، هیجانی است که به بهانه ی گفت و گو منتقل می شود.
9. به هنگام گفت و گو روبه روی یکدیگر بنشینید و دست ها را باز بگذارید. وضعیت راحت (و البته مؤدبانه ای) را انتخاب کنید تا آرامش عضلانی، از اضطراب روانی بکاهد.
10. به رفتارهای غیرکلامی اهمیت بدهید. حدود 70درصد ارتباطات ما، غیرکلامی است. منظور از ارتباطات غیرکلامی تنها حرکات بدن نیست، بلکه شامل موارد بسیاری مانند پوشش، چهره، طرز بیان، حالات صورت و موقعیت شما در دیدار با دیگران و مسائلی از این قبیل است.
استفاده از حرکات و حالات بدن در برقراری ارتباطات روزمره، امری بسیار عادی است و افرادی که با این موضوع آشنایی کافی دارند؛ می توانند به کمک این علائم و حرکات علاوه بر آگاهی از اهداف و مقاصد واقعی افراد، مقصود مورد نظر خود را به طرف مقابل بقبولانند. در واقع این هم از شگردهای خداوند در طبیعت بشر است که انتقال پیام به دو صورت کلامی و غیرکلامی صورت می گیرد و اگر گوینده در پیام خود صادق باشد، این دو روش بر هم منطبق بوده و پیام با قدرت و انرژی و شفافیت منتقل می شود. مثلاً وقتی به نامزدتان می گویید «دوستت دارم»، حالت چهره ی شما نیز باید این را نشان دهد. به ویژه در اوایل دوران نامزدی که هنوز آشنایی کامل نسبت به یکدیگر ندارید، رفتارهای غیرکلامی (مانند حرکات، نگاه کردن، حالات چهره و اندام) اطلاعات مهم تری نسبت به رفتارهای کلامی ارائه می دهد.
11. ارتباط چشمی[ eye contact.] خود را حفظ کنید. نگاه، به کلمات تان عمق می بخشد. حتی هنگام سکوت هم از اهمیت و ارزش ارتباط بصری غافل نشوید. نوع نگاه، نقش عمده ای در ارتباطات غیرکلامی دارند و بدون چنین ارتباطی هرگز نمی توانید ارتباط خوب و مؤثری با طرف مقابل داشته باشید. با ارتباط بصری، حتی می توانید تا حدودی از اهداف و مقاصد افراد آگاه شوید. شما با یک نگاه، علاقه ی خود را به برقراری ارتباط با نامزدتان نشان می دهید. پس از برقراری ارتباط می کوشید تا با چشم هایتان علاقه ی خود را به تداوم این ارتباط نشان دهید. وقتی در حین صحبت با نامزدتان یا زمانی که او در حال صحبت است، ارتباط بصری نداشته باشید یا به اطراف نگاه کنید یا بیش از حد سر به زیر بیندازید، ممکن است او گمان کند حرف های او (و بالتبع خود او) از اهمیت چندانی برای شما برخوردار نیست. یا ممکن است حس کند دارید چیزی را از او مخفی می کنید.
12. سعی کنید شنونده ی خوبی برای حرف های نامزدتان باشید. با دقت و توجه کامل به سخنان او گوش دهید و در مواقع لازم با او همدردی[ sympathy.] و همدلی نمایید. بدین ترتیب او احساس می کند که یار و مددکار خوبی را در کنار خود دارد.
13. به هنگام گفت و گو با نامزدتان، توجه داشته باشید که از دو چیز پرهیز نمایید: یکی «اِطناب مُمِلّ» و دیگری «ایجاز مُخِلّ». مراد از اطناب ممل آن است که صحبت ها را بدون دلیل، طول و تفصیل دهیم و حاشیه روی کنیم؛ آن قدر که طرف مقابل را خسته کند. مراد از ایجاز مخل آن است که آن قدر موجز و کوتاه سخن بگویید که شنونده مقصودتان را در نیابد. گاهی طرف مقابل، جواب های کوتاه شما را دلیل بر خستگی، عدم تمایل تان به ادامه ی گفت و گو و… تفسیر می کند.
14. از همین دوران آغازین زندگی مشترک یاد بگیرید که آن چه در دل دارید به زبان آورید و نگذارید نکات کوچکی که موجب ناراحتی شما شده است مسکوت بماند. زیرا با انباشت حرف ها و احساس های کوچک، کوهی از مشکلات ساخته می شود که اغلب یا به فرد آسیب جسمی و روانی می زند و یا در جایی از رابطه فوران خواهد کرد. البته خاطرتان باشد در نحوه ی بیان، حدود منطقی، دینی و اخلاقی مراعات شود تا همین ابرازها، تخریب گر رابطه نشوند.
15. لیست اشتباهات یکدیگر را پاره کنید و هرگز درباره ی خطاهای گذشته صحبت نکنید. گاهی ممکن است دلخوری هایی پیش بیاید. باقی ماندن هیجان منفی این دلخوری ها، آن هم در این دوره ی حساس، ممکن است تأثیرات مخرّبی داشته باشد. مناسب است جهت تخلیه ی این هیجانات، اگر نمی توانید به تنهایی از آن ها رهایی یابید، از تکنیک «جلسه بیان احساس»[ session of feelings expression.] استفاده کنید. همراهی با مشاور خانواده[ family counselor.] یا خانواده درمانگر[ family therapist.] نیز مفید خواهد بود.
16. لازم نیست همه ی اسرار زندگی خود یا خانواده ی خود را با نامزدتان در میان بگذارید. اسراری را که به رابطه ی همسری شما لطمه وارد می سازد تا پایان عمر محفوظ داشته و بر ملا نسازید. او برای شنیدن هر رازی، باید امتحان رازداری پس بدهد. نکته دیگر این که اگر چه صداقت و درستی مایه ثبات یک ازدواج است اما در برخی موارد بازگو نکردن مسائل واقعی، دروغ به شمار نمی آید. مثلاً در صورتی که فردی در گذشته رابطه ی غیرشرعی با دیگری داشته و از طرفی از عمل خود به شدت پشیمان است و در چشمه ی توبه خود را شسته است، لزومی ندارد با نامزدش درباره ی این گذشته صحبت کند. اشتباهی که بعضی از دختران و پسران در دوران نامزدی مرتکب می شوند این است که همه ی گذشته خود را (که بعضاً همراه با اتفاقات، رفتارها، صفات یا ارتباطات غلطی بوده است که اکنون از آن ها ناراحت و پشیمانند) به بهانه ی صداقت یا جلب اعتماد طرف مقابل یا حتی احساس دِین و خیانت، مطرح می کنند، حال آن که این عمل، مورد پسند نبوده، در بسیاری موارد، اثر عکس داشته و نتیجه ی منفی آن در همان زمان یا در زندگی مشترک، دامن گیر طرفین خواهد شد.
17. تلاش کنید هیجانات تان را کنترل کنید؛ به ویژه هیجانات آسیب زننده. خشم، عصبانیت و غمگینی، فضای رابطه را خراب خواهد کرد. تداوم این پدیده ها، ممکن است ابتدا ذهنیت و در ادامه عواطف نامزدتان را تحت تأثیر قرار دهد.
18. زبان تهدید، تنبیه، تحقیر و پرخاش را از حریم روابط خود دور کنید. به جای آن ها از تشویق و ترغیب، تأیید و تکریم بهره بگیرید.
صبح دم مرغ چمن با گــل نوخاسته گفـت:
«ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت»
گــل بخندیــد که «از راست نرنجیــم ولـــی
هیچ عاشق، سخن سخت به معشوق نگفت»[ حافظ.]
19. تمام زمان گفت و گو را به حرف های فلسفی و مسائل سیاسی و اجتماعی روز نگذرانید؛ کمی هم اهل لطیفه و حرف های عاشقانه باشید.
20. داشتن بصیرت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و… لازم است، اما گاهی این دست موضوعات باعث بحران در رابطه می شود، پس دقت کنید این گونه مسائل را به صورت چالشی وارد رابطه نکنید.
21. همدیگر را با نهایت مهر و محبت و تکریم شخصیت صدا بزنید، مثل: «عزیزم»، «فاطمه جان»، «علی جان».[ یکی از اساتید ما می فرمودند: «نَفس» در آیه ی مبارک «وَ مِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا»، به معنای «جان» است. شاید به استناد این معنا بتوان گفت کافی نیست شما به همسرتان بگویید مثلاً «زهرا خانم!» یا «علی آقا!» چون به دیگران هم می گویید «زهرا خانم» یا «علی آقا»، بلکه باید بگویید «زهرا جان!» یا «علی جان!». ]
حضرت امیر(علیه السلام) وقتی می خواستند حضرت زهرا(علیها السلام) را صدا کنند می فرمودند: نفسی لک الفدا (جانم به فدایت)، حَبیبَتی زهرا (ای عزیز دلم، زهرا)، بِنتَ رَسُولِ الله (ای دختر پیامبر خدا) و… و جوابی که از حضرت زهرا(علیها السلام) می شنیدند: روحی لَکَ الفِدا (روحم فدایت)، ابوتراب (لقبی که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به علی(علیه السلام) داد)، اَبَالحَسَن (کُنیه ی حضرت) و… .
بنابر فرموده ی پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) از جمله چیزهایی که محبت شخص را درباره ی دیگری خالص می کند این است که طرف مقابل را به اسمی صدا بزند که وی می پسندد.[ «ثَلَاثٌ یُصْفِینَ وُدَّ الْمَرْءِ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ: یَلْقَاهُ بِالْبُشْرِ إِذَا لَقِیَهُ؛ وَ یُوَسِّعُ لَهُ فِی الْمَجْلِسِ إِذَا جَلَسَ إِلَیْهِ؛ وَ یَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الْأَسْمَاءِ إِلَیْه » (کلینی، 1429ق.، ج 4، ص 696).]
22. سعه ی صدر داشته باشید و به هیچ بهانه ای گفت و گو را ترک نکنید.
23. یا قهر نکنید یا آن را بیشتر از چند ساعت ادامه ندهید. طولانی شدن قهر، موجب کینه می شود. فراموش نکنید که قهر یک ابزار تربیتی است که می تواند مخاطب را متوجه اشتباهش نماید، اما اگر نامناسب یا زیاد استفاده شود، از اعتبار می افتد و گاه نتیجه ی عکس می دهد. اگر یک بار قهر کردید و نامزدتان ناز شما را کشید، فکر نکنید با طولانی کردن آن یا تکرار زیاد آن، همین اتفاق خواهد افتاد.
24. به او فرصت دهید تا پس از مدتی دوری، کمی با شما درد و دل نماید. هرگز درصدد ارائه ی جواب منطقی به حرف های عاطفی او نباشید.
25. بهتر است وقتی در خواستی از نامزدتان دارید، دستور ندهید، بلکه از او تقاضا کنید یا به صورت سؤال مطرح کنید. درباره ی زندگی خانوادگی امام خمینی(رحمت الله علیه) گفته شده است که هیچ وقت دستور انجام کاری را به خانم شان نمی دادند. از همسرشان نقل شده است که امام وقتی دکمه ی پیراهن شان می افتاد، می گفتند: «می شود این را بدهید بدوزند؟» نمی گفتند «خودت بدوز» یا احیاناً اگر روز بعد دوخته نشده بود، نمی گفتند «چرا ندوختید؟» به آرامی می گفتند: «کسی نبود بیاید بدوزد؟»، لذا تا آخر عمرشان هیچ وقت به خانم نگفتند یک لیوان آب به من بده؛ خودشان این کار را انجام می دادند[ طباطبایی (14/3/ 1369).].
26. با کلامی گرم و عاشقانه، از زیبایی های نامزدتان تعریف کنید. زیبایی های رفتاری و فکری اش را حتی گاهی در مقابل جمع بستایید. تعریف از نامزد در مقابل والدینش، نوعی قدردانی از آن ها است. زیبایی های ظاهری اش را در خلوت رابطه تان بازگو کنید. هربار که او را می بینید از چیزهایی مثل لباس و فُرم مو یا نوع آرایش او تعریف کنید. موضوع، مهم نیست؛ تعریف و تحسین شماست که اهمیت دارد.
27. اجازه ندهید نامزدتان از خانواده اش بدگویی یا انتقاد کند. با این برخورد شما، او متوجه خواهد شد که این خود اوست که برای شما مهم است. ضمناً به او خواهید فهماند که خانواده ها از جمله خانواده ی او، خطّ قرمز احترام هستند لذا علاقه اش به شما به واسطه این اخلاق کریمانه، بیشتر خواهد شد.
28. فاصله ی مناسب را حفظ کنید. فاصله ی فیزیکی، دارای تأثیر روانی است. در ابتدای نامزدی، این فاصله ممکن است کمی بیشتر از ادامه آن باشد. پس مراقب باشید زیادی نزدیک نشوید تا ایجاد اضطراب نکنید و خیلی دور نشوید، تا سردی عاطفی تلقی نشود.
29. صداقت در گفتار، عامل تداوم گفت و گوهاست. خودتان باشید. بدون این که بخواهید موضوعی غیرواقعی را درباره ی خودتان یا طرف مقابل، اثبات، رد، پنهان یا تحریف کنید.
30. بهتر است هدف دار بودن گفت و گو ها نیز مدّنظر باشد. از قبل برای گفت و گوی تان برنامه داشته باشید. ممکن است بتوانید چند موضوع جذاب پیدا کنید. برخی موضوعات نیز در حین ملاقات پیش خواهد آمد.
31. در مسائل مختلف با یکدیگر مشورت کنید. وقتی که نامزدتان نظر شما را در موضوعی جویا می شود، بلافاصله نظرتان را بیان نکنید. ابتدا نظر خودش را جویا شوید. این رفتار دلیلی بر اهمیت دادن به نظرات او تعبیر خواهد شد.
32. «گوش دادن فعال»، مهارتی است که به گرمی رابطه ی کلامی شما و در نتیجه رابطه ی عاطفی شما خواهد افزود.
33. مراقب باشید حرف از تعداد خواستگاران قبلی و ویژگی های آن ها یا آمار آن هایی که به خواستگاری شان رفته اید و کسانی که درخواست ازدواج شان را رد کرده اید یا احیاناً به آن ها علاقه مند بوده اید، نزنید. برخلاف تصورتان، این ها ارزش شما را نشان نمی دهد، بلکه باعث دلخوری و حساسیت طرف مقابل می شود. همچنین درباره ی خواستگاری ها و روابط گذشته سؤل نکنید[ مرحوم حاج اسماعیل دولابی می فرمودند: «هیچ وقت وارد گذشته ی هیچ آدمی نشو و زیر و روش نکن، حتی عزیزترینت. زیباترین باغچه را هم که بیل بزنی، حداقل یه کِرم توش پیدا می کنی».] و اگر مورد سؤال واقع شدید، زیاد توضیح ندهید و نشان دهید مهم ترین خواستگاری شما، همین خواستگاری بوده که منجر به نامزدی شده است.
34. در امور شخصى نامزدتان، مثل مسائل شغلی و روابط دوستانه و تمام چیزهایى که مایل نیست خیلی درباره آن ها اطلاعات بدهد، دخالت و پافشارى نکنید. دختر خانم ها در این مورد دقت بیشتری داشته باشند؛ زیرا آقایان نسبت به این موضوع، حساسیت بیشتری دارند. البته این که اجمالاً بداند نامزدش چه مى کند و با چه کسانى رابطه دارد عیبى ندارد، ولى اگر تا حدودى مطمئن است، افراط نکند.
یادگاری
امام باقر(علیه السلام):
«قولوا لِلنّاسِ اَحسنَ ما تُحِبُّونَ اَن یُقالَ لَکم: بهترین چیزی را که دوست دارید درباره ی شما بگویند، به مردم بگویید»[ کلینی (1429ق.، ج 3 ، ص 421).].