یکم. قرآن کتاب خدا است؛

این مدعا در سطوح مختلف قابل طرح بوده معانى عمیق و متعددى دارد: 1. مفاد و محتواى قرآن از سوى خداوند است. 2. تک تک الفاظ نیز از سوى او است. 3. ترکیبات این الفاظ (در قالب آیات) از سوى خداوند است. 4. ترتیب این آیات (به صورت سوره ها) از ناحیه خداوند مى باشد.
اثبات این امور از راه اعجاز است از این رو وجوه مختلفى براى اعجاز قرآن گفته شده که مى توان آنها را به سه بخش طبقه بندى کرد: الف. اعجاز لفظى قرآن، ب. اعجاز محتوایى قرآن، ج. اعجاز قرآن از جهت آورنده آن نگا: دکتر سید مصطفى ثامنى، وجوه اعجاز قرآن (مجموعه مقالات دومین کنفرانس تحقیقاتى علوم و مفاهیم قرآن کریم، صص 168 – 178)..
«اعجاز لفظى» قرآن ثابت مى کند که الفاظ و ترکیبات قرآن، الهى است. علاوه بر آنکه روشن مى سازد آن مقدار از آیاتى که به یکدیگر مرتبط بوده و در یک سیاق اند، از ناحیه خداوند است.
«اعجاز محتوایى» قرآن نشان از عدم وجود اختلاف در قرآن دارد. بعضى از آیات، از غیب و مطالب آینده خبر مى دهد و برخى از علوم و معارفى که لااقل در آن زمان هیچ بشرى نمى توانسته به آنها دسترسى پیدا کند. این نوع اعجاز حقانیت قرآن و آسمانى بودن آن را اثبات مى کند.
«اعجاز قرآن از جهت آورنده آن» بر این مطلب تکیه دارد که رسول گرامى اسلام صلى الله علیه وآله فردى امى بوده است و نمى توانسته از پیش خود کتابى بیاورد. این نوع اعجاز نیز اثبات مى کند که مفاد قرآن از ناحیه خداوند است.

دوم. وحى مصون از خطا است؛

براساس این دلیل اگر کسى به حقیقت وحى توجه نموده و مفاد آن را خوب دریافت کند و تصورى صحیح از آن داشته باشد به مصونیت وحى از خطا اعتراف خواهد کرد. حقیقت «وحى» نوعى علم شهودى و حضورى است که در آن «حقایق هستى» در محضر شاهد و کاشف حاضر است؛ به خلاف علم حصولى که فقط صورتى از علوم در ذهن وجود دارد. در واقع این صورت ذهنى، پلى براى ارتباط با جهان خارج است. از این رو چون واسطه در نزد ذهن حاضر است، امکان دارد به دلیل تفسیر اشتباه، در تطبیق آن با صورت خارج به خطا بیفتد. اما در علم حضورى چون نفس معلوم مکشوف و مشهود در نزد عالم کاشف و شاهد حاضر است و واسطه اى در کار نیست، امکان خطا معنا ندارد و چون حقیقت وحى کشف و شهود عالم غیب است و از نوع علم حضورى مى باشد، در آن خطا معنا ندارد.محمد باقر سعیدى روشن، تحلیل وحى از دیدگاه اسلام و مسیحیت، صص 22 – 28.

سوم. رسول اکرم صلى الله علیه وآله معصوم است؛

با توجه به صفات خداوند متعال (علم، قدرت و…) و با عنایت به حکمت نبوت و انزال کتاب هاى آسمانى و فرستادن رسولان عقل مى گوید که پیامبر خدا باید از هرگونه گناه و اشتباه عمدى و هرگونه خطا در هنگام دریافت وحى و رساندن آن به مردم معصوم باشد؛ چرا که اگر چنین نباشد و پیامبر در هر یک از ساحت هاى فوق، معصوم نباشد، اعتماد مردم بر پیام رسانى و الهى بودن همه تکالیف و پیام ها از میان مى رودپژوهشى در عصمت معصومان، ص 109 – 112..
در نتیجه با اثبات آنکه قرآن، کتاب خدا و از هر گونه تحریف مصون است، روشن مى گردد که قرآن حاضر از سوى خداوند بر رسول اکرم صلى الله علیه وآله نازل گشته و این کتاب کلام خدا است. آنچه گفتیم ثابت کرد که قرآن از سوى خدا است و به طور صحیح و کامل در اختیار ما قرار گرفته است، پس تمام مطالب آن حق و درست است.
اما اگر نظر سؤال کننده محترم به کشف حقانیت و صحت تک تک گزاره هاى قرآنى است، باید بگوییم که اثبات آن به طور مستقیم ممکن نیست؛ زیرا هر چند برخى از گزاره هاى دینى را عقل ما به طور مستقیم درک مى کند و در دایره داورى تجارب بشرى و علوم قرار مى گیرد؛ اما بسیارى از آنها فراتر از گستره عقل و خارج از حوزه نفى و اثبات علوم و تجربه هاست. براى مثال خصوصیت نعمت هاى بهشتى یا ویژگى جن، ملائکه، موکلاّن جهنم، حوادث عالم برزخ و … در دسترس عقل و دانش بشرى نیست. در اینجا راهى جز پذیرش اعتبار منابعى که گزارش این وقایع را داده اند وجود ندارد، چنان که در بسیارى از علوم ادبى و تاریخى نیز از همین روش استفاده می شود. بله برخى از همین معارف، از طریق کشف و شهود عرفانى و باطنى به دست مى آید؛ اما این راهکار، قابل توصیه به عموم مردم و اندیشمندان نیست و گستره آن، تمام معرفت هاى قرآنى را شامل نمى شود .
بخش دوم.
بر فرض که موجود ماورائی قرآن را بر پیامبر(ص) نازل کرده، قطعا آن موجود به اذن الهی این کار را کرده است. و تصور عمل بدون اذن الهی اصلا معنا ندارد.
در برخی آیات از آن موجود ماورائی به نام مَلک یا جبرئیل(ع) نام برده شده است، و این نفی خدایی بودن قرآن را نمی کند. بلکه می فهماند فرشته مقرب الهی به اذن خداوند در ارتباط با پیامبر(ص) بوده و بیشترآیات را به ایشان وحی می کرده است .
جهت اطلاع بیشتر ر. ک:
– قرآن در اسلام، علامه محمد حسین طباطبایی(ره).
– قرآن در قرآن ، آیت الله عبد الله جوادی آملی.
– قرآن شناسی، آیت الله مصباح یزدی.
– قرآن گفتار الهی، علی نصیری.