قبل از هر چیز شایسته است به این نکته اشاره گردد که برای تشکیل خانواده موفّق علاوه بر لزوم وجود معیارهای صحیح و منطقی در انتخاب همسر و تشکیل خانواده که در حفظ و استمرار موفقیّت آن سهم بسزایی دارد، نمی توان انتظار داشت که صرفاً با انتخاب درست همسر، خوشبختی تا آخر عمر در قلب زوجین احساس گردد، بلکه یک رابطه مهم و حساس مانند رابطه زناشویی نیاز به مراقبت و توجّه زیادی از سوی همسران دارد؛ بنابراین می توان گفت که برای داشتن خانواده ای موفّق ویژگی های زیر ضروری است.

1. رعایت اصول و ارزش ها در انتخاب همسر

در هر جامعه ای متأثّر از شرایط مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و آداب و سنن آن جامعه معیارهای گوناگونی برای انتخاب همسر وجود دارد که رعایت تناسب سنّی، ظاهری و هوشی؛ سلامت جسمانی، روانی و عقلی؛ انتخابی بودن همسر و… در موفقیت ازدواج سهم عمده ای ایفا می کند.

2. تعهّد و مسئولیت پذیری

در دوره های مختلف زندگی، مشکلات زیادی گریبان گیر خانواده می شود که همبستگی و تعهّد اعضای خانواده به ویژه زن و شوهر نسبت به یکدیگر مانند دلسوزی و مراقبت، حمایت متقابل، تقسیم قدرت و مسئولیت به شکلی مناسب در موفّقیت آنان مؤثر است.

3. تأمین آرامش

از نگاه قرآن هدف از زندگی مشترک رسیدن به آرامش است.[ روم 30، آیه 21.] بنابراین در خانواده های موفّق جایی برای دلهره، تشویش، اضطراب و بی اعتمادی وجود ندارد، بلکه فضای یک خانواده موفّق مملو از امنیت، آرامش و مهر و محبّت است.

4. رعایت احترام متقابل

خانواده مهم ترین کانون رشد و تعالی فردی و اجتماعی است؛ بنابراین خانواده ای موفّق است که بر محوریت رفتار اخلاقی، حسن سلوک و احترام متقابل بین فردی پایه ریزی گردد تا زمینه رشد فضائل و کمالات انسانی اعضای خود را فراهم نماید.

5. وجود روابط عاشقانه و محبّت آمیز

خانواده ای موفّق است که روابط اعضای آن بر پایه عشق و محبّت استوار باشد. این روابط شامل روابط عاشقانه همسران، روابط عاشقانه و محبّت آمیز پدر و مادر با فرزندان و بالعکس و حتّی روابط محبّت آمیز بین فرزندان است.

6. آزادی عمل

ذات ازدواج محدودیت هایی را برای هر یک از همسران به نبال می آورد که ممکن است آزادی عمل هر یک از آنها را به طور محسوس کاهش دهد. نوع نگرش هر یک از همسران به مفهوم آزادی و مرزبندی های منطقی در بهره برداری از آن و شیوه تعامل آنها در برخورد با محدودیت های زندگی زناشویی از جمله مواردی است که موفقیت یک خانواده را رقم خواهد زد. در این میان خانواده ای موفّق است که در تبیین حدود و تعریف آزادی اعضای خود مبانی اعتقادی و سنّت های پذیرفته شده دینی و اجتماعی را معیار قرار دهد.

7. امنیت اقتصادی

ایجاد منابع کافی مالی از طریق کار و تلاش، علاوه بر ثبات حیات اقتصادی خانواده سبب رعایت بهداشت، پیشگیری و تغذیه مطلوب افراد خانواده می شود که در نجات آنان از افسردگی، ارتقای اعتماد به نفس و شادی و نشاط تأثیرگذار است. در یک خانواده موفّق شوهر خانواده تأمین هزینه های اقتصادی خانواده را به عنوان یک وظیفه به عهده گرفته و دیگران نیز از طریق صرفه جویی و رعایت اعتدال به او یاری می رسانند.

8. برنامه ریزی مناسب

زندگی فرصتی است که تنها یک بار به هر کسی داده می شود و خیلی زود تمام می شود. در این میان تنها کسی پیروز خواهد شد که از این فرصت، نهایت استفاده را کرده باشد.[ نهج البلاغه، قصار21.] با توجّه به این حقیقت یکی از اصول اساسی برای موفقیت در زندگی مشترک و استفاده بهینه از عمر، برنامه ریزی است.

9. شاکر بودن

بدون شک زندگی «داشته ها» و «نداشته های» فراوانی دارد. اگر انسان به داشته های خود توجه کند و از آنها لذّت ببرد، راحت تر می تواند، نداشته ها را نیز تحمّل کند، اما اگر کسی داشته های خود را نبیند، زندگی را یکسره محرومیت دانسته و در آن، هیچ نقطه امیدی نمی یابد. خانواده ای موفّق خواهند بود که اعضای آن از سویی از آنچه دارند، آگاه بوده، نسبت به آن شاکر باشند و از سوی دیگر، نسبت به سختی ها بردبار بوده، از بیتابی کردن و مقایسه خود با دیگران بپرهیزند. کسی که شاکر نیست، از آنچه دارد، بی خبر است و یا آنچه را دارد، نعمت نمی داند و از آن لذّت نمی برد.

انسان بایستی در مسایل معنوی به بالاتر از خودش توجه کند تا رشد و ترقّی نماید و در مسایل اقتصادی به پایین تر از خودش نگاه کند تا حسرت نخورد.