1. سلام به همدیگر

سلام نوعی اعلام محبت، دوستی و اظهار محبت در آغاز گفت و گو و هنگام داخل شدن به منزل است. سلام همچنین نوعی اظهار ادب و احترام است.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «وارد بهشت نمی شوید مگر آن که ایمان بیاورید و ایمان نخواهید آورد مگر آنکه یکدیگر را دوست بدارید. آیا شما را به چیزی راهنمایی بکنم که اگر انجامش دهید محبوب یکدیگر خواهید شد؟ سلام کردن میان خودتان را آشکار کنید».[ «والذی نفسُ محمد بیده، لا تدخلوا الجنّة حتی تؤنوا، ولا تؤنوا حتی تحابوا، أو لا أُنبئکم بشی ءٍ إِذا فعلتموه تحاببتم؟ أفشوا السلام بینکم»، کنزالعمال، ج 3، ص 462.]

امام علی (علیه السلام) درباره جایگاه سلام در روابط اجتماعی و خانوادگی می فرمایند: «زبانت را به نرم و لطیف گویی و سلام کردن عادت بده تا دوست دارانت زیاد و دشمنانت اندک گردند».[ جمال الدین محمد خوانساری، شرح غررالحکم، ج 4، ص 329، ح6231.]

همچنین هر قدر که سلام رساتر و خالصانه تر و نیز سرشار از احترام و تکریم باشد، اثرش در جذب دیگران به ویژه همسر، قوی تر و پایدارتر خواهد بود.

2. رعایت ادب و استقبال از همسر

رعایت ادب در ارتباط با همسر نیکوترین هدیه و آشکارترین نشانه احترام و او است.

امام علی (علیه السلام) می فرماید: «ادب نیکو بهترین کمک کار و برترین همراه است».[ جمال الدین محمد خوانساری، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج 3، ص 384، ح 4815.]

همچنین حضرت فرمودند: «ادب نیکو سبب تزکیه و پاکسازی اخلاق است».[ همان، ج 4، ص 121، ح 5520.]

در حالی که به کارگیری الفاظ نامناسب و رعایت نکردن عفت کلام، علاوه بر اینکه از مراتب معنوی انسان می کاهد، باعث از بین رفتن صمیمیت و محبت در میان همسران می گردد و آنان را نسبت به همدیگر جسور و بی پروا می کند.

استقبال از همسر به هنگام وارد شدن به منزل یا بدرقه او به هنگام بیرون رفتن، نشانه علاقه مندی و صمیمیت میان اعضای خانواده است. این خانم با این کار نشان می دهد که از نبود شوهر دلتنگ می شود و از آمدنش خوشحال می گردد؛ و باعث مجذوب شدن مرد به خانه و مصون ماندن او از وقت گذرانی خارج از خانه می شود.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرموده اند: «حق مرد بر زن آن است که چراغ خانه را روشن کند غذا را آماده کند و هنگام ورود مرد به خانه، تا جلوی در به استقبال او برود و به او خوش آمد بگوید».[ «حَقُّ الرَّجُلِ عَلَی المَرْأةِ اِنارَةُ السِّراج وَ إصْلاحُ الطَّعام وَ أنْ تَسْتَقْبِلَهُ عِندَ بابِ بَیتِها فَتُرَحِّبَ…»، مستدرک الوسایل، ج 14، ص 254.]

شخصی خدمت پیامبر گرامی اسلام شرفیاب شد و عرض کرد: «همسری دارم که وقتی به خانه می آیم به استقبالم می آید و مرا در بر می گیرد و چون از خانه بیرون می روم مرا بدرقه می کند و هرگاه مرا غصه دار می بیند، می گوید: چرا غصه می خوری؟ اگر برای رزق و روزی غصه می خوری، خداوند ضامن رزق و روزی است؛ و اگر برای آخرت غصه می خوری، خداوند زیادش کند! پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «خداوند در زمین کارگزارانی دارد که این زن تو یکی از آنها است و خداوند نصف اجر شهید را به او می دهد»[ «جاء رجل إلی رسول اللَّه صلّی اللّه علیه و آله فقال إنّ لی زوجةً إذا دخلت تلقّتنی، وإذا خرجت شیّعتنی، وإذا رأتنی مهموماً قالت ما یهمّک؟ إن کنت تهتمّ لرزقک فقد تکفّل لک به غیرک، وإن کنت تهتمّ بأمر آخرتک فزادک اللَّه همّاً، فقال رسول اللَّه صلّی اللّه علیه و آله إنّ لله عمّالاً وهذه من عمّاله لها نصف أجر الشهید»، (جامع احادیث الشیعه، للبروجردی، ج25، ص140).].

توجه و اهمیت دادن به حضور همسر در منزل و اظهار خوشحالی در موقع ورود شوهر به خانه و اهمیت دادن به شخصیت و جایگاه او به ویژه در حضور فرزندان و میهمانان، باعث به وجود آمدن این تصور در شوهر می شود که در خانه و میان اهل خانه عزیز و محبوب است و لذا وقتی در کنار افراد خانواده است احساس رضایت خاطر درونی می کند و خستگی کار و تلاش از او مرتفع می شود و روز بعد با انرژی و امید فراوان به کار و تلاش خود ادامه می دهد، اما اگر خانواده به ویژه زن، بی اعتنایی کند مرد سرخورده شده و انگیزه حضور در خانه را از دست می دهد و آرام آرام نه تنها به خانواده توجهی نمی کند بلکه خلأ عاطفی را از راه دیگری تأمین می کند!!

بر اساس تحقیقات نیز ثابت شده که تماس مکرر به واکنش عاطفی مثبت می انجامد و باعث نزدیکی بیشتر می گردد.[ مسعود آذربایجانی و همکاران، روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، ص 240.] البته باید توجه داشت که این رفتار هرگز نباید در حضور بچه ها باشد زیرا باعث تحریکات جنسی آنان می گردد و آسیب های اخلاقی به دنبال خواهد داشت.

3. قدردانی از همسر

سپاسگزاری بازتاب عاطفی محبت و خوش اخلاقی در روابط انسانی است. هر انسانی به طور طبیعی دوست دارد از نیکی و محبت و فداکاری دیگران قدردانی کند و همچنین دوست دارد از او قدردانی شود.

امام رضا (علیه السلام) می فرماید: «مَنْ لَمْ یشکرِ المُنْعِمْ مِنَ المَخلوقینَ لم یشکرِ الله عَزَّوجَلَّ»[ مجلسی، بحارالانوار، ج 68، ص 44.]؛ «هر کسی از فردی که به او خوبی کرده تشکر نکند، شکر خدای عزّوجل را به جای نیاورده است».

امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «خیرُ نِسائِکم الّتی إنْ أعْطِیَتْ شَکرتْ وَ إنْ مُنِعَتْ رَضِیَتْ»[ همان، ج 100، ص 239.]؛ «بهترین زنان شما آن بانویی است که اگر به او چیزی دهند (و یا خدمتی کنند) سپاسگزاری می کند و چنانچه از او باز گیرند راضی باشد».

این یک اصل روان شناختی است که می گوید اگر به دنبال انجام کاری، تقویت و تشویق بیابد، احتمال تکرار آن کار بیشتر می گردد[ قانون تقویت در شرطی سازی کنشگر.].

از این رو قدردانی از زحمات همسر در قبال خدمات و زحماتی که می کشد (چه وظایف الزامی و چه وظایف غیر الزامی) یک عامل قوی در راستای پیوند عاطفی بیشتر همسران و یک عامل تعیین کننده در ایجاد دل بستگی و علاقه مندی میان آنان است.

بر اساس تحقیقی که در این زمینه انجام گرفته، 87درصد همسران اعلام کرده اند که توقع دارند در مقابل زحمات آنان (مثل آشپزی، بچه داری، تدریس، تحصیل، کارمندی، خرید منزل، مسافرت بردن و…) قدردانی شود.[ حسن ملکی، چگونه با تفاهم زندگی کنیم، ص 26.]

کارل راجرز[1. Carl Rogers.] که یکی از روان شناسان غربی است در این باره می گوید:انسان نیاز دارد به اینکه دیگران برای او قدر و منزلتی قایل باشند و قدرش را نیز بدانند. اهمیتی که شخص به این موضوع می دهد در کنش های درونی و جنبه های تحریکی ارگانیسم و در رفتار او اثر فراوان می گذارد. از سوی دیگر نیاز به قدردانی دیگران و ارزشمند دانستن خویشتن در رفتار و کردار آدمی مؤثر است.[ حسن ملکی، چگونه با تفاهم زندگی کنیم، ص 26.]

جان گری درباره قدردانی زن از مرد می گوید: هر وقت زن به خاطر کاری که مرد کرده از او قدردانی و تشکر می کند، مرد بابت آن قدردانی به زن امتیاز می دهد، چون حس می کند زن دوستش دارد. مردان برای امتیاز دادن به زن لزوماً نمی خواهند زن برای آنها کاری انجام دهد و فقط می خواهند زن دوستشان بدارد و قدردان باشد. لذا لازم است خانم ها از مردان قدردانی کنند، در غیر این صورت مردان نسبت به خانواده بی اهمیت می شوند.[ جان گری، مردان مریخی، زنان ونوسی، ص 179.] در نتیجه هر دو ضرر می کنند و خانواده به سردی می گراید.

وقتی همسران التزام جدی به مسائل اخلاقی ای همچون: بدرقه شوهر، استقبال از شوهر، اظهار محبت، همکاری و همدلی، تهیه هدیه، زینت برای یکدیگر، احترام به بستگان یکدیگر، دل سوزی و فداکاری برای همدیگر و…، داشته باشند فضای خانه باطراوت و جذاب شده و روابط از استحکام خوبی برخوردار خواهد شد. در چنین فضایی همسران اختلاف قابل توجهی نخواهند داشت و نسبت به یکدیگر وفادار بوده و حقوق یکدیگر را مراعات خواهند کرد. در این خانواده بهترین فضای عاطفی، امنیتی و اخلاقی ایجاد شده و نیازهای دوطرف برآورده خواهد شد. در این شرایط خانواده به استحکام و ثبات کافی نیل پیدا می کند و همسران بهترین لحظات زندگی را در خانواده خواهند داشت. زمینه گرایش به رفیق بازی، اعتیاد، انحرافات اخلاقی و… رخ نخواهد داد. در این آشیانه باصفا، فرزندان نیز به طرف بالندگی و پیشرفت سوق پیدا کرده و آینده ای درخشان و مطمئن خواهند داشت. ان شاءاللّه .