در ابتدا گفتنی است؛ تجربه ثابت کرده اگر در ابتدا نظر مرد تأمین و نیاز عاطفی شوهر ارضا شود پس از آن شوهر سعی می کند حاصل تمامی تلاش های روزانه خود را برای خانواده بیاورد و تمامی محبت ها و عاطفه خود را به کانون خانواده متمرکز کند و هر دو اتفاق برای خانم ها بسیار خوشایند است. در غیر این صورت ممکن است توجه آقایان به دیگران جلب شود و یا درآمدشان را در مسیرهای دیگر هزینه کنند که هر دو اتفاق برای خانم ها بسیار آزاردهنده و شکننده است. در نتیجه اگر چه در ابتدا به تأمین نظر آقایان توصیه شده اما در اصل به تأمین نظر خانم ها توجه شده و در مجموع استحکام بنیان خانواده و مصونیت از ناهنجاری های اجتماعی و خانوادگی مورد نظر است. با درک این واقعیت به خوبی آشکار می شود توصیه های روایات مطابق با شناخت صحیح روحیات زن و مرد و به نفع همگان است.

اینک به برخی از وظایف و مسئولیت های حقوقی و اخلاقی زناشویی اشاره می شود:

1. تمکین

یکی از مهم ترین اهداف ازدواج، ارضای نیازهای جنسی از طریق مشروع می باشد، زن و شوهر در این زمینه حقوق و مسئولیت های اساسی دارند.

زن ها در این زمینه نقش بیشتری بر عهده دارند و آمادگی بدون قید و شرط آنان در امور جنسی و زناشویی به گرمی کانون خانواده و جذب علاقه و محبت همسر بسیار کمک می کند.

پذیرش سرپرستی و مدیریت شوهر در مسائل خانواده و امور فرزندان به همراه قبول حق نظارت شوهر بر اعمال و معاشرت های زن تا آن حدّ که به شئون زندگی زناشویی و مصالح خانواده مربوط است، از مصادیق تمکین عام می باشند.

2. خوش اخلاقی

معاشرت نیکو و تعامل پسندیده از وظایف دوطرفه همسران با یکدیگر است و هیچ کدام حق آزار و اذیت یکدیگر را ندارند. زن می باید از هرگونه عملی که رنجش خاطر شوهر را فراهم می کند، پرهیز نموده، سعی کند از هر کاری، حرکتی و حرفی که باعث ناراحتی شوهر می گردد، اجتناب نماید.

پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «زنی که با زبان، شوهر را بیازارد، خداوند هیچ عمل خوب و هیچ حسنه و نماز و روزه ای را از او قبول نمی کند، هرچند همواره روزها در روزه باشد و شب ها در حال نماز؛ مگر آنکه همسرش از او راضی گردد».[ مجلسی، بحارالانوار، ج100، ص244.]

3. لزوم اجازه شوهر

یکی از مسئولیت های مهم همسر، امانتداری است؛ زیرا مرد، زن را امین خود در خانه می داند و او باید تمام توان و کوشش خود را برای حفظ اموال شوهر به کار ببرد.

امام صادق (علیه السلام) درباره لزوم اجازه زن در رابطه با تصرف در اموال شوهر می فرمایند: «خانم چیزی به کسی ندهد مگر به اجازه همسر و اگر بدون اجازه تصرف کند، گناهکار است».[ «ولا تعطی شیئاً إلا باذنه فإن فَعَلت فعلیها الوزر»؛ الحر العاملی، همان، ج20، ص159.]

پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) نیز می فرمایند: «زن از خانه شوهر صدقه ندهد مگر به اجازه همسر».[ «و لا تصدق مِن بیتهِ اِلا باذنه»؛ همان، ص158.]

4. اجازه روزه مستحبی

زن نباید کاری کند که امکان بهره جنسی از او ممکن نشود؛ در حالی که وقتی روزه می گیرد امکان ارتباط جنسی نیست.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرموده اند: «زن بدون اجازه شوهر روزه مستحبی نگیرد».[ «و لاتصوم تطوعاً اِلا بإذنِهِ»؛ همان.]

البته روزه واجب را هیچ کس نمی تواند مانع آن بشود؛ زیرا انسان، مکلّف به انجام آن است.

5. پاکدامنی و عفت

گرچه حفظ کیان خانواده و صیانت از شخصیت اجتماعی و آبروی خانواده بر عهده هر یک از اعضای خانواده است، اما زن به عنوان ناموس مرد در حفظ حریم و ارزش های خانواده، مسئولیّت بیشتری دارد؛ زیرا عفّت، اساس خوشبختی در زندگی است و چه بسا سهل انگاری در آن، کانون گرم خانواده را متلاشی کند.[ مجمع البحرین، ج 3، ص 102.]

در علم اخلاق، عفّت را یکی از فضایل شمرده اند[ ر.ک: چهل حدیث، امام خمینیره، ص 511ـ510، مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، 1371؛ لغت نامه دهخدا، ماده عفت.] که آدمی به مدد آن می تواند بر بسیاری از ناپاکی ها چیره گردد و دامنش را از فساد و تباهی حفظ کند. از این رو، عفّت به معنای پاک بودن از کلیّه آلودگی های جنسی و مسائل شهوانی است.

امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «خویشتن داری در مقابل شهوت، عفّت است».[ «الصَّبرُ عَلَی الشهوة عفّةٌ»؛ جمال الدین محمد خوانساری، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج2، ص82، ح1927.]

6. کاستن از توقّعات و کم خرج بودن

یکی از عوامل مهمی که در استحکام و روابط صمیمانه زندگی نقش دارد، کاستن از توقعات و پرهیز از خواسته های بی مورد و بی جا است، به همین دلیل از وظائف مهم زن، تعدیل خواسته های خویش نسبت به درآمد زندگی می باشد.

شایسته نیست زن تنها به خواسته های خود و یا فرزندان نظر کند و امکانات شوهر را نادیده گرفته و با ناراحتی، خشم و بهانه گیری زندگی را تلخ و سخت نماید.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «همسر شایسته یکی از دو کاسب است».[ «المراة الصالحة احد الکاسبین»؛ بحارالانوار، ج 100، ص 238.]

طبق این حدیث شریف، هرگاه زن با عقل و سلیقه خود خوشبختی خانواده را تأمین کند، اثر کار او کمتر از کسب و کار شوهر نیست؛ زیرا حفظ درآمد همانند تلاش برای درآمد دارای ارزش است.

7. پرهیز از قهر کردن با شوهر

قهر کردن صفت ناپسندی است که آثار شومی بر روابط خانوادگی می گذارد؛ زیرا آغازی بر شکاف در زندگی زناشویی است و باعث بروز ناراحتی ها و اختلاف گردیده، اطمینان زن و شوهر را نسبت به یکدیگر سلب می نماید.

پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «هر زنی که با شوهرش قهر کند در حالی که خودش مقصر بوده است، در روز قیامت با فرعون، هامان و قارون در پایین ترین جایگاه آتش محشور می شود، مگر اینکه توبه کند و (نزد شوهرش) برگردد».[ «اَیُّما امْرَأةٍ هَجَرَتْ زَوجَها وَهِیَ ظالِمَةٌ حُشِرَتْ یَوْمَ القیامَةِ مَعَ فِرْعَوْنَ وهامانَ وَ قارُونَ فی الدّرکِ الأسْفَلِ مِنَ النّارِ اِلاّ أنْ تَتُوبَ و تَرْجِعَ» رضی الدین طبرسی، مکارم الاخلاق، ص 202.]

8. پرهیز از منّت گذاری

کار خوب و ارزشمندی که بر زیبایی های زندگی افزوده و باعث استحکام زندگی زناشویی می گردد، آن است که بدون منّت انجام گیرد؛ بنابراین شایسته نیست زن در مقابل کارهای نیک و وظیفه اخلاقی خود در حق همسر، منّت بگذارد؛ زیرا در اثر منّت گذاری ارزش کار خود را از بین می برد.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «اگر زنی تمام طلاها و نقره ها را به خانه شوهر ببرد آن گاه روزی به سرش منّت بگذارد و بگوید، تو از مال من می خوری، در این صورت ارزش زحمات او از بین می رود؛ اگر چه از عابدترین مردم باشد؛ مگر اینکه از شوهر خود عذر بخواهد».[ همان، ص 202.]