بخش اول.
بله، این خطبه سند و مدرک معتبر دارد از جمله، کتاب بحارالانوار، جلد 4، صفحه 163 و مستدرک نهج البلاغه اثر محمدباقر محمودی و همچنین جلد اول کتاب پیام امیرالمومنین(علیه السلام) به تأیید و بررسی صحت اسناد و مستدرکات نهج البلاغه پرداخته شده است.
این یکی از سخنرانی‌های امام علی(ع) است که در نهج البلاغه نقل نشده است. این خطبه را امام بدون زمینه قبلی (فی البداهه) ایراد فرمود.
سید رضی این خطبه را در نهج البلاغه -که بخشی از سخنان امام علی (علیه السلام) است- نقل نکرده است. محمد باقر محمودی در مستدرک نهج البلاغه با ذکر اسناد مختلف خود متن این خطبه را آورده است هر چند در متن منابع تفاوت‌هایی وجود دارد.(1)
این خطبه از مراتب علمی و فکری مولای متقیان حکایت دارد که بدون درنگ و تأمّل، پس از صحبت اصحاب به ایراد آن پرداخته است.
نقل شده است جمعی از اصحاب پیامبر(ص) مشغول بحث درباره حروف و کلمات بودند و در این میان پرکاربردترین حرف را الف دانستند، امام پس از آن خطبه بدون الف را ایراد فرمود و پس از آن خطبه بدون نقطه را. در مورد زمان و مکان صدور این خطبه اطلاعاتی وجود ندارد.
این خطبه در مورد توحید و نبوت و صفات الهی، و سنت و سیره رسول خدا (ص) می‌باشد، و مردم را به تبعیت از آن حضرت، و خوداندیشی و خودسازی دعوت می‌فرماید.
لازم به ذکر است نقطه‌هایی که روی «هاء» گِرد (ة) می‌آید، چون در حال «وقف» خوانده نمی‌شود، لذا حرف نقطه‌دار به حساب نیامده‌اند.
بنابراین، این خطبه علی رغم آنکه در نهج البلاغه ذکر نشده، هم به لحاظ سند و مدرک و هم از نظر محتوا و مدلول، از اعجازات کلامی حضرت امیرالبیان، امیرالمومنین(علیه السلام) می باشد.
بخش دوم.
بله، مانند خطبه بدون «الف» از حضرت علی(ع)، که باید گفت این خطبه ها علاوه بر داشتن سند و مدرک معتبر، به لحاظ محتوا نیز از اعجازات کلامی و بیانی ایشان می باشد.
پی نوشت ها:
(1) محمودی، محمد باقر، نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة، مصحح: آل طالب، عزیز، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.