پس از کشته شدن مختار قیامهای زیادی بوقوع پیوست که اینجا بطور مختصر چند قیام مهم را بیان می کنیم:قبل از فهرست کردن قیام ها تذکر این نکته ضروری است که ائمه علیهم السلام با هیچکدام از آنها همراهی نکرده اند هرچند که در بعضی قیام ها ازرهبر قیام که کشته شده به نیکی و بزرگی یاد کرده اندْ ولی صرف عدم تأیید دلیل مخالفت نیست؛ زیرا به خاطر اینکه ائمه(ع) در محدودیت بسیار زیاد بودند. مثلا در زمان قیام مختار در جامعه اسلامی چند جناح پدیدار شده بود. یکی؛ «عبدالله‌بن ‌زبیر» که حجاز در دست او بود. دیگری؛ شام بود که باقی مانده بنی‌امیه آنجا بودند و بعد از مختار ظهور کرد. در حقیقت مختار، کوفه را از دست فرماندار ابن‌زبیر درآورد. بنابراین اصطکاک شدیدی بین مختار و ابن‌زبیر وجود داشت و امام سجاد(ع) در مدینه، تحت حاکمیت شدید ابن زبیر حضور داشت. تأیید علنی و رسمی امام سجاد(ع) از مختار به معنی مقابله با ابن‌زبیر است که چند خصوصیت بارز داشت. یکی اینکه به شدت مخالف اهل بیت(ع) بود. وقتی که او حاکم بود و نماز جمعه را می‌خواند، به هیچ عنوان اسم پیامبر(ص) را نمی‌آورد. وقتی علت را جویا شدند، گفت که اهل بیت(ع) پیامبر(ص) خوشحال می‌شوند و یا اینکه از آن استفاده می‌کنند و من اسم پیامبر(ص) را به زبان نمی‌آورم و حتی طبق حدیثی که از امام علی(ع) بیان شده، عبدالله‌بن‌زبیر باعث شد تا زبیر با آن همه سابقه در اسلام منحرف شود. ویژگی دیگر ابن‌زبیر خشونت بود….اما قیام ها:1.قیام زید بن علی بن حسین(ع) که در سال (120هجری) در حکو مت هشام بن عبد الملک مروان به منظور امر به معروف و خونخواهی امام حسین (ع) قیام کرد2.محمد بن قاسم بن علی بن عمر بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب (ع) در ایام «معتصم » در «طالقان » قیام کرد. پس از وقایعی که بین او، و «عبدالله طاهر» پیش آمد ،در سال (219 ه)«عبدالله بن مظاهر» او را گرفت و نزد «معتصم » فرستاد. 3.قیام محمد بن صالح بن عبدالله بن موسی بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب (ع) در محلی به نام «سویقه » (مکانی نزدیک مدینه که آل علی بن ابی طالب سکونت داشتند) بر «متوکل » خروج کرد.4. قیام یحیی بن عمر بن یحیی بن حسین بن زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (ع) در سال (250 ه) در ایام خلافت «مستعین » در «کوفه » . وی مردی زاهد، متقی ، عابد، عالم ، بسیار شجاع و جنگجو، و دارای بدنی محکم و قلبی قوی بود. 5. قیام حسن بن زید بن محمد بن اسماعیل بن حسن بن زید بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب (ع) در سال (250 هجری) در «طبرستان » قیام کرد و آن جا را به تصرف خود درآورد. 6. قیام «حسن بن علی حسنی » معروف به «اطروش » .پس از «محمد بن زید» بر «طبرستان » حکومت کرد7. قیام «محمد بن جعفر بن حسن » ، او در سال (250 هجری ) در «ری » قیام کرد و مردم را به «حسن بن زید» حاکم «طبرستان » دعوت نمود. 8.قیام حسن بن اسماعیل بن محمد بن عبدالله بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (ع) مشهور به «کرکی » یا «کوکبی » او در سال (250 هجری) در «قزوین » و «زنجان » قیام کرد و عمال حکومت را از آنجا راند.9.قیام حسین بن محمد بن حمزة بن عبدالله بن حسن بن علی بن ابی طالب (ع10. قیام «محمد بن جعفر» (بن حسن بن جعفر بن حسن بن حسن بن علب بن ابی طالب ) جانشین «حسین بن محمد» پس از وی در «کوفه » قیام کرد.11.قیام علوی (نام او معلوم نیست ). در سال (251 ه ) در محل «نینوا» از سرزمین «عراق » قیام کرد12.قیام «اسماعیل بن یوسف » (بن ابراهیم بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب ) ). در سال (251 ه) در «مکه » قیام کرد.13. قیام ابن موسی بن عبدالله (بن موسی بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب ) او پس از «اسماعیل بن یوسف » در «مدینه » قیام کرد14. قیام «علی بن عبدالله طالبی » معروف به «مرعشی » . او در سال (251 هجری) در «آمل » قیام کرد و «اسد بن جندان » با او به جنگ پرداخت و او شکست داد و داخل شهر «آمل » شد15.قیام «احمد بن محمد» (بن عبدالله بن ابراهیم بن طباطبا). وی در سال (255 ه) در محلی بین «برقه » و «اسکندریه » قیام کرد و ادعای خلافت نمود.16.قیام «علی بن زید» و «عیسی بن جعفر» علوی ، این دو (به اتفاق هم ) در سال (255 ه) در «کوفه » قیام کردند17. قیام «علی بن زید» (بن حسین بن عیسی بن زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب ) او مجددا به تنهایی در سال (256 ه) در «کوفه » قیام کرد و آن جا را تصرف نموده و نایب خلیفه را از آنجا بیرون راند. آن گاه در آن جا مستقر شد. 18. قیام «ابراهیم بن محمد» (بن یحیی بن عبدالله بن محمد بن علی بن ابی طالب ). معروف به «ابن صوفی » ، در سال (256 ه) در «مصر» قیام کرد و شهر «اسنا» را اشغال و غارت نمود. فتنه او دیگر شهرها را در برگرفت . سپس «احمد بن طولون » (حاکم مصر) لشکری به جنگ او فرستاد. اما «ابن صوفی » آن را شکست داد.
پی نوشت ها:
1.کامل ابن اثیر ،ج 4 ،ص 120 .
2. همان ،ص185-186 .
3. سعید داودی ،عاشورا، ص513، تاریخ طبری ج4 ص508
4. معارف و معاریف ،ج6،ص124 .
5. پورسید آقایی وعاشوری ، تاریخ عصر غیبت فصل سوم .