از آنجا که کوفه شهری مهاجرپذیر بود و از اقصی نقاط عالم اسلام به آن شهر وارد می‌شدند و زندگی می‌کردند تشخیص اصالت افراد بسیار سخت است لذا جهت این مهم شمه‌ای از خود شهر کوفه خدمتتان ارایه می‌شود تا به این مطلب پی ببرید: کوفه از شهرهای عراق و دومین شهر ساخته‌شده توسط مسلمانان است. امام علی(ع) در سال ۳۶ق این شهر را مرکز خلافت خود قرار داد و در همین شهر به شهادت رسید. بیشتر شیعیان در قرن نخست اهل شهر کوفه بوده‌اند. مسجد کوفه و مسجد سهله در این شهر است. علومی همچون فقه، حدیث و نحو در کوفه رونق فراوان داشته است.کوفه در واقعه کربلا نقش داشت؛ امام حسین(ع) با توجه به نامه‌های کوفیان عازم این شهر شد، همچنین بخش زیادی از سپاهی که در کربلا با امام حسین جنگید، اهل کوفه بودند. امام صادق(ع) در آغاز حکومت عباسیان چند بار به این شهر سفر کرد و در مدت اقامت خود به بیان معارف اسلامی پرداخت.
در روایات شیعه، کوفه جایگاه والایی دارد و مرکز حکومت حضرت مهدی(عج) پس از ظهور دانسته شده است. اهمیت شهر کوفه بیشتر به دو قرن نخست هجری برمی‌گردد. پس از آشکار شدن مرقد امیرمومنان(ع) و گسترش شهر نجف، به تدریج از اهمیت و جایگاه کوفه کاسته و به اهمیت و جایگاه نجف افزوده شد.
بنابر روایات، منطقه کوفه، ‌ پیش از اسلام، آباد و مسکونی بوده و بعدها ویران شده است. طبق روایتی، حضرت نوح (ع) کشتی خود را در کوفه ساخت[۱] و قوم نوح در کوفه بت‌هایی گذاشته بودند.[۲]شهر کوفه در عصر اسلامی از نو بازسازی شد. این منطقه محل اردوی دائم سپاهیان مسلمان در جریان فتوحات اسلامی بود و طبق دستور عمر بن خطاب به سعد بن ابی وقاص در سال ۱۵، ۱۷ یا ۱۹ قمری، به جایی برای اقامت مسلمانان تبدیل شد.[۳] بر این اساس، کوفه در نیم فرسخی غرب فرات و یک فرسخی شمال شرقی حیره (مرکز حکومت آل مَنذَر در آن زمان) بنا شد که در فاصله دو فرسخی شمال آن، نُخیله و در هشت فرسخی شمال غربی آن کربلا قرار داشت.[۴] از اولین اقدامات سعد بن ابی وقاص، ساخت مسجد کوفه و دارالاماره در بخش مرتفع کوفه بود.[۵] کوفه در دوره عمر که همراه با فتوحات اسلامی بود، به یک پایگاه نظامی تبدیل شد که بین مدینه، مرکز دولت اسلامی، و میدان جنگ قرار گرفته بود.[۶]ترکیب جمعیتی
کوفه، مثل مکه، مدینه و حتی دمشق، شهری با قبایل و مردم عرب نبود، بلکه مردمی از مناطق مختلف در آن ساکن بودند[۷] و ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر از کسانی که در ابتدای تاسیس کوفه در آن ساکن شدند، از نواحی دوردست بودند. به دستور عمر بن خطاب جمعیت کوفه به هفت گروه تقسیم شد:
کنانه با هم‌پیمانانشان.
قضاعه، غسان بجیله، خثعم، کنده، حضرموت و اَزد از قبایل یمنی.
مذحج، حِمْیر، هَمدان و هم‌پیمانان آنها.
تمیم، رهاب و هوزان.
اسد، غطفان، محارب، نمر، ضبیعه و تغلب.
ایاد، عک، عبدالقیس، اهل الحجر و حمراء.
قبیله یمنی طی.[۸]این ترکیب قبایل در دوره خلافت امام علی (ع) تغییر کرد و پس از آن در دوره حکومت زیاد بن ابیه در سال ۵۰ هجری هم دچار تغییر شد
بیشتر قبیله‌های عرب که در زمان گسترش قلمرو اسلام در کوفه ساکن شدند، اهل یمن بودند و بیشتر قبیله‌های یمنی به ویژه قبیله هَمدان، شیعه بوده‌اند.[۹] همچنین بر اساس منابع اسلامی، قبیله طی یکی از قوی‌ترین قبایل حامی حضرت علی (ع) در جنگ‌های جمل و صفین در ابتدای شکل‌گیری کوفه بوده است.[۱۰]خاندان اشعری از شیعیان حضرت علی(ع) که اصالت یمنی داشتند، از جمله قبایلی بودند که به کوفه مهاجرت کردند و به دلیل سختگیری‌های حجاج بن یوسف به شیعیان، از کوفه به قم مهاجرت کردند و با حضور آنان، قم به مرکزی برای سکونت و ترویج تشیع در ایران تبدیل شد.[۱۱]جهت اطلاعات بیشتر شما در آخر توصیه می‌کنم کتاب «اصحاب امام علی (ع)» که به قلم سید اصغر ناظم زاده نوشته شده و به معرفی کلیه صحابی امیر المومنین(ع) بر اساس اسناد تاریخی پرداخته است واز کتب برگزیده همایش کتاب سال حوزه است را مطالعه کنید.
پی‌نوشت:
1. احسن التقاسیم، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۱۸۱.
2. مجلسی، حیاة القلوب، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۲۷۱.
3. دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۷۳ش، ص۱۲۳-۱۲۴.
4. صفری فروشانی، کوفه از پیدایش تا عاشورا، ۱۳۹۱ش، ص۳۴-۳۵.
5. براقی، تاریخ کوفه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۹.
6. دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۷۰ش، ص۱۲۴.
7. جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۷.
8. جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ص۱۲۸-۱۳۱
9. فیاض، پیدایش و گسترش شیعه، ۱۳۸۲ش، ص۸۰.
10. جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۰.
11. براقی، تاریخ کوفه، ۱۳۸۱ش، ص۲۶۱.
برگرفته از پایگاه ویکی شیعه