امامزاده عظیم الشأن محمد دیباج، فرزند بلافصل حضرت امام جعفر صادق می­باشد کنیه ی او ابوجعفر و لقب او دیباج یا دیباجه می باشد که بخاطر زیبائی چهره به این لقب مشهور شده است[1] و از القاب دیگر آن حضرت نیز مأمون است[2]مادرش و مادر امام موسی بن جعفر و اسحاق بن جعفر، ام ولدی بنام ام حمیده است[3] .
محمد به سال 133ه.ق در مدینه متولد شد و در سال 199ه.ق علیه مامون عباسی قیام نمود و در ماه شعبان سال 203ه.ق به شهادت رسید.
او صاحب 7 پسر و 9 دختر بود و همسرش خدیجه دختر عبیدالله بن حسن بن علی بن حسین نام داشت.
مورخین درباره شخصیت محمد دیباج چنین می گویند:
وی مردی عابد ، فاضل ، زاهد ، سخاوتمند ، شجاع که در نزد مردم محبوبیت زیادی داشت و از شیوخ و بزرگان آل ابی طالب بود .
محمد دیباج از پدرش امام صادق(ع)علوم زیاد آموخت و نجاشی و طوسی او را در شمار اصحاب علمی آن حضرت آورده اند و بسیاری از بزرگان از او نقل حدیث نموده اند. محمد دیباج اولین کسی بود که خبر شهادت امام رضا را اعلام نمود و به همین دلیل مورد تعقیب دستگاه مامون عباسی قرار گرفت و بالاخره به گفته بیشتر مورخان ایشان در سال 203ه.ق در منطقه ای بین جرجان و صد دروازه در محلی بنام چهارده (دیباج فعلی) به شهادت رسید و در همانجا به خاک سپرده شد با روی کار آمدن آل بویه در ایران ساختمان مقابر ائمه شیعه مورد توجه قرار گرفت و در سال 374 ه. ق فردی به نام ابولقاسم اسماعیل بن عباد بر سر مزار محمد دیباج عمارتی ساخت.
محل دفن
در محل دفن امام زاده محمدبن جعفر (ع) سه قول است:
1- حضرت در سرخس خراسان مدفون است و اکنون تربت او مشهد عظیمی است.
2- حضرت در گرگان وفات کرد و در آنجا مدفون است و یک قول است در بسطام در قبله بقعه بایزید بقعه ایست منسوب به ایشان.
3- مزار موجود امامزاده محمد الصادق (ع) در چهارده کلاته بین هزار جریب مازندران و چشمه علی دامغان می باشد و بارگاه بسیار مرتفی دارد که به امر شاهرخ ساخته شده است. و قول سوم منافاتی با قول اول ندارد چون چهارده در گذشته جزو خاک خراسان بوده و بین قول اول و دوم هم اختلافی نیست. چون گرگان را در عهد گورگانیها صاحبان خراسان می گفتند. علاوه بر این خاک گرگان در قدیم به قدری امتداد داشت که مناطق هزار جریب و چهارده کلاته در سالهای گذشته جزو گرگان بوده و در عهد خلفای بنی عباس نیز همان وضع قدیم ملحوظ و معمول بوده است. در نتیجه مدفن محمدبن جعفر الصادق (ع) ملقب به دیباج به یقین در چهارده می باشد.(یعنی شهر دیباج دامغان)
پی‌نوشت:
[1] ) “تاریخ جرجان” حمزه بن یوسف سهمی ص 360
[2] ) “تحفة الطالب بمعرفة من ینتسب إلى عبد الله وأبی الطالب” ص77 – 79
[3] ) “سر السلسلة العلویة” ابن نصر البخاری ص45